تجلی تصویر در هزاره سوم
مریم اصغری
قسمت اول l نقاشی؛ در شرایطی که این روزها ماندن در خانه به اصل اساسی مقابله با شیوع کرونا در جامعه ایران تبدیل شده است، هنرمندان در راستای عمل به مسئولیت اجتماعی خود با سلاح رنگ و بوم و موسیقی و قلم و پرفورمنس وارد گود شده‌اند تا نشان دهند که هنرمند جماعت در هر شرایطی همراه و همگام جامعه است.
انسان هزاره سوم، بی‌شک آموخته است که چگونه خود را با محیط وفق داده تا اگر بر مشکلات فائق نمی‌آید، لااقل در بدتر شدن شرایط نیز گام برندارد. در این میان تهدیدهای بسیاری وجود دارد که به واسطه هنر می‌تواند به فرصت تبدیل و در حافظه‌های تاریخی ثبت شود.
دیزگلی: هنر در این فضای بسته، محدود و خاکستری شاید بتواند دریچه جدیدی را باز کند و شاید تنها چیزی که بتواند نجات دهنده باشد، احتمالا هنرهایی مثل نقاشی و ادبیات باشد
بدون تردید، تاثیراتی که هنر بر کرونا و بالعکس کرونا بر هنر می‌گذارد را از زوایای مختلفی می‌توان بررسی کرد. اما بر آن شدیم تا این موضوع را در زمینه‌های مختلف هنری از زبان کسانی بازگو کنیم که در میانِ ماجرایِ هنر قرار داشته و حرف برای گفتن بسیار دارند. به همین جهت با هنرمندان نقاش، عکاس، تئاتر، موسیقی، شعر، کارگردانی و…. به گفتگو پرداختیم و در چند شماره پیاپی، گزیده‌ای از صحبت‌های آنها را می‌خوانید.
هنر در کشور ما همیشه منزوی بوده است
سهیلا دیزگلی، مدرس هنر در دانشگاه است و در این سال‌ها در کنار فعالیت حرفه‌ای در زمینه هنر و علی‌الخصوص نقاشی، نمایشگاه‌های خیابانی متعددی را در حاشیه شهر و مناطق کم برخوردار برگزار کرده و تابلوهای امید را بر دیوارهای پایین شهر به تصویر کشانده است.
او با اشاره به اینکه سایه کرونا روی هنر هم مثل دیگر چیزها سنگینی می‌کند، می‌گوید: با توجه به اینکه هنر همیشه در کشور ما به شدت منزوی بوده، شرایط ملتهب‌تر است. در این میان خیلی‌ها معتقد هستند کرونا تنها جنبه‌های منفی نداشته و من هم با این نظر نسبتا موافق هستم. چراکه هنر در این فضای بسته، محدود و خاکستری شاید بتواند دریچه جدیدی را باز کند و شاید تنها چیزی که بتواند نجات دهنده باشد، احتمالا هنرهایی مثل نقاشی و ادبیات باشد. این هنرها در خلوت هم به وجود می‌آید و هنرمند معاصر در خلوت خود، به خلق اثر می‌پردازد و با نمایش آن، حتی در فضای مجازی، می‌تواند بر آگاهی عمومی تاثیر بگذارد.
دیزگلی ادامه می‌دهد: خیلی از مردم از شرایط و این وضعیت خسته شده‌اند و برای بهتر شدن حالشان، به هنر پناه می‌برند. هنر در تمام اعصار، این کار را می‌کرده و هر وقت بشر در علم به بن‌بست می‌رسید، عملا به هنر رو می‌آورد. کما اینکه الان هم وضعیت بحرانی است و مردم به هنر پناه آورده‌اند. وقتی محدودیت‌های این چنینی پیش می‌آید، آدمها به خلق اثر فکر می‌کنند، به اینکه راه جدیدی بسازند، به اینکه چه اتفاقی می‌تواند بیفتد که از این مسیر خارج شوند. در این بین، آموزش آنلاین گزینه خوبی است اما بازهم خروجی آموزش حضوری را نداشته و ندارد و ما از سر اجبار، مجبوریم یا با آموزش آنلاین و یا با تعداد هنرجوی کم، کلاس‌ها را برگزار کنیم.
خلاقیت نقاشی در رویاهای کودکانه
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه کرونا بر همه چیز تاثیر گذاشته است می‌افزاید: اگر بخواهیم تاثیر آن را برکارگاه‌ها و کلاس‌ها مورد بررسی قرار دهیم، بدون اغراق تاثیرات منفی زیادی داشته است. چراکه هر سال تابستان، پیک آموزش است، اما امسال بخاطر شیوع کرونا آنچنان جنبشی را شاهد نبودیم. به همین جهت مجبوریم کلاس‌ها را کم جمعیت و یا آنلاین برگزار کنیم و تلاش می‌کنیم که مربی‌ها این مسئله را به طریقی جبران کنند و مشکلات بر دوش مربیان و اساتید باشد.
واحدیان موحد: یلی مهم است که داده‌های بصری که ارائه می‌دهیم، به درستی انتخاب شوند و در مکان و زمان مناسب قرار گیرند. چرا که مردم خیلی به دنبال بخش آگاهانه تصویر نیستند و باید در ناخودآگاه آنها تاثیر بگذارد
وی ادامه می‌دهد: ما تاکید داریم در سرفصل‌های نقاشی کودکان، روی خلاقیت کار کنیم، نه روی آموزش‌های سنتی و قدیمی. ما در کلاس‌های معاصر و مدرن، مدام با بچه‌ها صحبت می‌کنیم و برای آنها شعر و کتاب و داستان می‌خوانیم و هر کسی بر مبنای زندگی و پیرامون خودش و همچنین ذهن و رویاها و خلاقیت خود نقاشی می‌کند. این پرورش خلاقیت، نیاز به فعالیت گروهی دارد و این موضوع مخصوصا برای آموزش به سنین کودک و نوجوان بسیاررحائز اهمیت است که متاسفانه در شرایط کنونی با کمیت و کیفیت مطلوبی امکان‌پذیر نیست.
