ورزش آموزش فرمان‌پذیری در کودکان
آزاده دهقان نیری
اهداف تعلیم وتربیت در مدارس، از طریق ارانه دروس مختلف به دانش آموزان تحقق می یابد و تربیت بدنی نیز بخشی از برنامه های آموزش وپرورش است که همانند دروس دیگر سهم قابل توجهی درتربیت وتندرستی نسل جوان دارد. تربيت بدنی از اولين و قديمی ترين مواد درسی همه دوره های تحصيلی است که از طريق آموزش فعاليت های حرکتی و ورزشی، نقش عمده ای در تربيت کودکان و جوانان پيدا کرده است. عبادت، مطالعه، تفکر و … از اعمال و فعاليت هايی هستندکه به دريافت انرژی از جسم نياز دارند و در عوض انرژی های ديگری نيز به ذهن و روح و روان يادگيرنده می دهند. بدن و جسم برای تأمين انرژی انواع فعاليت های آدمی به تندرستی و سلامت عملکرد دستگاه های مختلف بدن نياز دارد که آن هم از طريق فعاليت بدنی و نمود عينی آن يعنی حرکت تحقق می يابد. از نظر اجتماعی، تربيت بدنی بخشی از تجارب عاطفی و اجتماعی دانش آموز را تشکيل می دهد که به شکل حرکت وبازی نمود پيدا می کند. تربيت بدنی نه فقط نياز به تعامل و ارتباط اجتماعی را برآورده می سازد، بلکه در ايجاد ارزش های مربوط به زندگی خوب و متعادل نيز سهيم است. آموزش اصول سلامتی و تندرستی، بخشی از تجربه آموزشی و اجتماعی يادگيرنده است. تربيت بدنی در ايجاد فرهنگ توجه به سلامتی و گذران صحيح اوقات فراغت، سهيم است و بنابراين دستيابی به وضعيت بدنی سالم، متناسب و آماده برای شرکت در فعاليت های گروهی و اجتماعی، بخشی از تربيت اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود که از طريق برنامه تربيت بدنی و ورزش مدارس، تعميم وگسترش می يابد.
اهمیت به درس تربیت بدنی در مدارس تا آنجا افزایش یافته که در مادۀ اول منشور یونسکو برای تربیت بدنی و ورزش از آن به عنوان حق بنیادی تمام کودکان و نوجوانان نام برده شده است که باید از طریق فراهم کردن فرصت های تمرین در نظام آموزش حمایت شود. مادۀ دوم این منشور تأکید دارد که مؤسسات مالی هر کشور برای بهبود و توسعه تربیت بدنی به منظور ایجاد تعادل و تقویت بین فعالیت جسمانی و دیگر اجزای آموزش و پرورش تلاش کنند و از اثرات تربیتی آن بهره گیرند. همچنین ارتقای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جوامع، به توجه مسئولان و برنامه ریزان به توسعه و اثربخشی کمی و کیفی آموزش و پرورش در آن کشور بستگی دارد، زیرا هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی، کیفیت آموزش موضوع مهمی است و نظام تعلیم و تربیت هر جامعه نیز درصدد است تا این نیاز را با شیوه های آموزشی و نظارت های هدفدار به سمت بهبود اثربخشی آموزش دنبال کند. آموزش اثربخش درس تربیت بدنی می تواند سبب رهایی از فشارهای روانی و آرامش خاطر را در زمیان ورزش برای دانش آموزان فراهم کند و در این فضا توسعه ابعاد تربیتی ورزش و قانون مداری نیز توسعه می یابد. این تغییرات و آموزش های اثربخش در درس تربیت بدنی می تواند در فضای خارج از ورزش نیز نمود پیدا کند و رفتار های دانش آموزان را با نظم، قانون مداری و ثبات اجتماعی بالاتری همراه نماید و از خطرات و آسیب های اجتماعی دور نماید.
برای عینیت بخشیدن به فواید تربیت بدنی، مربیان باید در تدوین برنامه های کامل و انتخاب آگاهانه فعالیت ها کوشا باشند تا از طریق آن نهایت استفاده نصیب دانش آموزان گردد. زیرا یک برنامه اثربخش، صحیح و جامع تربیت بدنی می تواند همپای دیگر برنامه های آموزشی، در طول سال های تحصیل دانش آموزان و حتی در دوران بزرگسالی بر سلامت جسم و روان او بیافزاید و از بسیاری از نارسایی ها و اختلالات، به موقع پیشگیری کند. در نتیجه پایه واساس ورزش هر کشوری باید در مدارس و آموزشگاه های آن کشور ریخته شود زیرا آموزش و پرورش رکن و پایه نظام کلی جامعه است و با اهمیت بخشیدن کمی و کیفی به درس تربیت بدنی در دوره های مختلف تحصیلی که مهم ترین سال های رشد و شکل گیری فیزیکی کودکان و نوجوانان است نقش واقعی و مفهوم آن در مدارس روشن می گردد. بالا بردن آگاهی جسمانی کودکان و نوجوانان هدف مسئولان هر مدرسه است و محیط کلاس و مدرسه نمونه ای از اجتماع است و مسیری جهت اجتماعی کردن دانش آموزان و طبعاً باید نسلی تربیت شود که در همه ابعاد گروهی، جسمی، روانی، عقلانی و معنوی بتواند رشد متعال و همه جانبه ای را داشته باشد.
با نظر به دیدگاه ها و مظریات اکثر علمای تعلیم و تربیت که در امر آموزش و پرورش به تمام ابعاد وجودی انسان توجه داشته اند، تربیت بدنی را می توان حقیقتا به عنوان یکی از ارکان سیاسی تعلیم و تربیت به حساب آورد، اما واقعیت این است که امروزه بیشتر دست اندر کاران تربیت بدنی در مدارس معتقدند که درس تربیت بدنی جایگاه اصلی و واقعی خود در مدارس را پیدا نکرده و در سطح مطلوبی اجرا نمی گردد. این شکاف موجود بین واقعیت و حقیقت موجب جدایی برنامه های تربیت بدنی از اهداف اصلی آن در مدارس شده که زمینه ساز بروز مشکلات و اختلالات روانی و جسمانی و انحرافات جسمانی که آمار و ارقام تکان دهنده و غیر منتظره ای را به ارمغان آورده است شده است.
درس تربیت بدنی با توجه به اثرات مختلفی که می تواند داشته باشد بر حوزه های جسمانی، روانی و تربیتی دانش آموزان دارای اثرات مختلفی است که از این نظر می تواند نسبت بسیاری از دروس، جایگاه متفاوتی داشته باشد. توسعه درس تربیت بدنی و ارتقای اثربخشی آن می تواند نقش های تربیتی و بهبود جایگاه فرمان پذیری و نظم در دانش آموزان را تقویت کند و اثرات مشارکت بین آنها را افزایش دهد. از طرفی اثرات جسمانی تربیت بدنی نیز می تواند در بهبود وضعیت سلامت دانش آموزان موثر باشد و از اینرو می توان گفت اثرات درس تربیت بدنی می تواند طیفی از نتایج مثبت را به همراه داشته باشد. ازاینرو لازم است تا میزان اثربخشی درس تربیت بدنی در مقاطع مختلف تحصیلی به طور مداوم بهبود یابد و برنامه ریزی های لازم در این زمینه انجام شود تا شاهد اثربخشی هرچه بیشتر درس تربیت بدنی بوده و توسعه نشاط و پویایی در جامعه را شاهد باشیم.