نقصی به نام استراتژی
سیده ریحانه موسوی
دی‌ماه ۹۷بود که استاندار خراسان رضوی در دیدار با رئیس اتاق بازرگانی ایران طرح مثل اقتصادی- فرهنگی خود را تشریح کرد و عنوان کرد که «مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس و کار‌آفرینان» اضلاع مثلث توسعه‌ای هستند.
این طرح به سابقه فعالیت رزم‌حسینی در زمان استانداری کرمان بر‌می‌گردد. او در زمان انتصاب به عنوان نماینده عالی دولت در کرمان ایده مثلث توسعه را مطرح کرده و گفته بود که اضلاع مثلت توسعه در کنار نقش نظارتی و فرهنگ‌ساز ائمه جمعه و علما مجموعه کاملی هستند که هر یک کار ویژه خاص و نقش مکمل یکدیگر را ایفا می‌کنند که نتیجه اقدامات آن‌ها پیشرفت جامعه است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز» استاندار خراسان رضوی این طرح را موجب تعدیل در‌آمد مردم و محرومیت‌زدایی عنوان کرد و در مورد آن گفت: «الگوی مثلث توسعه اقتصادی – فرهنگی که بر مبنای توسعه روستاهای استان در حال اجراست، منفی‌گرایی و ناامیدی را از مردم دور کرده و توازن توسعه را بین روستا و شهر برقرار می‌کند».
همچنین علی رسولیان، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز اعلام کرد که این طرح موجب تداوم وحدت بین ارکان مالکیت در این استان شده و تاکنون ۲۸۳ پروژه بزرگ سرمایه‌گذاری در مجموع با سرمایه ۱۸۸ هزار میلیارد تومان و اشتغالزایی برای ۱۸۰ هزار نفر ذیل الگوی مثلث توسعه اقتصادی فرهنگی استان شناسایی و ثبت سامانه الکترونیکی ‘BPMS’ شده است.
به گفته رسولیان کل پروژه‌های سرمایه‌گذاری ذیل مثلث توسعه اقتصادی – فرهنگی، ۴۸ درصد پیشرفت داشته و مگاپروژه‌های آن نیز پیشرفت ۳۸ درصدی داشته و یکی از مهمترین بسترهای اشتغالزایی در استان عملیاتی شدن کامل پروژه‌های سرمایه‌گذاری یاد شده است که باید هر چه سریع‌تر موانع اجرای آن‌ها برداشته شود.
این طرح نیازمند رعایت پیش‌نیاز‌هایی بود که سال‌ها است کمبود‌های آن در استان حس می‌شود از جمله بحث استراتژی توسعه صنعتی در استان که جزء نواقصی است که توسعه استان را با مشکل مواجه کرده
تاکنون صحبت‌های زیادی در خصوص این طرح توسط استاندار خراسان رضوی، معاونان، نمایندگان مجلس، اقتصاد‌دانان و … انجام شده، اما مسئله مهمی که وجود دارد این است که برنامه‌های طرح مثلث توسعه اقتصادی- فرهنگی چقدر عملیاتی شده و آیا طرح از نظر کیفی از قابلیت‌های لازم بر‌خوردار است یا خیر؟
نقصی به نام استراتژی توسعه صنعتی
یک اقتصاددان در این خصوص می‌گوید: باوجود اینکه اقدام استاندار برای ایجاد یک طرح توسعه، گامی رو‌به جلو است، اما این طرح نیازمند رعایت پیش‌نیاز‌هایی بود که سال‌ها است کمبود‌های آن در استان حس می‌شود از جمله بحث استراتژی توسعه صنعتی در استان که جزء نواقصی است که توسعه استان را با مشکل مواجه کرده.
علی چشمی در گفت‌وگو با «صبح امروز» می‌افزاید: تاکنون چندین بار در غالب‌های مختلف مانند طرح آمایش سرزمین، تلاش شده تا مشخص شود که باید با چه نوع استراتژی در استان به توسعه برسیم که شامل ابعاد مختلفی مانند طرح و تصمیم‌گیری بود، اما متاسفانه مسئولان، فعالان استان و اقتصاد‌دانان به جمع‌بندی لازم در مورد آن نرسیدند.
مشخص نبودن بخش‌های پیشروی اقتصاد در طرح توسعه صنعتی
در طرح توسعه صنعتی باید مشخص شود که بخش‌های پیشروی اقتصاد استان کدام هستند؛ یعنی ما می‌خواهیم بر روی کدام یک از موارد صنعت، کشاورزی، گردشگری و خدمات تاکید داشته باشیم متأسفانه در این خصوص هیچ‌گونه جمع‌بندی حاصل نشد که بخش پیشرو کدام یک از موارد فوق باشد.
