سدی بر روابط انسانی
سرویس فرهنگ
لتیان فیلمی به نویسندگی اکتای براهنی و به کارگردانی علی تیموری و تهیه‌کنندگی مجید مطلبی است. پریناز ایزدیار، امیر جدیدی و سارا بهرامی در این فیلم ایفا نقش می‌کنند. در خلاصه داستان این فیلم آمده است”لتیان یک سد است”. سدی بر روابط انسانی. رودخانه‌های روابط پشت سدی ایستاده‌اند و راه بن‌بست است. یک نفر می‌خواهد این سد را بشکند اما خوب می‌داند که شکستن سد به این سادگی نیست. شهر خراب خواهد شد. تکلیف چیست؟
در صفحات مجازی نقدهایی بر این فیلم وارد بود و غالبا مخاطبین عام سینما با پایان‌بندی آن ارتباط خوبی برقرار نکرده و داستان را اجحاف شده خواندند.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» و به نقل از هنرآنلاین، نشست نقد و تحلیل فیلم سینمایی “لتیان” با حضور علی تیموری (کارگردان)، اکتای براهنی (فیلمنامه‌نویس)، رضا درستکار (منتقد سینما) و مسعود بهارلو (مدیرِ جلسات و مجری) در هشتمین جلسه از برنامه‌های آفلاین در کافه هفت برگزار شد.
از ایده تا نگارش
در ابتدای این جلسه که با حمایت انجمن صنفی نویسندگان و منتقدان سینمایی ایران برگزار می‌شود، مسعود بهارلو در بخشی کوتاه به معرفی علی تیموری پرداخت که نخستین فیلم بلند سینمایی خود را بعد از ساخت دو فیلم کوتاه کارگردانی و اکران کرده است. علی تیموری نیز در خصوص فعالیت‌های سینمایی خود گفت: من در نزدیک به چهل فیلم، در جایگاه دستیار کارگردان فعالیت کرده‌ام که آخرین آنها، فیلم “پل خواب” ساخته اکتای برهانی بوده است. بخش زیادی از فعالیت من برمی‌گردد به حضور در بشرا فیلم و همکاری با “سیدجمال ساداتیان” و بخشی از فعالیت‌هایم نیز با “جهانگیر کوثری” و “رخشان بنی‌اعتماد” بوده است.
براهنی: من هرچه یاد گرفته‌ام، از “رضا برهانی” بوده است و جدا از پدر بودن، یک استاد تمام و کمال برای من بوده است که این کار کردن را برای من کمی سخت‌تر می‌کند، زیرا من در فعالیت‌هایم باید خیلی درست و صحیح قدم بردارم.
علی تیموری درباره ساخته شدن فیلم اولش گفت: من برای این فیلم، یک ایده داشتم و اکتای براهنی طرح‌هایی داشت و از میان این طرح‌ها، یک طرح به ایده من نزدیک بود و ما آن را انتخاب کردیم. جلساتی با هم داشتیم که به میزان زیادی هم زمان برد تا به یک سیناپس رسیدیم. نگارش فیلمنامه آغاز شد و یک سال و اندی بعد، و در یک مقطع آناهیتا تیموریان هم به جمع ما پیوست.
باید بدانیم از چه فیلمی، چه انتظاری را داشته باشیم
کارگردان لتیان افزود: وقتی وارد سینما می‌شوی، یک بخش مهم سرمایه و بخش دیگر گیشه است و الی آخر…! هیچ وقت این اتفاق نیفتاد که فکر کنم دلم می‌خواهد با چه اثری وارد سینما بشوم. در راستای تهیه فیلم و طرح به این نقطه رسیدم که می‌خواهم در طلایی‌ترین نقطه ممکن فیلم بسازم و برای فیلم‌های بعدی هم فکر می‌کنم از آنجا که فیلمنامه‌نویسی کار سختی است، تا جایی که بتوانم با اکتای براهنی همکاری کنم مگر روزی برسد که او شرایط کار با من نداشته باشد. من فیلمنامه نویسی بلد نیستم و فکر نمی‌کنم هیچ وقت بتوانم برای خودم بنویسم.
وی در پاسخ به اینکه مخاطبان با پایان‌بندی فیلم سخت ارتباط برقرار کردند، بیان کرد: من دوست نداشتم مخاطب را غافلگیر کنم. فیلم در روند روایت قصه، به مرحله‌ای رسید که گروهی از مخاطبان واقعا در تقابل با قتل پایان فیلم قانع می‌شوند. ما در جریان فیلم برای رسیدن به قتل، تاریخچه داریم و بیننده آن را با منطق درونی فیلم می‌پذیرد. ضمن آنکه شخصیت با توجه به کاری که انجام می‌دهد، به باور می‌نشیند و نه طبق حدسیات و خواسته بیننده. ما باید بدانیم از چه فیلمی، چه انتظاری را داشته باشیم.
