انتشار راز یک ترانه‌سرا
مهناز اصغری
ترانه‌سرایی حرفه‌ای است که کمتر می‌توان به آن به چشم شغل نگاه کرد. چراکه وجه هنری آن بر وجهه بیزینسی قالب است. اما کم نبوده‌اند افرادی که بدون هیج آموزشی پا به این عرصه گذاشته و آثار نه چندان در شان جامعه را تولید و نام ترانه‌سرا و شاعر بر خود گذاشته‌اند. اما بی‌شک زمان غربالگر خوبی است و اجازه نمی‌دهد که پایدار بمانند و دنیای گسترده در عین حال سادگی، پیچیدگی خود را دارد. با این توضیحات می‌دانیم که در ایران ترانه‌سراهای بسیاری داریم. اما در این بین، نام عدهای ماندگارتر است چراکه نه تنها مخاطب پسند می‌نویسند، که با دنیای گسترده عروض و قافیه آشنایی کامل داشته و نیاز روانی جامعه را به خوبی درک می‌کنند و با علم کامل به این هنر پا در این عرصه گذاشته‌اند.
مهدیه عرب از آن دست ترانه‌سرایانی است که حدود بیست سال است که در این وادی گام بر‌می‌دارد. او متولد خردادماه سال1356 است و تاکنون با خوانندگان مطرحی چون سالار عقیلی، بابک جهانبخش، مهدی یغمایی، شهرام شکوهی، محمد علیزاده، عماد طالب‌زاده، علی اصحابی و… همکاری داشته است. کتاب «یه حالی دارم این روزا» گزیده بهترین ترانه‌های اوست که به رشته تحریر درآمده است.
او کار ترانه و روزنامه‌نگاری را در نوجوانی به طور همزمان شروع کرد. همان سال‌هایی که در تحریریه محک قلم می‌زد و با مهدی خاکپور آشنا شد و این آشنایی شروع کار ترانه‌سرایی او شد.عرب در کنار برگزاری کارگاه‌های شعر و ترانه و نویسندگی، کتاب «آموزش داستان نویس کودکان» را نیز تالیف و در مدارس تدریس کرد و این روزها با معلمین مناطق محروم در تماس است تا این کتاب که حاصل تجربه‌های او در این زمینه است را جهت آموزش به کودکان، به معلمین آموزش دهد و در کنار آن نیز در حال تبدیل کتاب‌های خود به کتاب صوتی است.
او اخیرا آلبوم دکلمه_آواز خود را به نام «راز» منتشر کرده است که به این بهانه دقایقی را با او به گفتگو پرداختیم.
به عنوان اولین سوال از آلبوم راز بگوئید و اینکه چه شد تصمیم به انتشار یک آلبوم با ترک‌های متفاوت گرفتید؟
حدود دو سال‌و‌نیم پیش یک روز که برای یکی از کارهایم به استودیو رفته بودم، پیمان ملکی از دوستان آهنگساز که زحمت موسیقی آلبوم راز را هم کشیده است، به من پیشنهاد داد که ترانه‌هایم که تاکنون توسط خوانندگان منتشر شده است را به صورت لایو در اینستاگرام دکلمه کنم. من اینکار را انجام دادم و استقبال خوبی هم شد و همان موقع تصمیم به انتشار آلبوم دکلمه گرفتیم. در ابتدا قرار بود تعدادی از ترانه‌هایی که قبلا اجرا شده بود را انتخاب و دکلمه کنم، اما هرچقدر به جلو می‌رفتیم ایده‌های کار بیشتر می‌شد. در این بین گروه موسیقی و تنظیم به مرور تکمیل شد و مهدی مریخ نیز به ما پیوست و ترک‌ها آهنگسازی شد. از آنجایی که من ترانه‌هایی را دکلمه می‌کردم که قبلا توسط خوانندگان، خوانده شده بود به این نتیجه رسیدیم که از خواننده‌ها دعوت کنیم که در این کارها هم در کنار من چند بیت را که قبلا در آلبوم خود منتشر کرده‌اند، بخوانند و بعضی‌ها قبول کردند. اینگونه بود که آلبوم، به صورت آلبوم دکلمه آواز منتشر شد .در این بین، پروسه تولید آلبوم حدود یک سال و همچنین گرفتن مجوز نیز یکسال زمان برد. البته در دکلمه‌ها و ترانه‌ها و صدای خواننده هیچ ایرادی گرفته نشد. امابرای عکس‌ها مشکلاتی بود که پس از چندبار تعویض، نهایتا تائید شد که این پروسه زمانبر باعث شد بخشی از کارها را مجددا میکس و مستر کنیم.
