اعتراض لنزها به بیلبوردهای ناکارآمد
مهناز اصغری
قسمت سوم | عکاسی؛ تاثیر کرونا بر دنیای هنر و اهمیت هنر در زمان کرونا، مبحثی چالش برانگیز است که از زوایای مختلف قابلیت بررسی دارد و ساعت‌ها می‌توان از آن نوشت. جایگاه هنر در عبور از برهه‌های تلخ و سخت تاریخی اثبات شده است و در این میان با شیوع ویروس کرونا در کشور، برای هنرمندان صنعت عکاسی، فصل جدیدی رقم خورد تا در راستای آگاه‌سازی جامعه از شرایط بحرانی کنونی همپای سفیدپوشان کادر درمان گام بردارند و با توجه به تهدید جانی جدی برای ثبت آثار، میدان را خالی نکرده و تصاویر واقعی و بعضا دلخراشی از این اتفاق ناخوشایند را به تصویر بکشند.
بسیاری از عکس‌هایی که همراه اخبار اطلاع‌رسانی ویروس کرونا در سطح شهر، شبکه‌های اجتماعی، خبرگزاری‌ها و مطبوعات منتشر می‌شوند، حاصل کار این هنرمندان در همین اوضاع نابسامان اپیدمی است که روایت تصویری از بیماران بستری شده در بیمارستان‌ها، عملیات نیروهای ویژه اورژانس و ضدعفونی فضاهای شهری … را به ثبت می‌رسانند.
در شماره‌های قبل، به بررسی نقاشی و سینما در دوران کرونا پرداختیم و در این شماره قصد داریم پای صحبت‌های یکی از برجسته‌ترین هنرمندان عکاس دوران کرونا که آثار شناخته شده‌ای در این زمینه دارد، بنشینیم.
مهدی زابل عباسی، مدیرعامل انجمن عکاسان خراسان رضوی و از هنرمندان برجسته این رشته است که این روزها آثار او را بر دیوارهای بیمارستان قائم و امام رضا (ع) می‌بینیم و کمتر کسی است که یک بار با آن عکس‌ها مواجه نشده باشد.
او می‌گوید: بدون تردید تمام دنیا تاثیر زیادی از شیوع کرونا گرفته و موزه‌ها، نگارخانه‌ها، نمایشگاه‌ها و … تعطیل است. در این میان، تاثیر کرونا در تمام رشته‌های هنری یکنواخت بوده است و نمی‌توانیم بگوئیم هنرهایی مثل سینما و تئاتر که تعطیل هستند، صدمه بیشتری دیده‌اند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به این نکته که «عکاسی در تمام طول تاریخ و علی‌الخصوص دوران کنونی و با توجه به شرایط بحرانی پیش‌آمده، در رسته رسانه‌ها قرار می‌گیرد و اطلاع رسانی می‌کند» ادامه می‌دهد: من و دیگر عکاسان نیز در شرایط فعلی تلاش کردیم تا از خط مقدم و مدافعان سلامت گزارش‌های تصویری تهبه کنیم تا در معرض دید عموم قرار بگیرد و مردم بدانند واقعا اوضاع کنونی مساعد نیست و پشت دربهای بیمارستان‌ها چه خبر است.
هنر عکاسی به کمک جامعه‌ای که در حال لطمه‌خوردن با کرونا است، آمد
زابل عباسی می‌افزاید: به جهت اینکه ثبت خوبی برای برقراری ارتباط میان جامعه و آنچه واقعیت ماجرا است، داشته باشیم با پیشنهاد بنده و به همت معاونت هنری، انجمن عکاسان و شهرداری مشهد عکس‌ها چاپ و در اطراف بیمارستان امام رضا (ع) و بیمارستان قائم نصب شد تا مردم ببینند و بدانند داخل قسمت آی سی یو و بخش‌های بیماران کرونایی چه می‌گذرد و کادر درمان چه زحمت‌هایی می‌کشند و در چه شرایط طاقت فرسایی به سر می‌برند .
وی با اشاره به اینکه عکس‌های خوبی در زمینه اطلاع رسانی ارائه شد، بیان می‌کند: در آن شرایط، هنر عکاسی به کمک جامعه‌ای که در حال لطمه‌خوردن با کرونا است، آمده بود. اما اطلاع رسانی می‌توانست از این بهتر هم باشد. در حال حاضر این عکس‌ها را فقط در حوالی بیمارستان‌ها می‌بینیم و کسی در خیابان‌های شلوغ و پرتردد مرکز شهر، اطلاعی از آنچه در داخل بیمارستان در حال رخ دادن است، ندارد.
