بایدی برای بایدن
علی روغنگران
برنامه جوبایدن، نامزد حزب دموکرات انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا در حوزه‌های مختلف داخلی و خارجی در قالب یک پیش‌نویس 80 صفحه‌ای تدوین شده و قرار است در کنوانسیون ملی حزب دموکرات در ماه آتی در شهر میلواکی ایالت ویسکانسین آمریکا به تصویب اعضای ارشد حزب دموکرات برسد. در این پیش‌نویس که در قالب برنامه حزب دموکرات منتشر شده در بخش سیاست خارجی بر ضرورت بازگشت ایالات متحده آمریکا به توافق برجام و کنار گذاشتن سیاست تغییر رژیم در ایران و گفتگو با ایران بر سر مسائل و مشکلات منطقه‌ای تاکید شده است. با این پیش‌نویس اصول و محورهای اصلی برنامه‌های دولت احتمالی جو بایدن در حوزه های اقتصاد داخلی و سیاست خارجی مشخص شده است. این پیش‌نویس مسیر فعلی دولت ترامپ با ایران را در مسیر تغییر رژیم و جنگ توصیف کرده و تاکید دارد دولت دموکرات از مسیر جنگ با ایران تغییر جهت داده و به سمت تنش‌زدایی، دیپلماسی هسته‌ای و گفتگوهای منطقه‌ای حرکت خواهد کرد. همچنین در این پیش‌نویس تاکید شده ایالات متحده آمریکا نباید در مسیر تغییر رژیم در سایر کشورها حرکت کند و بر این اساس حزب دموکرات در ارتباط با ایران هم سیاست تغییر رژیم را رد می‌کند. با این حال در این سند نگرانی‌های اصلی آمریکا از ایران در قالب محورهایی چون وضعیت حقوق بشر در ایران، توسعه طلبی منطقه‌ای و برنامه موشکی احصاء شده است. این سند برجام را به عنوان یک دستاورد دیپلماسی جمعی بین‌المللی مورد ستایش قرار داده و تاکید کرده برجام نقطه آغاز روند دیپلماسی با ایران بوده است نه نقطه پایانی آن.
در چنین شرایطی اگر بایدن به عنوان رئیس جمهوری بعدی آمریکا نیز انتخاب شود، کار بسیار دشواری برای زنده نگه داشتن برجام دارد و زمان زیادی می خواهد که بتواند برجام را به جایگاه قبلی خود بازگرداند، بنابراین نباید دلخوش به این مسئله باشیم که بایدن اوضاع را به نفع ایران تغییر خواهد داد، زیرا که قدر مسلم او نیز شروطی را برای بازگشت به برجام مطرح خواهد کرد
تدوین کنندگان این سند راهبردی که گروهی از بلندپایه ترین سیاستمداران طیف‌های مختلف داخل حزب دموکرات بوده‌اند، در این سند خواهان گفتگو با ایران بر سر تمدید محدودیت فعالیت‌های هسته‌ای این کشور در قالب برجام شده‌اند. در حال حاضر نتایج نظر سنجی‌های مختلف ملی در آمریکا حاکی از پیشتازی 10 درصدی جو بایدن بر ترامپ است. اما حتی اگر بایدن برنده انتخابات شود به نظر نمی رسد که بازگشت به برجام به همین سادگی ها باشد. با توجه به اینکه در حال حاضر آمریکا تحریم‌های بسیار شدید و ظالمانه‌ای را علیه ایران وضع کرده، بازگشت آمریکا با شرط و شروط به برجام خواهد بود، چرا که بایدن نیز به همین راحتی پای میز مذاکره حاضر نمی‌شود. اما از طرفی باید دید کشورمان نیز که تاکنون مقاومت کرده، آیا با تغییر ترامپ دوباره حاضر خواهد بود مذاکره کند. برخلاف نظر‌سنجی‌هایی که حکایت از برتری بایدن نسبت به ترامپ دارد، برخی کارشناسان کماکان شانسی برای نامزد دموکرات‌ها قائل نیستند. با اینکه حدود چهار ماه به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی‌مانده، اما هنوز تنور انتخاباتی در این کشور داغ نشده، این کارشناسان عقیده دارند که اگر مناظرات تلویزیونی شروع شود، به طور قطع بایدن از خود ضعف جدی نشان خواهد داد و ترامپ برنده این مناظره خواهد بود. حال اگر بخواهیم فرض را بر این بگذاریم که حوادث پیش‌بینی نشده‌ای باعث پیروزی بایدن شود؛ او اگر موفق به حضور در کاخ سفید شود، راه اوباما را در سیاست خارجی خواهد پیمود. بایدن از جناح اصلی حزب دموکرات