دوگانه لاریجانی- ظریف
علی روغنگران
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه اخیرا در اظهار نظری تاکید کرده که در انتخابات ریاست جمهوری نامزد نخواهد شد. اوگفته است که “خیالتان راحت باشد، کاندیدای ریاست جمهوری نمی‌شوم. بگذارید کارم را انجام دهم!” مخاطب این سخنان اصولگرایانند که در ماه‌هایی اخیر بار‌ها از احتمال نامزدی ظریف در انتخابات ریاست جمهوری سخن گفته‌اند. ظریف گفته است: «اگر می‌گویم در انتخابات سال آینده شرکت نمی‌کنم به دلیل فرار از مشکلات نامزدی و امثالهم نیست بلکه بنده نه تجربه‌ای و نه تخصصی در عرصه مدیریت سیاست‌گذاری‌های کلان یک دولت ندارم.»
ظریف از فضاسازی‌ها و تخریب‌ها علیه خود و عملکردش در وزارت خارجه انتقاد کرده و گفته که «قدرت مدیریت وزارت خارجه را داشتم، اما در حوزه ریاست جمهوری چنین قدرتی را ندارم؛ من این کار را بلد بودم. درسش را خواندم، ولی برخی از محافل اجازه ندادند همین کار را هم درست انجام دهم.”
مدت هاست که زمزمه‌هایی از گزاره ظریف – لاریجانی به عنوان گزینه ای برای اصلاح طلبان در انتخابات 1400 شنیده می شود. به این ترتیب که لاریجانی به عنوان گزینه ائتلافی مورد حمایت اصلاح‌طلبان قرار بگیرد و ظریف هم در جایگاه معاون اول یا وزیر خارجه او، این گمانه را اظهارات اخیر ظریف که در گفتگو با روزنامه کار و کارگر بیان شد، تایید کرد. آنجا که ظریف گفت: «من صریحا به شما می‌گویم که سیاست علم شدنی‌هاست. اگر اجازه دهند که همین مسیر را بدون سنگ‌اندازی‌های پیاپی در همین کسوت وزیر امور خارجه طی کنم ان‌شاءالله تا سال آینده اتفاقات خوبی می‌تواند برای کشور و مردم رخ دهد. معتقدم که باید یک اجماع ملی برای سال آینده و سال‌های پیش رو در راستای زدودن این ناامیدی و یاس فعلی از جامعه ایجاد کنیم و من نیز با تمام توان در شکل‌گیری چنین اجماع ملی، ایفای نقش خواهم کرد تا فردی که مورد وثوق تمام ملت و گروه‌های تاثیرگذار سیاسی است وارد میدان شود تا از شرایط خطیر فعلی عبور کنیم و با شکل‌گیری چنین اجماعی من هم خواهم توانست وظایف خودم در وزارت خارجه را بهتر انجام دهم.»
مدت هاست که زمزمه‌هایی از گزاره ظریف – لاریجانی به عنوان گزینه ای برای اصلاح طلبان در انتخابات 1400 شنیده می شود. به این ترتیب که لاریجانی به عنوان گزینه ائتلافی مورد حمایت اصلاح‌طلبان قرار بگیرد و ظریف هم در جایگاه معاون اول یا وزیر خارجه او، این گمانه را اظهارات اخیر ظریف که در گفتگو با روزنامه کار و کارگر بیان شد، تایید کرد
برای محکم‌کاری، اما یک بار همه گزینه‌هایی که می‌توان آن فرد مورد وثوق مورد نظر ظریف باشد را بررسی می‌کنیم.
- علی لاریجانی- لاریجانی تا اینجای کار محتمل‌ترین فرد برای ائتلاف با اصلاح طلبان و همچنین کسب حمایت و برخورداری از محبوبیت ظریف است. علی لاریجانی با عدم ورود به انتخابات 98 و خروج از مجلس نشان داده که گوشه چشمی به کرسی ریاست جمهوری دارد. سکوت وی در این مدت نیز عامل دیگری است برای اینکه باور کنیم درصدد مقدمه‌چینی برای مشارکت در مصاف 1400 است. او ظرفیت‌های بسیاری برای حضور در جایگاه ریاست جمهوری دارد. مثلا اینکه سیاستمداری کهنه‌کار است. با سایر نهاد‌ها و کانون‌های قدرت در کشور ارتباط خوبی دارد و با مجلس اصولگرای یازدهم هم احتمالا مشکلی نخواهد داشت. خواستگاه او از نظر سیاسی، اصولگرایی است و با توجه به عملکرد و رویکردش در سال‌های اخیر نظر اصلاح طلبان را نیز تا حدی جلب کرده است. با این حال چهره محبوبی که به رای آوری خود اطمینان داشته باشد، نیست لذا کار گروهی با ظریف بسیار به او کمک خواهد کرد. این معامله در واقع برد – برد است و هم لاریجانی از آن منتفع می‌شوند و هم اصلاح طلبانی که احتمالا کاندیدای خود را پشت فیلتر دستگاه‌های نظارتی جا می‌گذارند.