انتقاداتی هم به این آلبوم داشتید؟
من سعی کردم قطعات آلبوم متنوع باشد. در همه ژانرها ترانه از عاشقانه مثبت تا انتقادی و اجتماعی دارد و در مورد موسیقی هم همینطور است. این آلبوم تیزری دارد که بحث برانگیز است. از آن جهت که تا به حال تمام دکلمه‌ها از طرف خانم‌ها در فضای غمگین و احساسی بوده و این بار یک خانم، در ژانر ترسناک و شاد دکلمه کرده وروی ریتم صحبت می‌کند، برای مردم کمی جای تعجب داشت. تا جایی که بعضی هنرمندان خارج از کشور، بدون اینکه آلبوم را شنیده باشند، نقد کردند .از دوستان می‌خواهم به یک سال زحمت احترام بگذارند و از خانمی که با وجود سختی‌ها کار را به ثمر رسانده و کاری جدید و قانونی انجام داده، حمایت کنند. حداقل کاری که منتقدین می‌توانند انجام دهند این است که آلبوم را بشنوند و بعد نظر بدهند. چراکه همانطور که با دیدن یک برش از یک فیلم، نمی‌توان در مورد آن نظر داد، تیزر هم نمی‌تواند گویای محتوای آلبوم باشد.
در مورد دو قطعه از این آلبوم که خاص‌تر بود، بازخوردها چگونه بود؟
دو ترک از کارهای من متفاوت است که یکی از آنها ترانه و آهنگ بسیار ترسناکی دارد و توهمات ذهنی یک آدم را به تصویر می‌کشد که با خودش حرف می‌زند و نه می‌داند که در این دنیا وجود دارد و نه می‌داند که وجود ندارد و مرز بین حقیقت و مجاز را تشخیص نمی‌دهد. برای همین با توجه به اینکه تا کنون 80درصد بازخورد مثبت داشتم، اما این دو ترک کمی ری‌اکت متفاوت داشت. هرچند هنوز خیلی زود است که بخواهم در مورد نظر مخاطب و بازخورد آلبوم صحبت کنم، چرا که هر آلبوم یا هر ترکی که منتشر می‌شود، چند ماه طول می‌کشد تا متوجه شویم نظر مخاطب چه بوده است.اما در کل من احساس می‌کنم که برای مردم جالب بوده که برای اولین بار موزیکی یا ریتم شاد است و یک خانم روی آن آواز نمی‌خواند. اما روی ریتم صحبت می‌کند و ترانه شاد را به تصویر بکشد.
در یک سوال کلی‌تر، تعریف شما از ترانه چیست؟
من صد در صد معتقدم که ترانه کلامی موزون است که باید سهل‌ممتنعباشد و در ۸۰ درصد اوقات، زبان محاوره و گفتگوی روزانه و البتهشاعرانگی و تصویرسازی داشته باشد.
نظر شما در مورد ترانه‌های سخیف امروزی که گاها مخاطبین بسیاری در رده نوجوان و جوان دارد، چیست؟
بچه‌گانه و مبتدی و پر از غلط نوشتن، ترانه به روز و جذاب نوشتن نیست. اگر ترانه‌سرا بتواند با حفظ قواعد و پایداری به عروض، قالب و قافیه، ترانه سهل ممتنع بنویسد، می‌تواند موفق باشد .دوستان اول باید الفبا و قواعد کار را یاد بگیرند، بعد ساختارشکنی کنند.نه اینکه بدون دانستن قواعد دست به سرایش ترانه‌های ابتدایی و مبتذل و دم دستی بزنند و اسم آن را ترانه بگذارند و مارکت موسیقی ایران و گوش شنونده‌ها و بچه‌های ما را خراب کنندکه نتوانند کار درست و غلط را تشخیص دهند. بعضی قطعات واقعا گوش مخاطب را خراشیدن است .
