شورای امنیت در سرزمین عجایب
سرویس سیاسی
ترامپ تنها کمتر از سه ماه تا انتخابات فرصت دارد و این روزها بیشتر از هر زمان دیگری محبوبیت خودش را کمرنگ می‌بیند. او که پس از خروج از برجام ادعاهای فراوانی در رابطه با مذاکرات جدید با ایران را مطرح کرده‌بود، تمام توان تیمش را برای رسیدن به این هدف خرج کرد و از هیچ تلاشی فروگذار نبود. از فشارحداکثری اقتصادی به واسطه تحریم‌های ناعادلانه گرفته تا ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی در عراق. اما هیچ کدام ازاین‌ها نتیجه‌ای که ترامپ انتظارش را می‌کشید برای او براورده نکرد و آمریکا را در بین جامعه جهانی با سرخوردگی به سمت انزوا سوق داد، تا جایی که این یک جانبه گرایی رئیس‌جمهور ایالات متحده منجبر به شکست سنگینش در جریان رای گیری پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت شد. این شکست در زمان کوتاه قبل از انتخابات برای ترامپ بهای سنگینی دارد از همین رو به گفته کارشناسان او در فرصت باقی مانده هرکاری خواهد کرد تا بتواند برای یکبار هم که شده ایران را مجاب به مذاکره کند. البته رئیس‌جمهور آمریکا به این شکست خیلی زود واکنش نشان داد و از فعال کردن مکانسیم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت برای ایران خبر داد، که در شماره قبل به صورت مفصل به احتمال عملی شدن آن از لحاظ حقوقی با توجه به خروج آمریکا از برجام پرداختیم.
اما با توجه به روحیات غیرقابل پیش بینی ترامپ آن هم در وضعیت کنونیش و تنها چند ماه تا انتخابات مانده انتظار هر نوع رفتار و فشار از سمت ایالات متحده بر روی اروپا و سازمان ملل اتفاقی اجتناب ناپذیر است. در همین رابطه ذاکریان کارشناس مسائل بین الملل درباره این که ایران از این پس چه سیاست و رویکردی را باید تا قبل از لغو تحریم ها دنبال کند گفت: ایران سیاست مبتنی بر تعهد به برجام، مشروط به تعهد متقابل را باید دنبال کند.
ذاکریان: پیشنهاد پوتین هم به نفع ایران تمام می شود
این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: آمریکا باید تحریم ها را لغو کند و پس از لغو تحریم ها نیز خسارت اجرا نشدن تعهدات تاکنون را نیز پرداخت کند و همکاری با ایران در مسائل بین المللی و منطقه را پیش گیرد. از این پس این ایران است که باید شرط بگذارد نه آمریکا.
ایسنا نوشت: ذاکریان همچنین درباره پیشنهاد رئیس جمهور روسیه برای برگزاری یک جلسه آنلاین با حضور سران پنج بعلاوه یک و ایران در رابطه با حل تنش ها بر سر برجام هم گفت: پیشنهاد پوتین هم مثل روندی که در شورای امنیت اتفاق افتاد به نفع ایران تمام می شود اگر منطق گفتمان ما مبتنی بر تنش زدایی و همکاری بین المللی باشد که دولت روحانی و آقای ظریف تاکنون پیش بردند. ما بدون هزینه کردن برای یک گلوله به نتیجه مورد نظرمان رسیدیم اما اگر روندی غیر از این دنبال کنیم نتیجه برعکس خواهد شد. نباید هیچ نگرانی درباره ی روند و نتیجه حاصل از پیشنهاد آقای پوتین داشته باشیم.
چین: آمریکا به تحریم های یک جانبه علیه ایران پایان دهد
در همین ضمینه سخنگوی وزارت امور خارجه چین با اشاره به شکست آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل در پی عدم تصویب قطعنامه ای که برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ارائه کرده بود، از پیشنهاد روسیه برای برگزاری نشستی آنلاین بر سر مسئله هسته ایران استقبال کرد.
به نقل از رویترز، لیجیان ژائو سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز دوشنبه در کنفرانس مطبوعاتی اش گفت که شکست پیش نویس قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران” باز هم نشان داد که یک جانبه گرایی از حمایت همگانی برخوردار نیست و رفتار سلطه جویانه به موفقیت نخواهد انجامید.
ژائو افزود که آمریکا باید به تحریم های یک جانبه اش پایان داده و با رفتاری معقول به “مسیر درست” پایبندی به توافق هسته ای و تصمیمات شورای امنیت باز گردد.
او همچنین درباره پیشنهاد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور آمریکا برای برگزاری نشستی با حضور اعضای دائمی شورای امنیت همچنین ایران و آلمان گفت: چین از پیشنهاد روسیه برای کنفرانسی مجازی درباره مسئله هسته ای ایران استقبال کرده و از آن قدردانی می کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین در آخر گفت: ما خواستار تداوم حفظ تعامل و همکاری با تمام کشورهایی هستیم که دغدغه پیش برد مشترک ثبات سیاسی بر سر مسئله هسته ای ایران را دارند.
ادعای آمریکا در مورد اسنپ بک هیچ تأثیر عملی بر ایران نخواهد گذاشت
به نقل از انتخاب، مارک فیتزپاتریک مقام سابق وزارت خارجه آمریکا در وبسایت Responsible Statecraft متعلق به اندیشکده تازه تاسیس «کوئینسی» نوشت: باید توجه داشته باشیم که از بین بردن کامل توافق نامه هسته‌ای ایران که رسما با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام شناخته می‌شود، هدف اصلی دولت ترامپ بود. پایان بخشیدن به برجام یک وعده مکرر در کمپین انتخاباتی ترامپ طی سال ۲۰۱۶ بود و او می‌خواهد تحقق این قول را به سخنان سخنگوی خود در سال ۲۰۲۰ اضافه کند. به هر حال، برجام هنوز زنده است، گرچه به نظر می‌رسد در حالت کما قرار دارد. در حالی که ایران طی یک سال گذشته به طور پیوسته از محدودیت‌های مشخص شده برای غنی سازی در توافق فاصله گرفته است، اما همچنان به همکاری‌ها با آژانس بر سر برجام احترام می‌گذارد. همچنین، تهران آمادگی خود را برای بازگرداندن محدودیت‌های ناشی از توافق، در صورت پایبندی ایالات متحده به تعهداتش نشان داده است.