این کارشناس عکاسی ابراز می‌کند: در سطح شهر، المان‌هایی در رول آپ‌ها نصب و در آن «من ماسک می‌زنم» نوشته شده است. بی‌شک این اقدام به اندازه کافی مخاطب را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. چرا که به وسیله عکس و ارتباط تصویری می‌توان آنچه که در قسمت مراقبت‌های ویژه کرونایی در جریان است را، به تصویر کشاند.
در سطح شهر، المان‌هایی در رول آپ‌ها نصب و در آن «من ماسک می‌زنم» نوشته شده است. بی‌شک این اقدام به اندازه کافی مخاطب را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. چرا که به وسیله عکس و ارتباط تصویری می‌توان آنچه که در قسمت مراقبت‌های ویژه کرونایی در جریان است را، به تصویر کشاند
وی اظهار می‌کند: متاسفانه در فضای طرقبه و شاندیز اصلا عکس‌ها در فضای شهری خوب کار نشد و اطلاع‌رسانی موثری صورت نگرفت. مخاطب ما که غالبا توده مردم و مخاطب عام است و اصلا وخامت اوضاع و آنچه داخل بیمارستان‌ها در حال رخ دادن است را ندیده، لمس نکرده و درک نمی‌کند و در این بین شاید با دیدن تصاویر واقعی بتواند تحت تاثیر قرار بگیرد و شرایط را جدی بگیرد.
نیاز به همکاری شورای شهر و شهرداری
مدیرعامل انجمن عکاسان خراسان رضوی بیان می‌کند: همکاری شورای شهر و شهرداری مشهد با هنرمندان عکاس می‌تواند در جامعه در حال مبارزه با کرونا تاثیرگذار باشد و من به جد از این مسئولین گلایه دارم. به نظر من شهرداری و وزارت بهداشت همکاری لازم را ندارند. مگر درگیر چه ماجرایی هستند که از کرونا مهمتر است؟ چرا پیشنهاد نشد که در تمام رول آپ‌ها اینکار انجام شود؟ چرا افراد حاضر در شورای شهر پروپوزالی نمی‌نویسند که به تبلیغات شهری مقابله با کرونا بیشتر پرداخته شود؟ سوال اصلی من این است که چرا شهرداری مدت دو ماه کامل بیلبوردها را به کرونا اختصاص نمی‌دهد؟
چرا بیلبوردهای شهر به تصاویر مربوط به کرونا اختصاص داده نمی‌شوند؟
این کارشناس ارشد هنر اسلامی می‌افزاید: سال گذشته در ماه محرم، تمام بیلبوردهای سطح شهر را به پرچم عاشورا و تاسوعای حسینی و پیام‌های نوشتاری مرتبط اختصاص دادند و برای این اقدام که نقدهای زیادی به آن وارد است، چند صد میلیون تومان هزینه کردند. من بارها به شورای شهر انتقاد کردم که چرا چندصد میلیون هزینه برای بیلبوردهایی با متن نوشتاری شده است؟ در صورتی که بر اساس آمارها، نزدیک به یک سوم جامعه به لحاظ سنی یا تحصیلی نمی‌توانند با آنها ارتباط برقرار کنند. درصورتی‌که با تصویر، پیام به سادگی به مخاطب عام انتقال پیدا می‌کند. در این بین انجمن شعر و ادب نیز به متن‌های نوشته شده اعتراض کرد. بگریم از اینکه طراحی نوشتاری به نوعی بود که در شب حتی خوانده نمی‌شد. ما در همان برهه زمانی محرم از آرشیو عکاسان ایرانی و جهانی 5کتاب چاپ کردیم. نکته جالب این بود که با همین تفاسیر و نقاط ضعف، شهردار در صفحه خودش از این نوع تبلیغات شهری تشکر هم کرد.
آقای شهردار در شهر شما بچه ۱۲ ساله و پیرزن ۶۰ ساله هم زندگی می‌کنند
مهدی زابل عباسی تاکید می‌کند: صحبت من این است که اگر می‌شود تمام بیلبوردها را به عاشورا و تاسوعا اختصاص داد، پس به مهمترین مسئله کنونی مردم هم که مبارزه با شیوع کرونا است، باید به همان میزان پرداخته شود. اگر در شهرداری برای آگاه‌سازی مردم تبلیغات و هزینه‌ای می‌شود، باید مردم از این مبالغ مطلع باشند.