فیلم خوب، راه خودش را برای دیده شدن پیدا می‌کند
رضا درستکار، منتقد سینما که در سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر گذشته، عضو هیئت انتخاب جشنواره بود، عنوان کرد: “لتیان” از جمله فیلم‌های خوب سال گذشته ارائه شده به جشنواره بود که به‌رغم نظر بعضی از دوستان و خود من، اتفاقی برایش رخ نداد و در بخش رقابتی جشنواره غایب بود! البته فیلم خوب در هر شرایطی، راه خودش را برای دیده شدن پیدا می‌کند و “لتیان” هم لااقل از چند فیلم حاضر در جشنواره سی‌و‌هشتم بهتر و بالاتر بود.
درستکار در بخشی دیگر از سخنان خود بیان کرد: نویسنده و کارگردان “لتیان” در این اثر کاملا با ژانر نئوملودرام جلو رفته‌اند و می‌دانند در نئوملودرام، دیگر چیزی به‌عنوان ملو و پایان رمانتیک نداریم، بلکه فاجعه داریم. شاید برای شما جالب باشد که ما این بحث‌ها را در هیئت انتخاب سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر نیز داشتیم!
این منتقد سینمایی افزود: “لتیان” تصویرهای خوبی دارد و نهایت خلاقیت را از میزانسن تا کات خوب و موسیقی اندازه خوب به ما نشان می‌دهد تا نتیجه‌ای خوب از درام خود بگیرد، اما این نتیجه‌گیری الزاماً نه نمایش‌دهنده یا در تأیید خیانت است و نه دلیلی کافی برای رد یک اثر؛ که اگر اینگونه می‌بود، آن‌وقت درباره داستان یوسف و زلیخا در قرآن چه باید می‌گفتیم؟
فیلمی با بازی‌های شاخص
درستکار تصریح کرد: نه فقط در این فیلم، که در بسیاری از فیلم‌های سینمای ما، فیلمساز به دلیل موانع و ایست و بازرسی‌هایی که در سر راهش سبز می‌شود، ناچار است از خیلی چیزها بگذرد و کارهایش به سهولت پیش نمی‌رود. “لتیان” به نوعی این سدها را شکسته و به روایتی تازه رسیده است. چیزی که برای من در “لتیان” جذاب است، این است که فیلمساز نگذاشته اصطلاحاً فیلم از دستش در برود که این نشان می‌دهد تجربیاتی خیلی خوب از سینما کسب کرده است.
او درباره بازی‌های “لتیان” گفت: منهای امیر جدیدی که می‌توانست بهتر از این‌ها ظاهر شود، بازی‌های سایر بازیگران و به‌ویژه بازیگران زن در این فیلم خوب است. من در جاهایی از اکت‌های امیر جدیدی، حتی احساس کردم خودم هستم، اما در یک جاهایی، جدیدی راکورد و لول را می‌شکند یا بازی‌اش را اگزجره و اغراق‌آمیز می‌کند، با این‌حال می‌توان گفت که لتیان فیلمی شسته‌رفته شده که کارگردانش هم در گام اول خود، خوب عمل کرده است.
سینما در حال پوست انداختن است
منتقد سینما سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر گذشته در این زمینه توضیح داد: ژانر جنایی می‌گوید زنجیره علت و معلولی در یک قتل باید مشخص باشد. این اتفاق در ژانر کلاسیک جنایی جا افتاده است، در تقسیم‌بندی جدید ژانرهای سینمایی، اما فیلمساز به سمت آن فاز کلاسیک پیش نمی‌رود، زیرا مخاطب امروز اطلاعاتش بسیار گسترده است، بنابراین گاهی به زنجیره علَی (مدل دستور کلاسیک) در روایت نیاز نیست.
وی ادامه داد: آخرین نگره سینمایی که در ایران ترجمه شد، نگره نئوفرمالیسم بود که استراکچر اصلی و قالب را بر کل فیلم رجحان می‌دادند و از طریق انتظام فرمی به اصالت فیلم نزدیک می‌شدند. با این حال، همین نئوفرمالیست‌ها گفته‌اند اگر از سینما بیرون آمدی و حالت خوب بود، پس نتیجه می‌گیریم آن فیلم هم خوب بوده است. این استنتاج، در پایان، بحث شهود را به دریافت‌های مخاطب اضافه می‌کند و …؛
درستکار در پایان نشست “لتیان” گفت: باید باور کنیم که سینمای ما با نسل جدید سینماگر در حال پوست انداختن است. این نسل با آگاهی خاصی وارد میدان شده و می‌تواند در تغییر چهره کلی آن نقش‌آفرینی کند.
در ایران گاهی واکنش‌ها عجیب و غریب هستند
اکتای براهنی در این نشست در خصوص عنوان “لتیان” و نام‌گذاری فیلمنامه‌های خود گفت: من به اسم شهرهای ایران علاقه دارم که این در نام فیلمنامه‌هایم پیداست اما فکر می‌کنم این آخرین باری است که از اسم مکانی خاص برای فیلمنامه‌هایم استفاده کردم.
