بورس، منبعی برای تحقق منافع دولت
سیده ریحانه موسوی
تا چند وقت پیش دولت مردم را به سرمایه‌گذاری در بازار بورس ترغیب کرده و تأکید به ثبات در این بازار داشت، اما اکنون با توجه به شرایطی که در بازار بورس به وجود آمده، مدیر اطلاع رسانی این سازمان مطرح کرده که «مردم نباید انتظار داشته باشند که همیشه در بورس سود کنند». از سوی دیگر نیز فروش اوراق سلف نفتی به تعویق افتاد که برخی این اقدام را بازی دولت می‌دانند و اظهار دارند که دولت به برخی افراد حقوقی خود دستور داده صف فروش میلیاردی به راه بیندازند تا بازار ریزش کند و مردم وارد بازار بورس شوند و به سرعت سهام خود را بفروشند. سپس دوباره به همان افراد دستور می‌دهد وارد بازار شوند تا شاخص رشد کند و این‌بار مردم سهام خود را با قیمت بالاتری خریداری کنند که این یک بازی دوسر سود برای دولت است.
اتفاقاتی که درهفته جاری در بورس رخ داد دو علت داشت یک دلیل آن اخبار منتشر‌شده در خصوص اوراق بهادار بود و این امر بر روی نظر افرادی که قصد خرید اوراق بهادار داشتند تاثیر گذاشت، دلیل دیگر پیش‌رو بودن انتخابات در آمریکا است و شایع شدن این بحث که بورس دچار افت خواهد شد
به گزارش روزنامه «صبح امروز» اتفاقاتی که در هفته جاری در بورس رخ داد دو دلیل داشت یک دلیل آن اخبار منتشر شده درخصوص اوراق بهادار بود و این امر بر نظر افرادی که قصد خرید اوراق بهادار داشتند، تأثیر گذاشت، دلیل دیگر این موضوع پیش‌رو بودن انتخابات در آمریکا است، شایع شدن افت بازار بورس تحت تأثیر این انتخابات. از سوی دیگر سیاست‌های دولت با برداشت مردم از بورس همزمان شد، دلیل این برداشت نیز رواج شایعاتی است مبنی بر این که بازار بورس در شهریور دچار التهاب خواهد شد و این موضوع از اشکالات دولت در مدیریت زمانی سیاست‌های خود بود.
در این راستا به سراغ علی کاشمری، استاد گروه اقتصاد دانشگاه تهران رفتیم تا دلایل و تبعات این وضعیت را مورد بررسی قرار دهیم.
فروش اوراق نفتی سیاستی ناپخته بود
وی توضیح می‌دهد: سیاستی که دولت در خصوص فروش اوراق نفتی در پیش گرفت مبنی بر اینکه در ابتدا اعلام شد مردم می‌توانند از طریق «سامانه نیما» اوراق نفت را خریداری کنند و این اوراق سود بسیار خوبی دارد، سیاستی ناپخته بود؛ چراکه پس از آن مشخص شد که فروش این اوراق به صورت آزاد خواهد بود.
سیاست دولت در خصوص فروش اوراق نفتی از نظر تمهیدات اجرایی سیاستی ناپخته بود و به این شکل مطرح شد که مردم می‌توانند از طریق «سامانه نیما» اوراق نفتی را خریداری کنند و اعلام کردند که این اوراق سود بسیار خوبی دارد، اما بعد از آن مشخص شد که باید این اوراق را به صورت آزاد خریداری کنند
کاشمری با بیان اینکه «دولت پس از اعلام این طرح بیان کرد که هر زمان قیمت این اوراق افزایش یافت، مردم می‌توانند آن را با قیمت بالاتر بفروشند. درواقع هدف دولت از این اقدام، تأمین بودجه خود بود» می‌افزاید: درواقع نگاه دولت به این طرح نگاهی با منافع دولتی بود نه برای منافع مردم. پس از ایجاد چنین شرایطی انتقاد‌هایی مبنی بر همین موضوع؛ یعنی عدم توجه به منافع ملت بر دولت وارد شد که دولت در جواب این انتقاد از اعطای سود ۱۹ درصدی به مردم سخن گفت.
