ماموریت ویژه هوک

علی روغنگران

تحریم تسلیحاتی ایران طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد 18 اکتبر، 27 مهر، به پایان می‌رسد. در همین راستا آمریکا و متحدانش از جمله رژیم صهیونیستی و برخی کشور‌های منطقه تلاش‌های وسیعی را برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران در پیش گرفته‌اند. برایان هوک، نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران می‌گوید عدم تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به قیمت تشدید مناقشات در منطقه تمام خواهد شد. این روز‌ها برایان هوک به کشور‌هایی سفر می‌کند که در ظاهر ارتباط چندانی با وظایف او به عنوان مسئول امور مرتبط با ایران در دولت آمریکا ندارد. به عنوان نمونه، او اخیرا سفری به کشور تونس داشته است. کشوری که کم و بیش مناسبات حسنه‌ای با ایران دارد و ارتباط چندانی با کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران ندارد. با این حال، هوک به یک دلیل مهم به این کشور سفر کرد؛ تونس عضو شورای امنیت است و هوک برای جلب حمایت این کشور از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای نخستین بار عازم آنجا شد. همچنین، هوک برای همین منظور به کشور دیگری سفر کرد که آن هم عضو شورای امنیت است. این کشور، استونی است. در ماه مه گذشته، استونی برای اولین بار ریاست شورای امنیت را به عهده گرفت. هوک امیدوار است کشور‌هایی نظیر تونس و استونی که در حال حاضر از عضویت در شورای امنیت بهره‌مند هستند، از طرح آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران حمایت کنند. سفر‌های هوک با هدف تمدید تحریم‌های تسلیحاتی، از آغاز ماه ژوئیه شدت گرفت. در روز اول این ماه، هوک به اتریش رفت و طبق بیانیه وزارت خارجه آمریکا که در این خصوص منتشر شد، درآنجا رایزنی‌هایی درباره ایران انجام داد. هوک در وین، علاوه بر دیدار با وزیر خارجه اتریش و گفتگو با وی درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، با رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز دیدار کرد. این دیدار در حالی اتفاق افتاد که روابط ایران با آژانس به خاطر مسائل مرتبط با بازرسی از برخی سایت‌ها در ایران تنش‌آلود شده است. آژانس با استناد به اسنادی که رژیم صهیونیستی ادعا می‌کند از ایران سرقت کرده، خواستار دسترسی به دو سایت شده است. همچنین، آژانس سوالاتی از ایران پرسیده است. به خاطر همین مسائل، اخیرا سه کشور اروپایی عضو برجام – بریتانیا، فرانسه و آلمان- قطعنامه‌ای در محکومیت ایران به آژانس ارائه کردند که با اکثریت آرا تصویب شد. طبق مفاد برجام، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران قرار است در 18 اکتبر آینده منقضی شوند. اما آمریکا با وجود اینکه به طور یکجانبه از برجام خارج شده است، برای تمدید نامحدود این تحریم‌ها تلاش می‌کند. تور فعلی هوک برای همین منظور است. هوک علاوه بر تونس، به کویت و قطر نیز سفر کرد. البته سفر وی به این دو کشور از منظر دیگری با ایران ارتباط دارد. این دو کشور عضو شورای امنیت نیستند، اما نقش مهمی در بحران سیاسی میان قطر و چهار کشور عربی –امارات، عربستان، مصر و بحرین- دارند. آمریکا همواره گفته است که بحران شورای همکاری خلیج فارس مانع از تشدید فشار‌ها علیه ایران شده است و در نتیجه با هدف ایجاد جبهه واحد علیه ایران خواستار حل و فصل سریع این بحران شده است. هوک در ادامه سفر‌های خود به اروپا رفت و در آنجا هم رایزنی‌هایی با محوریت ایران انجام داد. برنامه سفر او شامل انگلیس و استونی می‌شود. هر دو این کشورها عضو شورای امنیت هستند. البته میان اهداف هوک در سفر به این دو کشور باید کمی تفاوت قائل شد.