محسوب می‌شود که به مرکزگرایان این حزب شهرت دارند. آن‌ها همواره به گسترس ارزش‌های آمریکایی اعتقاد دارند و به دنبال کاهش بودجه نظامی و زرادخانه‌های هسته‌ای آمریکا هستند. برجام و توافق با کوبا دو میراث اصلی اوباما در حوزه سیاست خارجی بود، در سند ملی آمریکا که در سال 2012 تصویب شد، تمرکز آمریکا در حوزه سیاست خارجی معطوف به آسیاست که منظور شرق آسیا و به خصوص چین است. از سوی دیگر خروج از خاورمیانه نیز یکی از راهبر‌های اصلی این سند امنیتی است که برجام نیز از آن نشات گرفته بود، اما با روی کار آمدن ترامپ او از این معاهده بین‌المللی خارج شد، این در حالی است که ترامپ نیز فوکوس اصلی خود را بر روی مسئله چین گذاشته است. فرق ترامپ با اوباما در مواجهه با این موضوع آن است که وی می‌خواهد با فشار حداکثری کشورمان را محبور کند که دوباره مذاکره صورت گیرد. حال اینکه اگر بایدن به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود چنین امری میسر نیست که فردای ریاست جمهوریش به برجام بازگردد، زیرا که بازگشت آمریکا به این توافقنامه یک شبه یا یک هفته‌ای امکان ندارد و باید مذاکراتی برای آن انجام شود و بحث‌های فنی، حقوقی، سیاسی و همچنین تعهدات دو طرف مورد بررسی قرار بگیرد، بنابراین این مسئله ابعاد پیچیده‌ای دارد که به سرعت نمی‌تواند حل شود. ترامپ در 4 سال گذشته به دنبال نابودی تمام دستاورد‌های اوباما به خصوص در حوزه سیاست خارجی بوده است. در این رابطه برجام مهم‌ترین موضوعی بود که ترامپ آن را نابود کرد و حال که در برخی از محافل آمریکایی صحبت از بازگشت این کشور به برجام در صورت پیروی دموکرات ها در انتخابات 2020 به میان آمده، برایان هوک نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اعلام کرده که تا پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ، دولت او کاری خواهد کرد که به قول معروف برجام از حیز انتفاع خارج شده باشد و عملا دیگر خاصیتی نداشته باشد.
در چنین شرایطی اگر بایدن به عنوان رئیس جمهوری بعدی آمریکا نیز انتخاب شود، کار بسیار دشواری برای زنده نگه داشتن برجام دارد و زمان زیادی می خواهد که بتواند برجام را به جایگاه قبلی خود بازگرداند، بنابراین نباید دلخوش به این مسئله باشیم که بایدن اوضاع را به نفع ایران تغییر خواهد داد، زیرا که قدر مسلم او نیز شروطی را برای بازگشت به برجام مطرح خواهد کرد. بنابراین مسئله به این سادگی‌ها نخواهد بود که با انتخاب او برجام به مانند روز اول امضای آن، قرارداد معتبری باشد. در حال حاضر بایدن برای شکست ترامپ راه بسیار سختی را پیش‌رو دارد. او از لحاظ کمپینی بسیار ضعیف است و به لحاظ شخصیتی که دارد توانایی تهیج و برانگیختگی هواداران خود و حتی جذب آرای خاکستری را ندارد، این در حالی است که برنی سندرز دیگر نامزد دموکرات‌ها که کنار کشید، در این زمینه بسیار قوی عمل کرد و اگر فشار سران دموکرات از جمله اوباما نبود، امروز شاید او نامزد نهایی این حزب لقب می‌گرفت. عملکرد بایدن در آمریکا با دولت اوباما گره خورده است. در مناظرات تلویزیونی به طور قطع ترامپ به بایدن و عملکرد او به عنوان معاون اول در دولت اوباما حمله خواهد کرد و تمام دستاورد‌های دموکرات‌ها را زیر سوال خواهد برد. حال در چنین شرایطی باید دید که واکنش و عکس‌العمل بایدن در برابر این حملات ترامپ چه خواهد بود. شاید بتوان در شرایط فعلی و با توجه به نتایج نظر سنجی ها، تنها شانس ترامپ برای پیروزی در انتخابات نوامبر را قدرت رویارویی او در مناظره مستقیم با حریف دموکراتش دانست. جایی که بسیاری معتقدند نمی توان انتظار نمایشی قدرتمند از بایدن را داشت.