فقدان جانمایی مراکز تولیدی
این اقتصاددان در مورد جانمایی مراکز تولیدی با توضیح اینکه «در رابطه با جانمایی مراکز تولیدی نیز جمع‌بندی لازم حاصل نشده و مشخص نشد که در هر شهرستان چه فعالیت تولیدی باید صورت بگیرد» ادامه می‌دهد: دولت برای خود تعیین نکرده بود که در چه حوزه‌هایی و از چه نوع فعالیت‌های اقتصادی حمایت کند و آقای رزم‌حسینی نیز مثلث اقتصادی را بدون استراتژی توسعه صنعتی شروع کرد. اما گام‌های ابتدایی آن بسیار سریع انجام شد و به سرعت در خصوص دوازده منطقه استان تصمیم‌گیری شد و ۵۵ معین اقتصادی آن مشخص شدند که اقدامی مناسب بود.
وزن تصمیم‌گیرندگان در عمل بسیار متفاوت است
علی چشمی با بیان‌اینکه «سه ضلع این مثلث تصمیم‌گیرندگان هستند، اما وزن آنان در عمل با یکدیگر بسیار متفاوت است» تصریح می‌کند: براساس اخبار موجود، در طرح مثلث توسعه اقتصادی-فرهنگی، هر شهرستان به یک منطقه تبدیل شد؛ یعنی با وجود اینکه می‌گوییم ۱۲ منطقه، اما ۲۹ شهرستان به طور مجزا در این زمینه فعال هستند و این طرح لزوما طبق منطقه بندی آن پیش نمی‌رود. هرچند که مناطق، براساس حوزه‌های انتخابی نمایندگان مجلس مشخص شده، اما در عمل فرماندار هر شهرستان مسئول مثلث توسعه اقتصادی آن است.
آمار سازی به‌جای کار عملیاتی
وی با اعلام اینکه تعداد معین‌های توسعه به حدود ۲۰۰ معین رسیده است، ابراز می‌کند: توسعه‌ای که دولت می‌خواهد از آن پشتیبانی کند، نیازمند تمرکز دولت بر روی آن است، اما استاندار تمرکز چندانی بر روی این فعالیت‌ها ندارد؛ بنابراین وقتی تعداد مناطق برای اجرای طرح و همچنین معین‌ها افزایش یابد به جای اینکه در مناطق کار دقیقی صورت بگیرد، درگیرآمار‌سازی می‌شوند.
چشمی می‌گوید: شهرستان‌ها به جای اعلام عملکرد خود آن چه را که بر روی آن برنامه‌ریزی شده، بیان می‌کنند و در رقابت با یکدیگر سعی می‌کنند پرونده‌های باز بیشتری را تشکیل دهند. این امر نوعی آفت محسوب می‌شود؛ چراکه با وجود آن نمی‌توان سره را از ناسره تشخیص داد و مسئولان نیز گاهی تحت تأثیر این آمار قرار می‌گیرند.
دولت برای خود تعیین نکرده بود که در چه حوزه‌هایی و از چه نوع فعالیت‌های اقتصادی حمایت کند و آقای رزم‌حسینی نیز مثلث اقتصادی را بدون استراتژی توسعه صنعتی شروع کرد
وی با تاکید بر اینکه ۲۰۰ معین از چند هزار پروژه صحبت می‌کنند، ادامه می‌دهد: دولت باید در پروژه‌های بزرگ دخالت داشته باشد و به جای اینکه صحبت از چند‌هزار پروژه غیر قابل ارزیابی شود بهتر است که در هر شهرستان دو تا سه پروژه بزرگ و در کل استان پنج ابر‌پروژه کافی‌است.
چرا طرح توسعه اقتصادی در عمل خوب پیش نمی‌رود؟
این استاد دانشگاه با طرح این سوال که «چرا شرایطی به‌وجود می‌آید که یک طرح تأثیرگذار و مثبت مثلث توسعه اقتصادی در عمل به خوبی پیش نمی‌رود؟» تشریح می‌کند: نظام اداری نا‌کار‌آمد ما در ابعاد مختلف قابل مشاهده است، چنین نظامی به‌جای اینکه مشوق طرح‌های اقتصادی باشد، مانع توسعه است و اشکالات زیادی را در روند صدور مجوز‌ها، تامین زیر‌بناهای آب، برق و گاز، کاربری زمین‌ها، بحث مالیات‌ستانی، تامین اجتماعی و تامین منابع مالی ایجاد می‌کند.
وی ابراز می‌کند: اگر سری به سایت استانداری بزنید قسمتی به نام مثلث توسعه اقتصادی وجود دارد که در آن به‌جای اینکه چند گزارش منسجم در خصوص ارزیابی عملکرد این طرح وجود داشته باشد مملو از اخبار نشست‌ها، جلسات و… است. چنین داده‌هایی نشان‌دهنده خاصیت نظام اداری سنتی ما است که به جای توجه به اصلاحات مهم و اصلی، حاشیه‌ها را پر‌رنگ‌تر می‌کند.