هوک به یک دلیل مهم به تونس سفر کرد؛ تونس عضو شورای امنیت است و هوک برای جلب حمایت این کشور از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای نخستین بار عازم آنجا شد. همچنین، هوک برای همین منظور به کشور دیگری سفر کرد که آن هم عضو شورای امنیت است. این کشور، استونی است

چرا که دلیل سفر هوک به استونی می‌تواند صرفا به این خاطر باشد که این کشور عضو شورای امنیت است. اما انگلیس علاوه بر این که عضو دائمی شورای امنیت است، عضو برجام نیز می‌باشد. انگلیس در کنار دو عضو اروپایی دیگر برجام –فرانسه و آلمان – مواضع مبهمی در خصوص تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران گرفته است. اروپایی‌ها در چند مناسبت ادعا کرده اند که رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای منطقه «تبعات بزرگی» خواهد داشت. امری که به معنای نگرانی آن‌ها از احتمال رفع این تحریم‌ها است. با این حال، اروپایی‌ها به طور صریح از تمدید طولانی مدت یا لغو تحریم‌های تسلیحاتی حمایت نکرده اند. البته برخی محافل رسانه‌ای ادعا می‌کنند که اروپایی‌ها پیشنهاد تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی را به آمریکا ارائه کرده اند. اما چنین پیشنهادی به طور رسمی و علنی مطرح نشده و تنها نشانه آن ذکر حمایت تلویحی از ادامه تحریم های تسلیحاتی تا 2023 در بیانیه پایان نشست شورای حکام است. ظاهرا در پشت پرده میان اروپا و آمریکا رایزنی‌هایی در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی در حال انجام است، اما هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است. در سایه این ابهامات، وزیر خارجه آمریکا از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر آینده ابراز اطمینان کرده است. به هر حال، سفر‌های هوک به تونس و استونی از یک طرف و قطر و کویت از طرف دیگر، نشان می‌دهد که آمریکا در چند محور تحرکات خود علیه ایران را شدت بخشیده است. از سوی دیگر، ایران نیز تحرکات دیپلماتیک جدیدی در زمینه مقابله با تمدید احتمالی تحریم‌های تسلیحاتی شروع کرده است. 10 روز پیش، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، طی سفری به مسکو رایزنی‌های مهمی با مقامات بلندپایه روسیه، از جمله وزیر امور خارجه و رئیس جمهور این کشور، انجام داد. همچنین، ظریف پیام «ویژه» و «مهم» حسن روحانی در زمینه تحریم‌های تسلیحاتی را به ولادیمیر پوتین تحویل داد. ایران بار‌ها گفته است که اگر تحریم‌های تسلیحاتی تمدید شوند، برجام به مرگ ابدی دچار خواهد شد. بنابراین، احتمالا پیام روحانی حاوی هشداری در این خصوص است. چرا که دو روز بعد از سفر ظریف به روسیه، رئیس جمهور این کشور با دونالد ترامپ تماس گرفت و درباره ایران گفتگو کرد. نکته قابل توجه درباره این تماس، این است در بیانیه کاخ کرملین درباره این تماس، هیچ اشاره‌ای به موضوع برجام نشده، ولی در عین حال این بیانیه تاکید می‌کند که پوتین با ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران صحبت کرده است. نکته دیگر آنکه، بیانیه کرملین، موضوع برنامه هسته‌ای ایران را در چارچوب گفتگو‌های پوتین و ترامپ درباره کنترل تسلیحات قرار داده است. به هر حال، تکاپوی دیپلماتیک درباره برجام و ایران بار دیگر شدت گرفته است. بازیگران برجسته این حوزه، هر کدام متناسب با اهداف و برنامه‌های خود تلاش‌هایی انجام می‌دهند. از آنجا که موعد رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در حال نزدیک شدن است، پیش بینی می‌شود که این تلاش‌ها شدت بیشتری بگیرد. باید منتظر ماند و دید که سرنوشت تحریم‌های تسلیحاتی و به طور کلی توافق برجام چه می‌شود.