تنها ماندن آمریکا در مقابل تهران، در واقع تصویری از انزوای واشنگتن را نشان می‌دهد که اگر پومپئو آرزوی رئیس جمهور شدن در آمریکا را در سر بپروراند، آن را از ترامپ به ارث خواهد برد. مهم اینکه، ترامپ و اطرافیانش هنوز تصور می‌کنند که می‌توانند تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را عملی کنند و حتی فراتر از آن بروند. در این ارتباط، ترامپ به اجرایی کردن مکانسیم ماشه و تمدید خودکار تحریم‌ها امید دارد.
اما واقعیت این است که اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت که مخالف تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران بودند، مخالف اسنپ بک نیز هستند. گفتنی است، اسنپ بک به مکانیسمی در مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ایالات متحده که تکمیل کننده برجام در ژوئیه سال ۲۰۱۵ بود، اشاره دارد. در این ارتباط تصریح شده است که در صورت عدم اجرای قابل توجه تعهدات برجام، هر یک از طرف‌های توافق به تنهایی می‌تواند خواستار بازگشت تحریم‌ها علیه تهران شود. نظر جهانی غالب این است که وقتی آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ خارج شد، این حق را از دست داد. واشنگتن این مسئله‌ی حقوقی بحث برانگیز را مطرح می‌کند که در قطعنامه شورای امنیت ذکر نشده است که اگر یکی از اعضا از برجام خارج شود، نمی‌تواند اسنپ بک را به جریان بیندازد. این موضوعی بود که هیچ کس در زمان انعقاد توافق هسته‌ای به آن فکر نکرد.
پیش بینی می‌شود که آمریکا از طریق کلی کرفت، سفیر خود در سازمان ملل اقداماتی را به منظور اعمال تحریم‌ها علیه ایران به کار گیرد. ولی احتمالاً واشنگتن در این راستا ناکام خواهد ماند. زیرا دلایل حقوقی کافی برای این کار ندارد و از حمایت کشور‌های دیگر در شورای امنیت نیز برخوردار نیست. به طور کلی، شرایط پیچیده‌ای در شورای امنیت به وجود آمده است. به طوریکه، ریچارد گوان، مدیر گروه بین المللی بحران در سازمان ملل، این وضعیت را این طور توصیف می‌کند: شورای امنیت در سرزمین عجایب.
طرح امریکا به این شکل است که کلی کرفت، سفیر این کشور در سازمان ملل به شورا اطلاع می‌دهد ایران تعهدات خود را به شکل جدی نقض کرده است و اکنون با اعلام امریکا و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ یک بازه زمانی ۳۰ روزه آغاز می‌شود که در پایان آن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگردانده می‌شوند. مگر اینکه شورای امنیت قطعنامه جدیدی را برای استمرار لغو تحریم‌ها تصویب کند که در آن صورت نیز آمریکا چنین قطعنامه‌ای را وتو خواهد کرد.
در پاسخ به اقدامات واشنگتن، احتمالاً دیگر اعضای شورای امنیت تلاش می‌کنند تا با استفاده از تاکتیک‌های رویه‌ای مختلف جلوی اقدام آمریکا را بگیرند. نخستین تاکتیک این است که رئیس دوره‌ای شورای امنیت در ماه آگوست یعنی سفیر اندونزی، رایزنی‌هایی را انجام دهد تا مشخص شود آیا واشنگتن صلاحیت این اقدام را دارد یا خیر. وی سپس نظر جمع را اعلام می‌کند و می‌گوید که تلاش آمریکا اعتباری ندارد. مهم اینکه، سفیر اندونزی از احترام زیادی نزد اعضای شورای امنیت برخوردار است و قضاوتش مورد اعتماد همگان خواهد بود.
با این حال، انتظار می‌رود آمریکا روی نظر خود پافشاری کند. در این صورت، اعضا تلاش می‌کنند جلوی تصویب دستور جلسه‌ای را که در آن امریکا قصد دارد عدم پایبندی ایران به تعهداتش را گزارش دهد، بگیرند. با توجه به مخالفت گسترده اعضای شورای امنیت با طرح آمریکا، بعید است واشنگتن بتواند ۹ رای لازم برای تصویب دستور جلسه را کسب کند. در این صورت چنین جلسه‌ای تشکیل نشده و مهلت ۳۰ روزه نیز آغاز نمی‌شود. گفتنی است، هر بار که واشنگتن تلاش کند مساله را در دستور کار شورای امنیت قرار دهد، این فرآیند باید تکرار شود.
به نظر می‌رسد، ادعای آمریکا در مورد اسنپ بک هیچ تأثیر عملی بر ایران نخواهد گذاشت. البته تا وقتی که اعضای دیگر برجام به این مکانسیم متوسل نشوند. از سوی دیگر، علی رغم تحریم‌های فراسرزمینی ایالات متحده علیه ایران، تهران می‌تواند تجارت بین المللی اش را سامان دهد. به این ترتیب، در تاریخ ۱۸ اکتبر تحریم تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود و تهران می‌تواند به خرید تسلیحات از کشور‌های دیگر بپردازد.