بازآفرینی مشارکتی در 33 محله مشهد
علی نژاد
بازآفرینی رویکرد جدیدی است از سوی شهرداری ها و دولت که در قبال بافت های ناکارآمد اتخاذ شده است، البته در گذشته به این بافت ها فرسوده گفته می شد و نحوه مواجه با این بافت ها تخریب و نوسازی بود اما اکنون این رویکرد تغییر کرد و مبتنی بر مشارکت مردم برای احیای و بازآفرینی در حال اجراست.
خراسان رضوی نیز ۱۰ درصد مساحت سکونتگاه‌های غیر رسمی در کشور را به خود اختصاص داده است و مساحت بافت فرسوده کلانشهر مشهد نیز چهار هزار و ۲۹۰ هکتار است. بر اساس مصوبه ستاد استانی بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محلات هدف شهری شمار این نقاط در کلانشهر مشهد، ۳۳ محله است، گزارش صبح امروز را می خوانید.
بازآفرینی چیست؟
بازآفرینی شهری نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری منطقه‌ی هدف عملیات است که در نهایت به یک پیشرفت پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید.
این تعریف حاوی تمام ویژگی‌های اساسی بازآفرینی شهری است؛ همان‌طور که لیچفلد نیاز به «فهم بهتری از فرآیند انحطاط» و همچنین داشتن «یک توافق بر روی آنچه باید به دست آید و چگونگی تلاش برای رسیدن به آن» را ضروری اعلام کرده است (لیچفیلد (1)، 1992، ص 19). همچنین تعریف فوق، در راستای نظرات هوسنر (2) است که با تأکید بر ضعف‌های اساسی گرایشات گذشته، آن‌ها را «کوتاه مدت، جدا از هم، فاقد عمومیت و پروژه محور» می‌نامد و اعتقاد دارد گرایشات گذشته، هیچ چارچوب استراتژیک و یکپارچه‌ای برای توسعه‌ی مناسب تمام شهر ارائه نمی‌دهند؛ این تعریف همچنین پاسخگوی فراخوان دانیسن (3) به اندیشیدن در خصوص رفع مشکلات از طریق راه‌های هماهنگ و همین‌طور تمرکز بر مناطق کانونی اصلی مشکلات است (دانیسن، 1993، ص 18).
«بازآفرینی شهری» گامی فراتر از مقاصد، آرزوها و دستاوردهای «نوسازی شهری»، «توسعه‌ی شهری» و «باز زنده‌سازی شهری» است؛ فراتر از «نوسازی شهری» که کاچ (4) از آن به عنوان «فرآیند تغییرات کالبدی بنیادین» نام می‌برد (کوچ، 1990، ص 2) و فراتر از «توسعه‌ی شهری» (یا توسعه مجدد) که دارای اهداف کلی و به طور کامل تعریف نشده است؛ و همین‌طور فراتر از «باز زنده‌سازی» (یا توانمندسازی) که با وجود اشاره‌اش مبنی بر لزوم انجام اقدامات، در تعیین یک روش برای دست‌یابی به آن ناتوان می‌ماند. علاوه بر اینها، بازآفرینی شهری بر این مطلب تأکید دارد که طرح و اجرای هرگونه روش برای مقابله با مشکلات شهرهای بزرگ و کوچک، باید دارای اهداف بلندمرتبه و راهبردی باشد.
بازآفرینی در مشهد در حال گذار به سوی مدیریت مشارکتی است
رییس کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد گفت: فرآیند بازآفرینی شهرداری در این شهر در حال گذار از مدیریت تخریبی، تحکمی و کالبدی صرف به سوی مدیریت مشارکتی و ترمیمی است.
رمضانعلی فیضی، روز چهارشنبه در نشست کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد افزود: توانمندسازی خانوار ساکن در محلات بازآفرینی یکی از نکات مورد توجه شورای پنجم و پیوسته مورد توجه بوده است.
وی ادامه داد: بر این اساس، احیا و ساماندهی مشاغل خرد و خانگی، مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفت تا از این طریق علاوه بر افزایش ضریب اشتغال و رونق اقتصاد خانوارهای ضعیف، آسیب‌های اجتماعی هم کاهش یابد.
رییس کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد با تاکید بر اطلاع‌رسانی مشوق‌های بازآفرینی گفت: تعاملات مدیریت شهری و مردم برای بازآفرینی، هدفگذاری‌های متعدد دارد و امکان مقاوم‌سازی بافت‌های ناکارآمد و فرسوده، اولویت تجمیع پلاک‌ها و حل مشکل ریزدانگی، تامین سرانه‌های خدماتی از دست رفته قبل از تجمیع از جمله موضوعاتی است که امکان آن باید فراهم شود.
وی افزود: ضریب نفوذناپذیری در مناطق کم‌برخوردار و بافت‌های فرسوده مشهد بسیار زیاد است و در ارائه خدمات مختلف امداد و نجات و نظایر آن با مشکل روبرو هستیم و با بازگشایی معابر و تجمیع اراضی کوچک مقیاس و ساخت بناهای با زیربنای بیشتر، دسترسی به این مناطق نیز تسهیل شده و امنیت اجتماعی هم محقق می‌شود.
مهمترین موانع بازآفرینی بافت فرسوده شهری مشهد کدام است؟
بخشی از بافت شهری مشهدمقدس را بافت فرسوده این شهر تشکیل می‌دهد که نیاز مبرمی برای بازآفرینی شهری دارد.
مجتبی شاکریدر این باره اظهار داشت: 5 هزار هکتار از مساحت شهر مشهد یعنی حدود 13 درصد از آن که حدود یک سوم جمعیت شهر در این محدوده‌ها سکونت دارند، تحت پوشش بازآفرینی شهری است.
وی افزود: این محدوده‌ها بسیار متراکم و ریزدانه است و از کمبود خدمات نیز رنج می‌برند، 46 درصد مساحت و 67 درصد جمعیت ساکن در این محدوده 5 هزار هکتاری تحت پوشش بازآفرینی، یعنی همان ارائه مشوق‌ها برای نوسازی و بازسازی بافت فرسوده قرار خواهند گرفت.
شاکری روش گفت: عمده تمرکز دفاتر تسهیل‌گری یعنی 18 دفتر از 23 دفتر، بر روی مناطق حاشیه شهر و پیرامونی است، اعتبار بازآفرینی، نوسازی و بازسازی در طرح‌هایی مانند آبکوه، عامل و شهدا 280 میلیارد تومان و این اعتبار در محدوده حاشیه شهر 120 میلیارد تومان است.
وی افزود: بخشی از اعتبارات ما نیز مانند صدور پروانه، وام 50 میلیون تومانی قرض الحسنه، ودیعه مسکن و بخشش جرائم ملک، به صورت مشوق بوده و در قالب مشارکت شهروندان تحقق می‌یابد که شورای شهر برای این بخش، محدودیت و سقفی قائل نشده است.
مدیر عامل سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری مشهد خاطرنشان کرد: کلیه مشوق‌های ما مازاد بر مشوق‌های اعطایی دولت برای نوسازی املاک در بافت‌های فرسوده به متقاضیان پرداخت می‌شود.
شاکری روش اضافه کرد: بر اساس قانون، هدف گذاری ما پیشرفت سالیانه 10 درصدی در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده است که تحقق این مهم در گرو مشارکت مردم و سایر نهادها است.