بایدن آمد حالا چه می شود؟
علی روغنگران
سرانجام پس از چند روز رقابت نفس گیر بین ترامپ و بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، روز شنبه پیروزی نامزد دموکرات ها قطعی شد تا جو بایدن چهل و ششمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا باشد که کارش را از 20 ژانویه رسما آغاز خواهد کرد. اگر چه ترامپ نتیجه انتخابات را قبول نداشته و اعلام کرده که موضوع را از طریق حقوقی پیگیری خواهد کرد ولی بسیار بعید به نظر می رسد که بیستم ژانویه او در کاخ سفید حضور داشته باشد. در طول مدت این رقابت نفس گیر مردم ایران نیز مرتبا اخبار انتخابات را دنبال می کردند و بسیاری بر این عقیده بودند و هستند که نتیجه این انتخابات بر وضعیت معیشت آن ها تاثیر خواهد داشت. کمترین نشانه آن را هم می توان در سقوط قیمت ارز، طلا و خودرو پس از زمزمه ریاست جمهوری بایدن جستجو کرد. مردم ایران حالا خواهان شرایطی هستند که دولت آمریکا دوباره به برجام بازگشته و تحریم های ظالمانه دوران ریاست جمهوری ترامپ هرچه زودتر پایان یابد. در چند ماه گذشته و پیش از برگزاری انتخابات آمریکا جو بایدن بارها اعلام کرده که به برجام بر می‌گردد. مشاورانش نیز می‌گویند دولت بایدن به برجام باز خواهد گشت، اما با شرط و شروط. برجام توسط دولت اوباما- بایدن امضا شد و به عنوان یک سند افتخار آمیز آن را تلقی کردند اما توسط ترامپ به عنوان یک سند بد ملغی گردید. وقتی پارامتر‌های مختلف را کنار هم می‌گذاریم به نظر می‌رسد که بازگشت به برجام توسط دولت جدید آمریکا باید اتفاق بیافتد. اما در مورد کم و کیف نحوه بازگشت آمریکا به برجام یک مسئله این است که بازگشت با شرط و شروط باشد که ایران این را نمی‌پذیرد و این موضوع را اعلام کرده است. مسئله دوم این است که تحریم‌ها و فشار حداکثری که دولت ترامپ وارد کرد را چگونه می‌توان برداشت، چرا که برخی از این تحریم‌ها زیر چتر قانون ضد تروریسم قرار گرفته است و برای لغو این تحریم‌ها باید کنگره نظر نهایی را بدهد و لغو این تحریم‌ها کار ساده‌ای نخواهد بود. اما به هر حال این مشکل دولت آمریکاست. در هر صورت آنچه که مسلم است فضایی بهتر از گذشته ایجاد خواهد شد. رقبای منطقه‌ای ایران مثل عربستان، رژیم صهیونیستی و امارات چند روزی است که در نگرانی به سر می برند، این نشان می‌دهد که آن‌ها هم فضا را به سود خود نمی‌دانند. مقامات اسرائیل نگران بازگشت بایدن به برجام هستند. بالاخره بخشی از تیم مذاکرات برجام یا در دولت بایدن پست می‌گیرند و یا پشت صحنه به عنوان مشاور فعالیت می‌کنند.
بایدن حداقل می‌تواند فشار به کشور‌های اروپایی و دیگر کشور‌های جهان برای عدم همکاری با ایران را متوقف کند و در واقع تحریم‌های ترامپ را در عمل به اجرا در نیاورد. همزمان تلاش‌ها را برای بازگشت به برجام آغاز کند. اگر دولت بایدن این کار را انجام دهد نشان می‌دهد حسن نیت دارد
ضمن اینکه شخص اوباما هم حتما به دولت مشورت می‌دهد به ویژه اینکه در انتخابات بسیار فعال بود، شاید فعالترین چهره شاخص دموکرات‌ها بود و برای پیروزی بایدن تلاش کرد. با توافق برجام تحریم‌های اروپایی و سازمان ملل برداشته شد، اما با خروج ترامپ از توافق و فشار تحریم‌های آمریکا علیه ایران، عملا اروپایی‌ها و دیگر کشور‌های جهان نتوانستند با ایران همکاری کنند. بایدن حداقل می‌تواند فشار به کشور‌های اروپایی و دیگر کشور‌های جهان برای عدم همکاری با ایران را متوقف کند و در واقع تحریم‌های ترامپ را در عمل به اجرا در نیاورد و همزمان تلاش‌ها را برای بازگشت به برجام آغاز کند. اگر دولت بایدن این کار را انجام دهد نشان می‌دهد حسن نیت دارد. از سوی دیگر اپوزیسیون نظام درخارج از کشور با شکست ترامپ دچار اضطراب و یاس شده است. آن‌ها تصور می‌کردند او چهار سال دیگر رئیس جمهور خواهد بود و فشار‌ها به نظام جمهوری اسلامی را حفظ و حتی افزایش