مجازات آپاراتچی
مریم اصغری
کمتر کسی در دنیای کنونی وجود دارد که از پلتفرم ها استفاده نکند. پلتفرم‌ها محیط‌های متنوعی هستند که گروه‌های مختلفی از مردم را به هم وصل می‌کنند و مردم بسته به شرایط و سلیقه خود انواع گوناگونی از آنها را برای ارتباط با مخاطب انتخاب می‌کنند. در این بین سیاست‌های مرتبط با نظارت، اصلاح و سانسور محتوا همواره با مناقشه‌های گوناگونی همراه بوده است و بدون تردید هربار موضوع حقوق اساسی اولیه اشخاص نظیر آزادی بیان و تنوع، در مقابل اصلاح و سانسور از دوگانه‌های مهم و قابل بحث این سیاست‌ها بوده است.
در سال‌های اخیر تحولات شکل گرفته در نحوه، سرعت تولید، توزیع و همچنین نشر محتوا به دلیل ظهور و گسترش شبکه‌های اجتماعی، بار دیگر مسائلی چون چگونگی نظارت بر محتوا، ساز و کارها، مبانی و حد و مرزهای اصلاح و تعدیل محتوا را در میان سیاست‌گذاران و متخصصان این حوزه مطرح ساخته است.
ژلوفن دردسرساز
چندی پیش برنامه‌ای با نام «ژلوفن» در بستر فضای مجازی آپارات منتشر شد که جنجال بسیاری به پا کرد. چراکه مربوط به یک گزارش خیابانی بود که از کودکان سوالاتی را پیرو اینکه چطور به دنیا آمده‌اند، می‌پرسید و در همان زمان عده‌ای مخالف پروپا قرص این موضوع بودند و محتوای سوالات را مناسب این رده سنی نمی‌دانستند. حتی عده‌ای از والدین در این خصوص به مراجع قانونی شکایت کردند و مدیر سایت و تهیه کنندگان ویدیو توسط دادگاه انقلاب مقصر شناخته شدند.
محمدجواد شکوری، بنیانگذار آپارات نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: علاوه بر حذف فیلم نامناسب در کانال ژلوفن، فعالیت‌های آن تا زمان تعیین تکلیف نهایی به حالت تعلیق درآمد.
سال گذشته پس از انتشار این ویدئو، شکوری مقدم به دادسرا احضار و پس از بازداشت کوتاه مدت با وثیقه 500 میلیون تومانی آزاد شد. اکنون نیز پس از گذشت یک سال از این پرونده در محاکم قضایی پرونده هنوز مفتوح است و دادگاه انقلاب در مورد آن تصمیم جدیدی گرفته که خبرساز شده است. مدیرعامل این سایت پربازدید به خاطر آپلود ویدئو ژلوفن به 10سال حبس محکوم شد که این حکم با موافقان و مخالفان بسیاری همراه بود.
آگهی ختم اکوسیستم استارتاپی کشور
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، چند روز پیش در یک برنامه تلویزیونی با لحنی منتقدانه به این موضوع اشاره کرد. مضمون حرف او این بود که اگر یک کاربر محتوایی مجرمانه را در یک پلتفرم قرار دهد، مدیر پلتفرم از سوی مراجع قضایی احضار می‌شود.
سجاد بنابی، نائب رئیس هیات مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت نیز در توئیتر نوشت: «قرار بود صاحب پلتفرم تنها در صورت عدم تمکین به دستور قضایی، مسئول محتوای تولید شده توسط کاربران باشد. نهادی که مسئول دادن مجوز به پلتفرم‌های صوت و تصویر است، مسئول حمایت از آنها هم هست؟»
از سوی دیگر پدرام سلطانی، عضو سابق و نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در توییتر خود نوشت: «این خبر را جوانان کارآفرین، کودکان خلاق و باهوش و امیدهای آینده به توسعه اقتصادی کشور می‌بینند. سپس به دوستانشان در آن سوی آب پیام می‌دهند: “فلانی سریعترین راهی که بتونم بیام اونطرف چیه؟ دیگه امیدی ندارم به موندن.” این حکم آگهی ختم اکوسیستم استارتاپی کشور است.»