اجباری بودن خرید اوراق نفتی برای شرکت‌ها
این اقتصاددان ابراز می‌کند: مشکل این طرح از زمانی آغاز گشت که جزئیات آن مشخص شد. درواقع به شرکت‌های سرمایه‌گذاری، سیگنالی داده شد که مبنی بر اینکه احتمال دارد در آینده دولت آنان را موظف به خرید اوراق نفتی کند و این شرکت‌ها به دلیل اینکه مجبور هستند با دولت تعامل داشته باشند و پول خود را تأمین کنند، ممکن است بسیار سریع و عجولانه بخشی از منابع خود را آزاد کنند؛ بنابراین یکباره مقادیر زیادی سهام عرضه می‌شود و درصف فروش قرار می‌گیرد.
از راه‌هایی که در اقتصاد کشور‌هایی که رکود تورمی وجود دارد، این است که از طریق سیاست‌هایی بخش تقاضا را تقویت کنند تا آن سیستم از رکود خارج شود. درواقع چنین سیاست‌هایی که شامل پرداخت یارانه و وام بدون سود به مردم است، باعث ایجاد تورم درکشور می‌شود. دولت با اعطای سهام عدالت به مردم بازار را سود‌ده جلوه داد، اما اکنون که مردم با زیانی حداقل ۳۰ درصدی مواجه شدند
وی با بیان اینکه «در مشکلات اخیر بازار بورس نه آمریکا ، نه مردم و نه شرکت‌ها مقصر بودند» اظهار می‌کند: سیستم جایگزین سرمایه‌گذاری از طریق دولت به مردم معرفی شد که بستر مشخصی نداشت و هنوز هم به سرانجام نرسیده است؛ زیرا نمایندگان مجلس نیز با این موضوع شدیداً مخالفت کرده‌اند و بنده نیز بعید می‌دانم که چنین طرحی به این شکل اجرایی شود.
زیان 30 درصدی دولت به مردم
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه دولت در هفته اخیر باعث شد که حداقل ۳۰ درصد دارایی‌های مردم با افت ارزش مواجه شود، خاطرنشان می‌کند: در بحث سرمایه‌گذاری، بازار‌هایی هستند که به موازات بازار بورس عمل می‌کنند، اما تا زمانی که هیچ بازاری، موازی بازار بورس برای مردم جذابیت نداشته باشد، تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن نخواهند داشت.
بیشتر مردم معنای سهام‌داری را نمی‌دانند
وی در خصوص صحبت اخیر مدیر اطلاع‌رسانی سازمان بورس مبنی انتظار نابجای مردم از سود همیشگی از بازار بورس می‌گوید: اتفاقی در بازار بورس و اوراق بهادار ما افتاد که مقصران آن دولت و وزارت اقتصاد بودند؛ چراکه وزارت اقتصاد برای اینکه بخش‌هایی از عملکرد خود را منتشر کند به همه مردم کد بورسی داد، این اقدام هیچ اشکالی ندارد، اما پرسش اینجاست آیا تمام افرادی که کد بورسی دریافت کردند از آموزش‌های لازم برخوردار بودند و می‌دانستند که سهام‌داری یعنی چه؟ در گذشته از افرادی که می‌خواستند به آنان کد بورسی ارائه شود، آزمون گرفته می‌شد، اما اکنون چنین چیزی وجود ندارد و افراد برای تمام اعضای خانواده خود در هرسنی و با هر میزان سواد و بدون داشتن سواد بورسی، کد بورسی دریافت می‌کنند. چنین اقدامی نشانگر این است که دولت نتوانسته راهکار درستی برای این موضوع در اختیار افراد قرار دهد.
کاشمری تصریح می‌کند: از آنجایی که بازار بورس در یک سال اخیر سود‌دهی بسیار خوبی داشت، نگاه مردم نسبت به آن مانند طلا و دلار نگاهی سرمایه‌ای شد. اکنون دوره‌ای است که این موارد می‌توانند سود‌دهی بسیار خوبی در کوتاه مدت داشته باشند در صورتی که از لحاظ اقتصادی مردم باید به سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار اشراف داشته باشند و این موضوع را نیز دولت باید به آنان اطلاع می‌داد و آن‌ها را راهنمایی می‌کرد.
به گفته این استاد دانشگاه، وقتی تولید کشور دچار مشکل است و سیاست‌های موازی دولت در بازار‌های مختلف نیز متناقض است، مردم از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا دارایی خود را بهتر کرده و یا ارزش آن را حفظ کنند، این دارایی می‌تواند طلا، دلار و یا هرکالای دیگر باشد.