وی با اشاره به اینکه روی صحبت من با شهردار است، تصریح می‌کند: آقای شهردار، در شهر شما بچه ۱۲ ساله و پیرزن ۶۰ ساله هم زندگی می‌کند. آیا آنها هم توانستند با نوشته‌های ماسک بزنیم در رول‌آپ ها ارتباط برقرار کنند؟ ما در اطلاع رسانی ضعیف هستیم. حتی تلوزیون‌های شهری هشدار پخش نمی‌کنند. فرض کنیم ۱۰۰ درصد جامعه سواد خواندن دارند، که اینطور نیست و ۳۰ درصد سواد کمی دارند و وقتی در حال رد شدن در خیابان هستند نمی‌توانند نوشته‌ها را سریع بخوانند. پس چرا باید برای این نوع تبلیغات هزینه شود؟ بی‌شک ارتباط نوشتاری تاثیر تصویر را ندارد. زمانی که اجازه ورود کارشناس ارشد تصویری را به این حوزه‌ها نمی‌دهند و مشورت نمی‌گیرند، اتلاف هزینه صورت می‌گیرد و در مقابل هیچ پیامی منتقل نمی‌شود.
تاثیر هنرمندان در آگاه‌سازی جامعه
مدیرعامل انجمن عکاسان خراسان رضوی می‌گوید: برای من سوال‌های بی‌جواب بسیاری وجود دارد. آیا مسئولین و متولیان امر آمار باسواد و بی‌سواد و کم‌سواد در خراسان رضوی را می‌دانند که تبلیغات نوشتاری کار می‌کنند؟ شورای شهر برای فرهنگسازی صحیح و آگاه‌سازی مردم در دوران کرونا چه کاری انجام می‌دهد؟ اینها درد است…
وی ادامه می‌دهد: نه تنها عکاسان که ای کاش هنرمند جماعت را در موارد اینچنینی وارد کار می‌کردند. از این اتفاق می‌شود کاریکاتور کشید و آن را طنز آمیز کرد تا هم تاثیرگذار باشد و پیام و هشدار را به مخاطب منتقل کند و هم طنز آن به یادگار بماند. اگر نقاشی، طراحی، کارهای آبرنگ تصویری و… در مورد کرونا انجام می‌شد، تاثیر چند برابری داشت.
مردم با اینهمه فشار چطور به قرنطینه پایبند باشند؟
زابل عباسی با اشاره به اینکه این روزها فقط مردم را تشویق به در خانه ماندن می‌کنند، اظهار می‌کند: مردم چطور به قرنطینه پایبند باشند. مغازه‌ها و کافی شاپ‌ها و کافه‌ها باز هستند و در مقابل کتابخانه‌ها را تعطیل می‌کنند. مردم با علاقه که در روزهای کرونا بیرون از خانه راه نمی‌روند. این مردم از لحاظ اقتصادی در فشار هستند. شهرداری در شرایطی که مردم به شدت درگیر مسئله معیشت و مشکلات اقتصادی هستند از درآمدهای خود چشم‌پوشی نمی‌کند و به طور مثال الیت هنوز هم کار می‌کند. می‌گویند آموزشگاه‌ها را تعطیل کنید، سینما و تئاتر را متوقف کنید و بعد در آن سوی جریان در خیابان امام رضا(ع) قلیان خانه‌ها باز است. پس چطور رسیدگی می‌کنند؟ حداقل حق این است که به مردم ماسک رایگان بدهند. حتی دانشجویان در اروپا به علت شرایط اپیدمی از دولت خسارت دریافت می‌کنند.
قدرت تاثیر عکس‌ها ده‌ها برابر بیش از پیام‌های نوشتاری است
این مدرس دانشگاه می‌افزاید: دولت از هنرمندان با وامی که باید ثبت نام کنند، قصد حمایت داشت. اما در این بین به مشکلات پیش‌آمده توجهی نشد. اول اینکه بسیاری از کد ملی‌ها ثبت نشده بود. دوم اینکه شش میلیون وام برای 5 ماه ضرر اقتصادی توجیه دارد؟ آموزشگاهی که در ماه درآمد 20 میلیونی داشته و از آن مبلغ 7 میلیون تومان اجاره بها، پرداخت می‌کرده است، این شش میلیون خسارت پرداختی دولت برای 5 ماه ممتد را به کدام زخم بزند؟
مدیرعامل انجمن عکاسان خراسان رضوی در پایانبندی صحبت‌های خود تصریح می‌کند: در نهایت باید بگویم که فرهنگسازی را با پیام‌های سرد و بی‌روح نوشتاری نمی‌توان انجام داد. اگر به مردم می‌گوئیم شرایط حاد است، باید آن طرف قضیه، وخامت ماجرا را برای آنها به تصویر بکشیم. دنیای امروز ما ارتباط تصویری و لمس تصویر است و تاکید می‌کنم که قدرت تاثیر عکس‌ها ده‌ها برابر بیش از پیام‌های نوشتاری است. اگر مردم عکس‌هایی از بهشت رضا و تدفین بیماران کرونایی و یا وضعیت وخیم بیمارستان‌های درگیر با این موضوع ببینند، به مراتب تاثیرپذیری بیشتری خواهند داشت و باعث می‌شود مردم واقعیت شرایط بحرانی کنونی را درک و لمس کنند.