حمایت بدون تبعیض از رسانه‌های داخلی در برابر رسانه‌های خارجی
مدیر روابط عمومی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر (ساترا) نیز توضیحات زیر را با توجه به اخبار منتشر شده درباره حکم صادره توسط شعبه 28 دادگاه انقلاب با موضوع رسیدگی به پرونده مدیرعامل شرکت صبا ایده و مالک رسانه آپارات در فضای مجازی منتشر کرد. در متن این توضیحات آمده است: از اصول پذیرفته شده تنظیم‌گری در غالب کشورهای دنیا، اصل مهم مسئولیت ویرایشی Editorial Responsibility پلتفرم و رسانه در قبال محتوای منتشر شده است که به عنوان مبنای نظام توزیع مسئولیت در بارگذاری و انتشار محتوای صوت و تصویر در رسانه‌های کاربر محور و ناشر محور مطرح می‌شود. هر چند این مسئولیت در رسانه‌های کاربر محور با رسانه‌های ناشر محور، تفاوت دارد و طبعاً تکالیف متفاوتی را بر آنها بار می‌کند.
در کشور ما هم اصل مزبور همواره مورد تاکید ساترا بوده و تحت قالب مقررات عمومی رسانه‌های صوت و تصویر تشریح و ابلاغ شده است. در وضعیتی که رسانه‌های کاربرمحور خارجی بدون قبول مسئولیت و عدم پاسخگویی در قبال قوانین و الزامات ملی و فرهنگی به راحتی فعالیت می‌کنند، ساترا وظیفه خود را حمایت بدون تبعیض از رسانه‌های داخلی در برابر رسانه‌های خارجی می‌داند و این مسأله درسال جهش تولید به طور جدی دنبال می‌شود.
رسانه‌های بومی که با تلاش کارآفرینان داخلی شکل گرفته‌اند، جزو سرمایه‌های ملی هستند و اطمینان داریم موفقیت آنها در مقابل سلطه و مونوپلی رسانه‌ای موجود در جهان، قطعا در راستای تامین منافع ملی و رفع دغدغه‌های فرهنگی خواهد بود.
در خرداد ماه 1399 همزمان با طرح موضوع در دادگاه، با درخواست مکتوب مدیر عامل رسانه آپارات، بررسی و کارشناسی نسبت به موضوع انجام شد و بر اساس اصل توزیع مسئولیت بین بارگذار و مدیر پلتفرم، جلساتی با مدیر رسانه و سطوحی از مقامات محترم قضایی برگزار شد.
بر اساس بازدیدهای دوره‌ای گروه ارزیابی و نظارت ساترا که از رسانه‌ها از جمله رسانه آپارات انجام شد و در تاریخ 27 خرداد 99 نتیجه آن به اطلاع عموم رسید، مشخص شد این رسانه به تناسب حجم بالای محتوای بارگذاری شده، تلاش جدی و موثری در راستای اصلاح فرآیندهای نظارتی خود انجام داده است.
با توجه به بدوی بودن رأی صادره و ارجاع پرونده به شعب تجدید نظر، ساترا، گزارش و نظر کارشناسی خود را به دادگاه ارائه می‌کند که با حسن نظر دستگاه قضایی به رسانه‌های بومی و در عین حال توجه به دغدغه‌های بحق فرهنگی، امید است مؤلفه‌های حکمرانی و تنظیم‌گری رسانه مورد نظر قرار گیرد.
چه کسانی می‌توانند با چه مجوز و شرایطی ویدئو بارگذاری کنند؟
محمدجواد شکوری مقدم مدیر آپارات نیز در گفت و گو با فارس در پاسخ به این سوال که «فرایند بارگذاری ویدئوها چگونه است و اینکه چه کسانی می‌توانند با چه مجوز و شرایطی ویدئو بارگذاری کنند؟» اظهارداشت: آپارات سایت سرویس اشتراک ویدیو است که هر کاربر با عضویت در این سایت و پذیرش قوانین 8 مادهای آپارات که در زمینه رعایت حقوق ناشران و مولفان، عدم بارگذاری محتوا دلخراش و آزاردهنده ، مغایرت نداشتن محتوا با شئونات اخلاقی و عرف جامعه، عدم اهانت به مقامات سیاسی، نداشتن موزیک متن غیر مجاز، عدم ایجاد تنش و التهاب سیاسی در سایت، عدم تمسخر یک شهروند و اقلیت‌های قومی و مذهبی قادر خواهد بود محتوا خود را بارگذاری کند.
وی ادامه داد: طبیعتا با استناد به ماده 74 قانون تجارت الکترونیک مصوب 17/10/1382 و ماده 751 قانون مجازات اسلامی و مصوبات مختلف شورای عالی فضای مجازی و هیات وزیران مسئولیت اجرا و توزیع و یا انتشار هر گونه محتوا خلاف قوانین کشور ایران در سایت آپارات بر عهده کاربران است و هر کاربر هنگام ثبت نام باید قوانین سایت آپارات را مطالعه و تایید کند.