براهنی در پاسخ به اینکه چقدر در پروسه ساخت فیلم کنار علی تیموری بوده پاسخ داد: سعی می‌کنم در پروسه ساخت، حضور داشته باشم اما مزاحمتی برای سازنده ایجاد نکنم تا دست و پای او را ببندد. زیرا وقتی خودم در جایگاه سازنده قرار می‌گیرم، در هجمه نظرات (که از شدت علاقه و حسن‌نیت ارائه می‌شوند) مستأصل می‌شوم. درباره “لتیان” ما به دلیل همکاری‌هایی که باهم داشتیم، از یکدیگر شناخت لازم را داشتیم. من در این فیلم، در فاز فیلمبرداری شرکت نکردم و فقط نویسنده بودم.
درستکار: در این اثر کاملا با ژانر نئوملودرام جلو رفته‌اند و می‌دانند در نئوملودرام، دیگر چیزی به‌عنوان ملو و پایان رمانتیک نداریم، بلکه فاجعه داریم. شاید برای شما جالب باشد که ما این بحث‌ها را در هیئت انتخاب سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر نیز داشتیم!
اکتای براهنی همچنین درباره نقدهایی که به شباهت اتمسفر فیلم‌ها می‌شود، گفت: ما در سینما ژانر جاده‌ای داریم و نمی‌شود اگر در هر فیلمی یک جمعی بودند که از شهر خارج می‌شدند، آن را به “درباره الی” نسبت دهیم… در ایران گاهی واکنش‌ها عجیب و غریب‌اتد…
هرچه یاد گرفته‌ام، از “رضا برهانی” بوده است
در ادامه “اکتای برهانی” در پاسخ به بهارلو درباره ذهنیت موجود درباره “پسر رضا براهنی بودن” و سایه این ماجرا بر زندگی هنری‌اش اظهار داشت: این وظیفه سختی است که از قبل از به دنیا آمدن من، برایم تعریف شده و من مدام با آن در کلنجارم! “رضا براهنی” یک تعداد طرفدار خیلی جدی دارد و یک تعداد دشمنان خیلی قسم خورده خیلی جدی که از پنجاه سال پیش تا الان، در جریان اختلاف‌های فکری آنها هستم و هستید، اما جدای از این صحبت‌ها، من هرچه یاد گرفته‌ام، از “رضا برهانی” بوده است و جدا از پدر بودن، یک استاد تمام و کمال برای من بوده است که این کار کردن را برای من کمی سخت‌تر می‌کند، زیرا من در فعالیت‌هایم باید خیلی درست و صحیح قدم بردارم.
او ادامه داد: در حال حاضر عمده کتاب‌های رضا براهنی ممنوع است و من از نظر فکری به او نزدیک هستم؛ در آن خانواده با این نگاه بار آمده‌ام، نگاهم به هنر، از جنس دیگری است و خیلی نمی‌توانم به هنر نگاه تجاری داشته باشم. یعنی اگر حتی بخواهم نیز نمی‌توانم، زیرا ذهنم از آن دور است، در واقع این راه‌ها را برایم بسته‌تر و تنگ‌تر می‌کند. البته باید بگویم من همه تلاش خودم را کردم که انگ آقازاده به من نخورد و سعی کردم در یک دانشگاه درست و حسابی این حرفه را آموزش ببینم و در نهایت کمی دیر وارد سینما شدم؛ آنقدر دیر که دیگر فرصتی برای دستیاری نداشتم و مستقیم به دنبال ساخت فیلم کوتاه رفتم!
وی در پاسخ به اینکه که آیا به فکر اقتباس از کارهای پدر افتاده است گفت: بله! اما تا به حال این کار را نکرده‌ام. دو سه طرح دارم که بر اساس کارهای کوتاه ایشان است.
اکتای براهنی افزود: ما از سنین پایین در خانه با فیلم دیدن آشنا شده بودیم و باید بگویم مادر در حرکت من به سمت سینما، نقش اصلی و جدی داشت. من به‌طور جدی، در سن بیست و چهار سالگی تصمیم گرفتم وارد سینما بشوم و این دقیقا زمانی بود که مهاجرت کرده بودم و تا آن سن اعتماد به نفس ورود به عرصه هنر را نداشتم.
نویسنده فیلم نامه لتیان بیان کرد: به نظرم یکسری جریانات در سینمای ما درست جا نیفتاده یا اینکه قبلا بوده اما در سینمای امروز ما بیشتر در دام یک سینمای اجتماعی خاص گیر کرده‌ایم؛ امیدوارم روزی برسد که ادبیات و سینما آشتی کنند زیرا من یک نوع انزجار پنهان را در این زمینه حس می‌کنم که بر اساس آن سینمایی‌ها ادبیات را قبول ندارند و ادبیاتی‌ها سینما را قبول ندارند!