دیزگلی در پایان‌بندی صحبت‌های خود می‌گوید: به طور کل فکر می‌کنم شرایطی است که نمی‌توان گفت صددرصد خوب یا بد است. باید با آن کنار بیاییم و زندگی خود را سپری کنیم.
از این اتفاق درس بگیریم
طاهره واحدیان موحد، متولد ۱۳۳۸ و دارای مدرک ممتاز کلاس‌های تخصص هنراست و بیش از سه دهه به صورت جدی و حرفه‌ای، نقاشی اولویت کاری‌اش بوده و هم اکنون نیز عضو هیئت مدیره انجمن هنرهای تجسمی خراسان رضوی در رشته هنرهای جدید است.
وی می‌گوید: بی شک از این فرصت به وجود آمده می‌توان در جهت بازنگری به کل جریان کاری استفاده کرد و بیشتر به هنر پرداخت. چراکه خود هنر آن فاصله تلخ را پر می‌کند. موضوع این است که ما از این اتفاق باید درس بگیریم، چراکه هر موضوع مشابه کرونا، می‌تواند تاثیرات جدی بر زندگی هنری بگذارد. هر اتفاق تلخی که در تاریخ افتاده، باعث شده است بعد از آن خیلی سبک‌های جدید و تازه، شروع به رشد کند و تاثیرات عمیقی بر زوایای مختلف هنری همچون ادبیات، نقاشی، عکاسی و… بگذارد و فعالیت‌های چشمگیری اتفاق افتد. مانند اکسپرسیونیسم که در شرایطی مشابه اوضاع کنونی خلق شد.
واحدیان موحد در ارتباط با جایگاه تصویر به عنوان راوی تاریخ بیان می‌کند: اگر زبان دیداری یا همان بصری را در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که این زبان در حال حاضر بسیار گسترده شده است. به دلیل اینکه در فضای گسترده اینترنت و شبکه‌های مجازی، انواع تصاویر را داریم و هر کسی می‌تواند با یک گوشی لحظه‌ها را ثبت کند. در این بین، گستردگی دنیای تصویر چه در نقاشی و چه در عکس، لزوم گزینش آثار را در پی دارد. در یک نمونه مشابه می‌توان گفت وقتی کلمات زیادی را می‌شنویم، اشباع می‌شویم و دیگر معنی واقعی کلمات را نمی‌شنویم، در تصویر نیز همینطور است. زیاد که ببینیم، اشباع می‌شویم و نمی‌توانیم مفهوم تصاویر خوب را درک کنیم. بنابراین چشمانمان را باید تربیت کنیم که چه تصویری را ببینند و تاثیرپذیری درستی داشته باشد.
این عضو هیئت مدیره انجمن هنرهای تجسمی خراسان رضوی در ارتباط با تاثیر تصویر در فرهنگسازی برای جلوگیری از گسترش شیوع کرونا اظهار می‌کند: زبان تصویر، تاثیر زیادی دارد. اما خیلی مهم است که داده‌های بصری که ارائه می‌دهیم، به درستی انتخاب شوند و در مکان و زمان مناسب قرار گیرند. چرا که مردم خیلی به دنبال بخش آگاهانه تصویر نیستند و باید در ناخودآگاه آنها تاثیر بگذارد.
جوان‌ترها بیاموزند که آدمهای قوی‌تری باشند
این مدرس هنر می‌گوید: ما گاها به دنبال حفظ ارتباط میان مردم هستیم و شاید این تهدیدها بتوانند راهی را برای جریان آینده باز کند. به طور نمونه، از طریق نمایشگاه‌های آنلاین می‌شود با افکار و کارهای هنرمندان دور نیز آشنا شد و این شاید خوب باشد، اما در حال حاضر قضاوت سریعی است که بگوییم چه تاثیراتی در دراز مدت می‌تواند داشته باشد. در واقع ما چاره‌ای نداریم و باید از راه‌هایی که وجود دارد، استفاده کنیم تا رابطه‌ها را حفظ کنیم.
واحدیان ابراز می‌کند: هر چند که نیاز ارتباطی برای همه است، اما بعضی‌ها در فعالیت هنری به لحاظ فکری مستقل‌تر هستند و حالت انفرای را حفظ می‌کنند. اما شاید عدم انجام فعالیت‌های گروهی، شرایط را برای کسانی که استقلال کمتری داشتند، با چالش مواجه کند. بی شک برای جوان‌ها این تجربه‌ها شاید بد نباشد تا بیاموزند که آدمهای قوی‌تری باشند.
وی در پایان صحبت‌های خود می‌گوید: شرایط کنونی مشابه زمان جنگ است و همدلی‌ها برای هنرمندان با توجه به اینکه روحیه حساس‌تر و احساسات رقیق‌تری دارند، بیشتر می‌شود. بخش عظیم جامعه، فرهنگ است که قسمتی از آن به دست هنرمندان رقم می‌خورد و ماندگار می‌شود. از بخش‌های دولتی انتظار توجه به هنرمندان را داریم. چراکه از هنر سرمایه‌ای اندوخته نمی‌شود و ما نیازمند همراهی دولت هستیم.
ادامه دارد…