سازگاری با استرس

فرزانه رحمانی پور

همه انسان ها سطوح مختلفی از استرس را متحمل می شوند و نسبت به آن واکنش هایی نشان می دهند. استرس و تنش هایی که به روح، روان و جسم انسان وارد می شود تغییراتی را در افراد مختلف ایجاد می کند که طیف وسیعی از اثرات مثبت و منفی را می تواند بر جای بگذارد.

برای اولین بار دکتر هانس سلیه سندرم انطباق عمومی را معرفی کرد؛ پروسه‌ای که طی آن بدن نسبت به استرس واکنش نشان داده و با آن سازگار می‌شود. وقتی برای اولین بار، بدن با محرک‌‌های پُراسترس آشنا می‌شد، بدن‌ با به صدا درآوردن زنگ خطر به آن واکنش نشان می‌دهد. در جواب به این فشار ناگهانی، بدن در وضعیت «جنگ و گریز» قرار می‌گیرد و با ترشح یک سری هورمون‌ها که به آنها هورمون استرس گفته می‌شود این کار را انجام می‌دهد. این هورمون‌ها شامل اپی نفرین، نورپی نفرین و کورتیزول می‌شود که بدن را با افزایش ضربان قلب، فشار خون و افزایش جریان خون به سمت عضلات، بدن‌تان را آماده‌ی فعالیت می‌کنند. هدف این است که به فردکمک کنند تا با حرکتی همه جانبه و بزرگ نسبت به خطر واکنش نشان دهد. غدد فوق کلیوی نیز کورتیزول ترشح می‌کنند تا به انتقال ذخایر گلوکز جهت تامین انرژی مورد نیاز عضلات کمک کنند. وقتی فشار تمام شد، ضربان قلب‌ آرام شده، فشار خون‌ افت کرده و بدن به وضعیتی متعادل‌تر (هموستاسیس) برمی‌گردد.

مرحله‌ی مقاومت، دومین مرحله از سندرم انطباق عمومی است که به آن مرحله‌ی سازگاری یا انطباق هم می‌گویند. اگر بدن زمان کافی برای ریکاوری بعد از اولین مرحله (مرحله‌ی هشدار) داشته باشد، وارد این مرحله خواهد شد. وقتی فشار وارد بر بدن تمام شد، ضربان قلب پایین می‌آید، فشار خون افت می‌کند و بدن‌ به وضعیت متعادل برمی‌گردد، اما حالا که بدن‌ میزان هشداردهنده‌ای از فشار را تجربه کرده است، نیاز دارد تا از خودش در برابر فشار بیش از اندازه‌ای که دوباره روی می‌دهد محافظت کند.مثلا، سلول‌های عضلات‌ در واکنش به تمرینات استقامتی، میتوکندری‌های بیشتری می‌سازد تا انرژی هوازی بیشتری تولید کند و در واکنش به تمرینات مقاومتی، فیبرهای عضلانی جدیدی می‌سازد تا عضلات بتوانند با نیروی بیشتری منقبض شوند. بنابراین سازگاری‌ها بستگی به نوع فشار دارند که بر بدن وارد می‌شود. سیستم‌های دیگر نیز خودشان را تطبیق می‌دهند و سیستم ایمنی نیرومند می‌شود. جای تردید وجود ندارد که ورزش به بدن فشار وارد می‌کند، اما بدن نیاز دارد تا این فشار، بدن‌ را وادار به تغییر کند. یک تمرین راحت ممکن است نسبت به یک تمرین سخت و بینهایت چالش برانگیز،تغییرات مثبت یا منفی درساختار بدنی ایجاد کند و بدن مکانیزم های دفاعی اش را سازماندهی می کند .

این حالت علاوه بر ورزش در سایر تغییرات و چالش هایی که به زندگی انسان وارد می شود نیز دارای اثرات قابل توجهی می باشد. بارداری از جمله این تغییرات است که اثرات شدیدی بر ترشح هورمون ها، بافت های عضلانی و سیستم اسکلتی خواهد داشت و بدن به مرور طی این مدت می تواند با فرایند حاملگی سازگاری هایی را کسب کند. ورزش از جمله عواملی است که می تواند سازگاری های لازم برای بارداری را تا حد زیادی تسهیل نموده و در این زمینه کمک کننده زنان باردار می باشد .

بارداری از حساس ترین و مهمترین مراحل زندگی زنان است. این دوره با تغییر نیازهای روانشناختی (مانند افزایش اضطراب و افسردگی) و نیازهای جسمانی (مانند افزایش وزن و برون ده قلبی) همراه است. از طرف دیگر مشخص شده است که فعالیت جسمانی منظم دارای اثرات مثبتی از نظر جسمی و روانی بر افراد می‌باشد. فعالیت جسمانی در دوران بارداری اثرات سودمندی بر سلامتی مادر و جنین دارد.

بر این اساس با توجه به ضرورت سازگاری با تغییرات و به ویژه تغییرات مربوط به حاملگی پرداختن به ورزش اثرات مطلوبی را در این سازگاری ها خواهد داشت و ورزش عامل اثربخشی بر بهبودسلامت جسمی و روانی درزنان  در بسیاری از زمینه ها من جمله بارداری می باشد.