تبعات زیان مردم در بورس
این اقتصاددان در خصوص تبعات زیان‌دهی مردم در بازار بورس می‌گوید: در یک سال اخیر بودجه بسیاری از افراد بر اساس فعالیت آنان در بورس تأمین می‌شد، یکی از راه‌هایی که در اقتصاد کشور‌هایی که رکود تورمی وجود دارد، این است که از طریق سیاست‌هایی بخش تقاضا را تقویت کنند تا آن سیستم از رکود خارج شود. درواقع چنین سیاست‌هایی که شامل پرداخت یارانه و وام بدون سود به مردم است، باعث ایجاد تورم درکشور می‌شود. دولت با اعطای سهام عدالت به مردم بازار را سود‌ده جلوه داد، اما اکنون که مردم با زیانی حداقل ۳۰ درصدی مواجه شدند، تقاضای آنان نیز به همین میزان در بازار کاهش پیدا می‌کند و به عبارتی همان میزان رکود در بازار به وجود می‌آید و اعتماد مردم نیز از دولت سلب می‌شود.
دولت هر چقدر که به مردم بگوید این بازار دارای «حباب» است و این حباب به زودی می‌ترکد، نمی‌تواند اعتماد آن‌ها را به خود جلب کند؛ زیرا میزان تجویز‌های غلط دولت به قدری زیاد بوده که این اطمینان را از مردم سلب کرده است
وی می‌افزاید: زمانی که مردم پولی برای خرید نداشته باشند سرمایه خود را از بورس خارج می‌کنند و در این صورت دیگر درآمدی از این راه نخواهند داشت و به جای آن دلار، طلا و سکه خریداری کرده و آن را در گوشه خانه بلااستفاده می‌گذارند و بخش دیگری از پول در این مرحله از چرخه اقتصادی خارج می‌شود.
تبلیغات دولت؛ عامل گرایش مردم به بازار بورس
کاشمری می‌گوید: از آنجا که دولت در گذشته تبلیغ زیادی برای سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار انجام داد، مردم نسبت به آن اقبال پیدا کردند؛ بنابراین مدیریت این بازار بر عهده دولت است و نمی‌توان مردم را به دلیل ایجاد مشکلاتی که در رابطه با این بازار به وجود آمده، مورد مواخذه قرار داد. درواقع باید به مردم آموزش داد و با ذکر دلیل ریسک‌های این بازار را شرح داد در این صورت بهتر و راحت‌تر می‌توانند در مورد نحوه سرمایه‌گذاری خود اعم از بلند‌مدت یا کوتاه‌مدت تصمیم بگیرند. هر چند که در حال حاضر برای گفتن این سخنان بسیار دیر است، اما گفتن آن بهتر از نگفتن آن است.
بی‌اعتمادی مردم نسبت به دولت و بازار بورس
این اقتصاددان با بیان اینکه «دولت هر چقدر که به مردم بگوید این بازار دارای «حباب» است و این حباب به زودی می‌ترکد، نمی‌تواند اعتماد آن‌ها را به خود جلب کند؛ زیرا میزان تجویز‌های غلط دولت به قدری زیاد بوده که این اطمینان را از مردم سلب کرده است» بیان می‌کند: چیزی به نام حباب معنایی ندارد؛ زیرا افزایش قیمت ارز، طلا ، دلار، مواد غذایی و سایر اجناس حباب نیست، بلکه افزایش تقاضا است؛ بنابراین نمی‌توان این بار روانی را در مردم ایجاد کرد که این افزایش قیمت حباب است و این اقدام برای دولت بسیار گران‌تر تمام می‌شود. درواقع مردم دیگر هیچ اعتمادی نسبت به این بازار به عنوان بازار مولد نخواهند داشت.
کاشمری توضیح می‌دهد: در بازاری که شرکت‌ها روبه تعطیلی رفته و تعدیل نیرو دارند، دولت دارای مشکلات اقتصادی است و وضعیت «بیماری کرونا» شرایط را حاد‌تر کرده. درنتیجه افراد برای تبدیل دارایی خود دست به هرکاری می‌زنند و در بورس نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ به همین دلیل لازم است که دولت قبل از انجام هر اقدام اقتصادی، بر روی آن کار کارشناسی انجام دهد و سلیقه‌ای عمل نکند.
Emeil: srm.6671@gmail.com