خواهد داد. آن‌ها مطمئن بودند که نظام حاکم بر ایران زیر بار فشار سیاسی ترامپ نخواهد رفت. اسرائیل هم به منطقه و خلیج فارس آمده، در نتیجه تصور می‌کردند کار حکومت ایران سخت خواهد شد. اما با توجه به اتفاقات انتخابات آمریکا، با آمدن بایدن سیاست‌ها طور دیگری اجرا می‌شود و همین اپوزیسیون ایران را نگران کرده است. در دوره بایدن دیگر اینطور نیست که عربستان میلیارد‌ها دلار سلاح بخرد و آمریکا هم بی قید و شرط از این کشور حمایت کند. بایدن در رالی انتخاباتی‌اش اعلام کرد که عربستان باید ابعاد پرونده خاشقچی را روشن کند، ضمن اینکه دموکرات‌های آمریکا ارتباطاتی با نایف ولیعهد پیشین سعودی داشتند. دموکرات‌ها اقدامات عربستان علیه خود را هم فراموش نمی‌کنند، عربستان پول‌های زیای برای موفقیت ترامپ هزینه کرده است؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد عربستان وضعیت خوشایند دوران ترامپ را در دوره بایدن هم داشته باشد. البته این به معنای آن نیست که بایدن روابط تیره و تاری با عربستان خواهد داشت. دموکرات‌ها قطعا دنبال منافع آمریکا خواهند بود، اما بالاخره حساسیت‌هایی وجود دارد، اگر بخواهند با ایران کار کنند باید سیاست اعتدالی در پیش بگیرند. مانند زمان اوباما که اعراب خلیج فارس آمریکا را تحریک به اقدام علیه ایران می‌کردند و اوباما تاکید داشت که شما همسایه هستید و باید مشکلات خود را حل کنید. بنابراین اپوزیبسیون نظام و کشور‌های مخالف و رقیب ایران در منطقه با شکست ترامپ شرایط بهتری پیدا نخواهند کرد و احتمالا از قدرت و توانایی شان علیه ایران نیز کاسته شود. با حضور بایدن احتمالا طرح ائتلاف نظامی منطقه‌ای علیه ایران که در زمان ترامپ مطرح شده بود متوقف می شود. ترامپ دشمن شماره یک ایران بود، کشور‌های عرب منطقه به خاطر اینکه به شدت وابسته به دولت ترامپ بودند نمی‌توانستند در جهت مخالف سیاست آمریکا و ترامپ حرکت کنند. اما اگر بایدن سیاست اوباما را دنبال کند، عربستان و متحدان منطقه‌ای‌اش را ناامید خواهد کرد. این وضعیت باعث می‌شود که این کشور‌ها از وضعیت تهاجمی علیه ایران خارج شوند و به سمت گفتگو و تعدیل روابط با ایران حرکت کنند. البته ممکن است این کشور‌ها برای بازگشت به مذاکره با ایران پیش شرط‌هایی داشته باشند، مثلا عربستان بحث یمن را مطرح کند. موضوع دیگر این است که آیا ممکن است ایران و دولت جدید آمریکا وارد مذاکره شوند و آیا این مذاکرات در دولت روحانی اتفاق می‌افتد یا باید منتظر دولت جدید در ایران بود. به نظر می رسد اگر آمریکا آمادگی داشته باشد که به برجام بازگردد با همین دولت می‌تواند شروع کند. مذاکره با ایران، مذاکره با حاکمیت است. سیاست خارجی در بحث کلان با هدایت رهبری است و دولت مجری خواهد بود. البته ممکن است اگر مذاکراتی شروع شود در این دولت تمام نشود، اما اینطور نیست که آمریکا بخواهد به برجام بازگردد و ایران بگوید منتظر باشید تا در ایران انتخابات برگزار شود و بعد مذاکره کنیم. از سوی دیگر در چند روز اخیر برخی مقامات و رسانه های صهیونیست تحلیل‌هایی مبنی بر اینکه با پیروزی بایدن احتمال حمله اسرائیل به ایران افزایش می‌یابد مطرح کرده اند که اصلا موضوعیت ندارد. اسرائیل چگونه می‌خواهد به ایران حمله کند اگر یک کشور منطقه با اسرائیل همکاری کند باید منتظر پاسخ سخت ایران باشد. مثلا امارات اگر بخواهد این اجازه را به اسرائیل بدهد باید منتظر خسارات عمیق و فاجعه باری باشد که از پاسخ ایران دریافت می‌کند. اگر حمله از سرزمین‌های اشغالی باشد باز هم با پاسخ سخت ایران روبه‌رو می‌شود. با برنامه موشکی ایران، حضور نیرو‌های ایران در سوریه و تقویت حزب الله در لبنان، اسرائیل چگونه می‌خواهد به ایران حمله کند و پاسخی دریافت نکند؛ بنابراین این ادعا‌ها همه‌اش تهدید‌های پوچ است. اسرائیل هیچوقت حریف ایران نمی‌شود و هیچوقت این کار را نخواهد کرد.