سقوط یا صعود جمعیت
حمیده طاهری
یک جمعیت‌شناس گفت: در بحث خانواده و جمعیت چهار مسئله مهم داریم که عبارتند از تشکیل خانواده، تشویق خانواده، توسعه خانواده و تعالی(پرورش) خانواده است.
سه پارامتر اصلی در پارامترهای رشد و جمعیت!
به گزارش «روزنامه صبح امروز» غلام‌رضا حسنی‌درمیان با حضور در تحریریه این روزنامه، میزان میران مرگ و میر، میزان موالید و میزان مهاجرت را پارامترهای رشد جمعیت عنوان کرد و توضیح داد: عامل دیگری که در بحث پویایی جمعیت مطرح است ساختار جمعیتی نام دارد. در دوره‌های گذار جمعیتی و جامعه سنتی که تغییرات اجتماعی و اقتصادی رخ نداده و توسعه‌یافته نیستند سطح باروری بالا است.
وی اظهار کرد: میزان مرگومیر در گذشته بالا بوده و از طرفی میزان باروری هم زیاد بوده است تا جمعیت به یک تعادل برسد و بتواند خودش را تجدید کند. تا زمان اوایل قرن چهاردهم تقریباً اقدامات مؤثری را در خصوص کاهش مرگومیر انجام داده‌ایم.
قبل از انقلاب سیاست‌های تنظیم خانواده موفق نبوده؛ زیرا زیرساخت‌های لازم را نداشتند، به عنوان مثال سطح سواد زنان پایین بود و به این دلیل که فرهنگ استفاده از لوازم پیشگیری از بارداری را نداشتند فرزند ناخواسته زیاد بود
این جمعیت‌شناس با بیان اینکه “در سال‌های 1335 و 1375 به ترتیب حدوداً 19میلیون و 60 میلیون نفر جمعیت داشته‌ایم” افزود: بعد از انقلاب اسلامی بالاترین رشد جمعیتی را در ایران داشته‌ایم که به مرور زمان این رشد روند کاهشی داشته است.
حسنی‌درمیان ادامه داد: قبل از انقلاب سیاست‌های تنظیم خانواده موفق نبوده؛ زیرا زیرساخت‌های لازم را نداشتند، به عنوان مثال سطح سواد زنان پایین بود و به این دلیل که فرهنگ استفاده از لوازم پیشگیری از بارداری را نداشتند فرزند ناخواسته زیاد بود.
نگاه آرمان‌گرایی انقلاب منجر به افزایش 50 درصدی جمعیت شد
وی با بیان اینکه “در سال ۱۳۵۰ توده مردم و بدنه اجتماعی سیاست‌های تنظیم خانواده را نپذیرفتند” بیان کرد: در آخرین برنامه پنجم قبل انقلاب اسلامی سیاست‌های تنظیم خانواده نگاه سکولار داشت، اما بعد انقلاب نگاه آرمان‌گرایی که وجود داشت به همین دلیل منجر به افزایش پنجاه درصدی شد.
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: برای اینکه بگویم رشد جمعیتی در کدام زمان بهتر بوده باید منطق زمانی را در نظر بگیریم، به عنوان مثال در اوایل انقلاب که برنامه‌های توسعه قابل اجرا نبوده و هزینه‌ها پایین بوده است میزان ازدواج و نرخ موالید بیشتر افزایش داشته است.
حسنی‌درمیان با تأکید بر این مطلب وقتی کشوری سیاست‌های درجه یک یعنی تمامیت ارضی را مبنا قرار می‌دهد افزایش جمعیت برایش امری مهم است اضافه کرد: بعد از انقلاب دولت شهید رجایی برای کاهش فقر به خانوارها زمین می‌داد و این امر کارکرد پنهان افزایش جمعیت بود؛ زیرا خانوارها برای اینکه صاحب زمین شوند پنج فرزند به دنیا می‌آوردند و در نتیجه شاهد رشد موالید بودیم.
تنظیم خانواده به معنای کاهش جمعیت نیست
این جمعیت‌شناس معتقد است تنظیم خانواده به معنای کاهش جمعیت نیست و بحث کیفیت و کمیت در ابعاد مختلف مدنظر است متذکر شد: در سیاست‌های تنظیم خانواده موضوع سلامتی فرزند و مادر مطرح است، نکته مهم دیگری که باید به آن توجه شود این است که سیاست‌های جمعیتی دستوری نیست. به عنوان مثال اروپا هزینه می‌کند تا شهروندانش بچه‌دار شوند، اما این اتفاق نمی‌افتد.
حسنی‌درمیان تقابل ادیان را موضوعی مهم در کاهش یا رشد جمعیتی توصیف کرد و گفت: مسئله قدرت و جمعیت نیز امری مهم است. چین با یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر آمریکا را به زانو درآورده است، در مبحث جمعیت نیز باید میانه‌روی داشته باشیم.
کاهش یا افزایش جمعیت تضمینی بر توسعه نیست
وی اذعان کرد: جمعیت مانند سیلابی است که اگر به آن توجه نشود همان‌قدر که سازنده می‌باشد مخرب هم است، بحث اصلی ما سالخوردگی و سونامی جمعیت است که اگر مدیریت نشود مشکلات زیادی را به بار می‌آورد. کاهش یا افزایش جمعیت تضمینی بر توسعه نیست؛ زیرا کمیت و کیفیت مهم است.