به نظر شما در گستره دنیای موسیقی و ترانه کشور،نظارت صحیحی صورت می‌گیرد؟
من احترام زیادی به کسانی که در وزارت ارشاد، ترانه را تصحیح می‌کنند، می‌گذارم.چراکه عالم به این علم و ادیب هستند و می‌دانند چه می‌کنند. ولی ای کاش به جای اینکه انقدر به این سمت برویم که کدام ترانه سیاسی یا اروتیک است یا کدام ترانه کلمه آغوش دارد، به این فکر می‌کردیم که کدام ترانه سطح ادبی پایین دارد و بیشتر بر روی این معیارها بحث می‌شد .البته که بخاطر معروف بودن خیلی از خواننده‌ها نظارت کافی بر ترانه آنها نمی‌شود و این برمی‌گردد به شهرت آنها که از رفتارشان چشم‌پوشی می‌شود. اینگونه می‌شود که هر ترانه‌ای با ایرادات ساختاری اساسی از لحاظ محتوا و ارکان ادبی به مارکت موسیقی راه پیدا می‌کند.
از درآمدتان در مارکت موسیقی بپرسم؟
من به عنوان یک فرد در اجتماع در جایگاه‌های مختلفی قرار دارم که پیش‌تر از آن، همسر، مادر و… هستم. به همین دلیل مشغولیت‌های ویژه‌ای دارم اما در کنار آن، برای حرفه خود نیز زمان کافی قائل هستم. درآمد من خوب است، یعنی بد نیست!اما این درآمد از مجموعه‌ای از فعالیت‌ها حاصل می‌شود و کلاس‌های حضوری و خصوصی ترانه‌سرایی، کارگاه مجازی ترانه و داستان‌نویسی، مدیریت هنری آلبوم برای خواننده‌ها و… را شامل می‌شود کهدر کنار ترانه‌سرایی انجام می‌دهم. طبیعتا با این حجم فعالیت در رسته‌های مختلف، درآمد نسبتا خوبی دارم. اما اگر بخواهم در ارتباط با درآمد حاصل از ترانه‌سرایی بگویم، باید بگویم درآمد این کار به تنهایی اصلا کافی نیست.
در شرایط کنونیبا وجود کرونا و لغو شدن کنسرت‌ها و همچنین وضعیت اقتصادی سخت مردم، من به عنوان ترانه سرا در مبالغ دریافتی جهت واگذاری ترانه به خواننده‌ها بسیار منعطف عمل می‌کنم واین نوع نگرش، در مورد تدریس‌های من نیز وجود دارد. چراکه هنرجویان ترانه‌سرایی،گاها وضعیت مالی چندان خوبی ندارند و حتی از شهرهای کوچک و روستاها در کلاس‌ها شرکت می‌کنند. آنها به دنبال آموزش، برای استفاده در مارکت موسیقی و واگذاری ترانه و طبیعتا کسب درآمداز راه هنری بدون هزینه هستند. بنابراین من باید مراعات حال آنها را بکنم تا بتوانند با مبالغپائین ادامه دهند و به موفقیت برسند. در حال حاضر نیز 67 نفر از هنرجویان من، در این مارکت به صورت حرفه‌ای فعالیت دارند و ترانه واگذار می‌کنند.
و حرف آخر؟
برای خانم‌ها از هر نظر محدودیت‌های زیادی در عرصه‌های کاری وجود دارد. از مردم می‌خواهم نه تنها از من، که از همه زنانی که با این محدودیت‌ها به دنبال خلق یک اثر هستند، حمایت کنند. در این بین خواهشمندم از کنار آلبوم راز نیز بی‌تفاوت نگذرند و نظرات خود را به من برسانند.