مدیرعامل فیلیمو درباره فرایند نظارت بر محتوا نیز توضیح داد: مرحله اول دریافت گزارش مردمی، مرحله دوم کنترل ماشینی تصاویر مستهجن و خشونت‌آمیز به کمک نرم افزارهای هوش مصنوعی و مرحله سوم دریافت گزارشات روزانه از کمیته مصادیق مجرمانه اینترنتی زیر نظر دادستانی کل کشور است.
همه متعهد به قوانین سایت هستند مگر خلافش ثابت شود
شکوری مقدم در پاسخ به اینکه «چه کسانی با چه شاخص هایی بر محتواهای بارگذاری شده، نظارت می‌کنند؟» نیز گفت: روزانه بیش از 30 هزار ویدیو در آپارات بارگذاری می‌شود که بر اساس فرایندهای ذکر شده نظارت بر محتوا یک تیم ۳۰ نفره آموزش دیده در طول 24 ساعت و هفت روز هفته مطابق با روش‌های فوق به بازبینی و بررسی محتوا مشغول هستند.
مدیرعامل صباایده افزود: بارها پیش آمده که یک ویدیو دارای تخلف، چندین سال قبل بارگزاری شده باشد و از ۳ روش توضیح داده فوق به ما نرسیده باشد و سیستم‌های نظارتی یا رسانه‌ها سوال می‌کنند چطور ممکن است یک ویدیو متخلف سه سال در سرویس شما باشد و متوجه آن نشده باشید و این یک جواب بدیهی دارد، سرویس‌های کاربرمحور مانند یک شهر بزرگ هستند و کاملا محتمل و طبیعی است که در گوشه از شهر جرم پنهانی رخ دهد و سیستم قضایی و پلیسی کشور متوجه فعالیت آنها نشود، اگر بشود و عکس‌العمل نشان ندهد حتما قابل شماتت و توبیخ است ولی اگر نشود چه؟ ما اصل را بر این قرار داده‌ایم که همه متعهد به قوانین سایت هستند مگر خلافش ثابت شود.
وی راجع به ساز و کار مقابله با تخلف نیز توضیح داد: از آنجایی که تخلفات سطوح مختلف دارند و نوع عملکرد رفتاری کاربران موجب می‌شود، برخوردها از سطح حذف یک ویدیو از کانال متخلف تا تعلیق موقت یا دائم و از دسترس خارج شدن کل کانال متفاوت است.
شکوری مقدم در پایان بیان کرد: اگر قرار باشد مسئولیت کل محتوا آپارات یا یک پیام‌رسان متوجه مدیر سرویس باشد هیچ سرویسی بومی کاربر محوری در کشور ساخته نخواهد شد و هیچ ایرانی نمی‌تواند چنین ریسک و مسئولیتی را بپذیرد.
آپارات یک پلتفرم به اشتراک گذاری ویدئو کاربر محور است
هرچند که پلتفرم‌های بزرگی که عرصه فعالیت خود را در حوزه عمومی تعریف می‌کنند، باید به قوانین و مقررات این حوزه احترام بگذارند و به تناسب نوع محتوا و ریسک آن باید از الزامات خاصی تبعیت کنند، اما این بدان معنا نیست که تمامی محتواهای کاربر محور به دلیل ازدیاد آنها به صورت صددرصدی قابل بررسی است. چراکه استفاده از هوش مصنوعی در شناسایی محتوای غیرقانونی و ترکیب آن با ابزارهای انسانی روشی موثر اما نه به صورت قاطعانه است. آپارات نیز یک پلتفرم به اشتراک گذاری ویدئو کاربر محور است. بنابراین افزایش شفافیت در رویه‌های عملکردی پلتفرم‌های آنلاین در خصوص محتوا از جمله راهکارهای موثر در مقابله با نشر و گسترش محتوای غیرقانونی است.
اکنون نیز با توجه به گزارشی که از نظر گذراندید باید دید حمایت از تولید داخل در روند بررسی پرونده آپارات و مدیرش تا چه اندازه مورد توجه تصمیم گیرندگان قرار می‌گیرد. محمد جواد شکوری مقدم علاوه بر آپارات، سایت‌های فیلمیو و هلدینگ صبا ایده را هم راه‌اندازی کرده است. شایان ذکر است از این کارآفرین جوان در سومین دوره مراسم امین الضرب با اهدای لوح و نشان امین الضرب تقدیر شده است.