سیاست جمعیتی ایران این است که نرخ باروری را به ۲.۵ برساند. نسل جدید باروری را کیفی افزایش می‌دهند؛ یعنی معتقدند که یک فرزند داشته باشند، اما بتوانند نیازهایش را تأمین کنند و این تفکر ریشه در توسعه دارد
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه “در دهه اول بیشترین شیب جمعیتی را داشتیم و به ازای هر زن سه فرزند متولد می‌شد” اضافه کرد: اگر در شرایط موجود هر زنی که از سن باروری خارج می‌شود یک دختر را جایگزین خودش کند تجدید نسل اتفاق می‌افتد.
اشاعه فرهنگی یکی از دلایل کاهش نرخ باروری است
حسنی‌درمیان با بیان اینکه “در حال حاضر ایده‌آل فرزندآوری دو فرزند است” بیان کرد: یکی از دلایل اصلی کاهش باروری در شرایط موجود را اشاعه فرهنگی توصیف کرد؛ چرا که الگوی زندگی در شهر و حاشیه شهر به یکدیگر نزدیک شده است.
وی با اشاره به اینکه اقتصاد تا یک جایی می‌تواند واریانس ایجاد کند، توضیح داد: درآمد و تحصیلات بالای زوج‌ها دلیلی بر افزایش فرزندآوری نیست و حتی بالعکس، زنان دهه پنجاه رسانه نداشتند، اما بعد انقلاب آموزش‌های صورت گرفته تغییرات زیادی را در حوزه زنان به وجود آورد.
این جمعیت‌شناس خاطرنشان کرد: سیاست جمعیتی ایران این است که نرخ باروری را به ۲.۵ برساند. نسل جدید باروری را کیفی افزایش می‌دهند یعنی معتقدند که یک فرزند داشته باشند اما بتوانند نیازهایش را تأمین کنند و این تفکر ریشه در توسعه دارد.
حسنی‌درمیان با تأکید بر این مطلب که اگر توسعه فردگرا باشد فرزندآوری کاهش پیدا می‌کند تشریح کرد: سیاست جمعیتی لیبرالی چه بخواهیم چه نخواهیم جمعیت را پایین می‌آورد، اما اگر توسعه خانواده محور باشد باروری به 2.5 می‌رسد.
لزوم جدی به سالخوردگی جمعیت
وی معتقد است سالخوردگی جمعیت ایران بدون تأمین اجتماعی با وضعیت موجود خطرناک است و سالخوردگی جمعیت پدیده‌ای است که اگر مدیریت نشود دچار بحران می‌شویم.
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه اگر سالخوردگی فعال ایجاد نکنیم دچار بحران جدی می‌شویم متذکر شد: ۱۱درصد جمعیت ایران سالخورده هستند و امید به زندگی تحت تأثیر توسعه یافتگی است، البته سالخوردگی با پیری متفاوت است.
چین بزرگترین جنایت را در خصوص سقط جنین انجام داده است
حسنی‌درمیان اظهار کرد: بنده تضمین می‌کنم اگر اشتغال افزایش پیدا کند باوری به 2.5 می‌رسد. تشویق به فرزندآوری خوب است ما اجبار به کاهش یا افزایش شرایطی مانند چین را به وجود می‌آورد که بزرگترین جنایت را در خصوص سقط جنین دختران انجام داده است.
وی با بیان اینکه دچار تأخر فرهنگی هستیم، گفت: جوان‌های ما ازدواج کردن و فرزندآوری را دوست دارند اما باید از آن‌ها حمایت شود. باید همه تلاش کنیم با برنامه‌ریزی و تقسیم کار کشوری آباد بسازیم.
خلأ جدی بین بلوغ جنسی و اجتماعی
این جمعیت‌شناس یادآور شد: به ازای هر صد نفر در انگلستان ۴۰ نفر نامشروع هستند. رفتارهای پر خطر در قبل از ازدواج و تغییر الگوهای جنسی سقط جنین را افرایش می‌دهد. در حال حاضر بلوغ جنسی به ۱۳ سال رسیده و بلوغ اجتماعی به ۲۷ سال رسیده و باید فکری اساسی برای خلأ و شکاف بین این دو برسیم.
خانواده مهم‌ترین هویت فرهنگی است
حسنی‌درمیان اضافه کرد: مجلس شورای اسلامی با وجود متخصصانی که دارند بالقوه ظرفیت حمایت از سیاست‌های جمعیتی و خانواده را داد اما مهم بالفعل رسیدن است. یکی از شاخص‌های هویتی ما خانواده است.
هدف از ازدواج بازتولید انسان بهتر از خودمان است
وی گفت: متأسفانه نهادهای دینی هم در شرایط امروز غیر فعال شده‌اند. باید درک کنیم که هدف از ازدواج بازتولید انسان بهتر از خودمان است، اگر خانواده را رها کنیم شاهد آسیب‌ها و پیامدهای منفی خواهیم بود.