- علی اکبر ناطق نوری- ناطق نوری نیز وضعیتی شبیه به لاریجانی دارد. او از نظر سابقه و جایگاه سیاسی بالاتر از لاریجانی است، اما کمتر از او ممکن است که در کنار ظریف قرار گرفته و ترکیب مورد نظر اصلاح طلبان برای ائتلاف را بسازد. نخست اینکه سال‌هاست گوشه نشینی کرده و علی‌رغم اصرار‌ها و فضاسازی‌های رسانه‌ای تا اینجای کار تمایلی برای حضور در انتخابات نشان نداده است. البته عدم حضور وی هم قطعی نیست.ناطق نوری هم مثل لاریجانی اصولگرایی است که حمایت این جریان را ندارد. نظر اصلاح طلبان، اما به لاریجانی مثبت‌تر است، زیرا او در مجلس و درقضایایی مثل برجام، برادری خود را ثابت کرده است.
3.محمدرضا عارف- اگر فرض کنیم که ظریف وقتی از کاندیدای مورد وثوق می‌گوید، منظورش یک اصلاح طلب است باید به این پرسش پاسخ دهیم که کدام اصلاح طلب قابلیت قرار گیری در کنار او را دارد. کاندیدای حداقلی اصلاح طلبان یاکاندیدای حداکثری؟ کاندیدای حداقلی اصلاح طلبان قطعا محمدرضا عارف است که این روز‌ها حسابی فعال شده، پیام ویدئویی می‌دهد و سخنرانی می‌کند و به طور ضمنی هم ورود خود به انتخابات را تایید کرده است. عارف هم مثل خیلی از کاندیدا‌های دیگر چهره محبوبی نیست و امکان رای آوری چندانی ندارد. او حتی شانس برخورداری از رای ظریف را هم ندارد. دلیلش روشن است. عارف این روز‌ها برای جبران روز‌های سکوت و بی‌عملی در مجلس موضع انتقادی گرفته و به دولت و حتی اصلاح طلبان می‌تازد. ظریف، اما به عنوان فردی در درون دولت روحانی از یک چهره ضد دولت حمایت نخواهد کرد، همچنین منطقی نیست که وقتی قصد جذب رای اصلاح طلبان را دارد از کسی حمایت کند که در رسانه‌های تحت اختیارش این جریان سیاسی را به باد نقد می‌گیرد تا ثابت کند که از همه خالص‌تر و اصلاح‌طلب‌تر است.
4.کاندیدای حداکثری- هیچ یک از کاندیدا‌های حداکثری اصلاح طلبان نیز گزینه مورد نظر ظریف نیستند. از محمدرضا و سید محمد خاتمی گرفته تا عبدالله نوری، مصطفی معین، صفایی فراهانی و … این افراد به فرض کاندیداتوری از فیلتر شورای نگهبان عبور نخواهند کرد – حداقل فرض اصلاح طلبان این است – لذا به مرحله دولت که همکاری با ظریف است نمی‌رسند. ضمن اینکه اگر این کاندیدا‌های حداکثری امکان رقابت با دیگران را داشته باشند اساسا گزینه ائتلاف از روی میز برداشته می‌شود و اصلاح طلبان دیگر نیازی به رای ظریف که علی‌رغم رویکرد اصلاح طلبانه، پیشینه حزبی اصلاح طلبی ندارد، نخواهند داشت.
5.کاندیدای مورد نظر دولت- این گمانه را نیز باید در نظر گرفت که ظریف مایل به قرار گرفتن پشت سر یکی از افراد نزدیک به دولت و حرف و حدیث‌هایی که درباره کاندیداتوری آنان مطرح است، باشد. از این منظر باید به افرادی مثل محمدباقر نوبخت، محمود واعظی یا آذری جهرمی نگریست. واضح است که این گمانه را نمی‌توان جدی گرفت. اولا اینکه نارضایتی از وضع موجود شانسی برای تکرار آن توسط یکی از نزدیکان به روحانی باقی نمی‌گذارد. دوم اینکه نوبخت و واعظی که عملا در یک تیم قرار دارند، ارتباط خوبی با ظریف ندارد. شاهد این مدعا نیز ماجرایی است که بعد از سفر بشار اسد به ایران بدون اطلاع ظریف، رقم خورد و کار را به استعفای وزیر خارجه کشاند. دیگرانی مثل آذری جهرمی هم اساسا در حد و اندازه ریاست جمهوری نیستند. حتی اگر رای ظریف را با سناریوی مورد بحث به آنان تزریق کنند.
6.اسحاق جهانگیری- بد نیست اگر معاون اول دولت روحانی را در پکیجی جدا از دولت قرار دهیم. هرچه باشد او نیروی اصلاح طلبان در دولت مستقر بود و اکنون هم باید در لیست اصلاح طلبان قرار بگیرد. جهانگیری، اما به اندازه خرداد 96 شانس ریاست جمهوری ندارد. او در دولت دوم روحانی رسما قربانی شد و به واسطه برخی سیاست‌های دولت محبوبیت خود را از دست داد. همچنین به خاطر حضور در دولت امکان انتقاد از آن را ندارد و از سوی مردم باهمان چوبی رانده می‌شود که دولت رانده می‌شود. بر این اساس باید به این نتیجه رسید که علی لاریجانی بیش از همه گزینه‌های مطرح شانس جلب حمایت ظریف را خواهد داشت.