چالش های پیش روی مدیریت اقتصادی خراسان رضوی
سارا ایزدخواه
براساس داده‌های مرکز آمار ایران که به تازگی منتشر شده نرخ جمعیت غیرفعال کشور افزایش و جمعیت شاغل و بیکار کشور(جمعیت فعال) با کاهش ملموسی مواجه شده است. بررسی نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر، در بهار ١٣٩٩ نشان می‌دهد که 41.0 درصد جمعیت در سن کار(١٥ ساله و بیش‌تر) از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. هم‌چنین نتایج نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی کمتر بوده است.
به گزارش «روزنامه صبح امروز» از سویی دیگر رئیس مرکز آمار توضیح داده که براساس شاخص‌های نرخ مشارکت اقتصادی، در فصل بهار سال جاری نسبت به فصل مشابه سال گذشته حدود ٢ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش از ١ میلیون و ٢٠ هزار نفر آن را زنان و ٩٧٠ هزار نفر آن را مردان تشکیل می‌دهند. خراسان رضوی نیز از این شرایط مستثنی نبوده و با کاهش نرخ مشارکت اقتصادی روبه رو بوده است. متأسفانه یکی از معضلات موجود در این آمارها عدم تفکیک میزان بیکاری‌ها و نرخ مشارکت اقتصادی بین زنان و مردان است. درواقع با انتشار این داده‌ها ما نمی‌دانیم که چه تعداد از زنان و مردان استان به تفکیک در بهار 1399 بیکار شده یا کاهش نرخ مشارکت اقتصادی داشته‌اند.
در روزهای گذشته شاخص فلاکت استان‌های مختلف کشور در سال ۱۳۹۸ اعلام شد که متوسط این شاخص در کل کشور ۴۵.۵ درصد بود. این درحالی است که خراسان رضوی جزو چهارمین استانی است که کمترین میزان شاخص فلاکت را به خود اختصاص داده است. بدین معنا که سطح رفاه در خراسان رضوی پس از فارس، همدان، سمنان در وضعیت مناسبی بوده است.
به گفته رزم‌حسینی، خراسان رضوی در سال گذشته پایین‌ترین نرخ بیکاری پس از انقلاب را تجربه کرد. وی بیان کرده که «در سال گذشته میزان بیکاری در استان 8.3 درصد بود که 2.5 درصد از متوسط کشور پایین‌تر است». معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز در اردیبهشت‌ماه سال جاری از نرخ شاخص فلاکت خراسان رضوی سخن گفته و مطرح کرده که «نرخ شاخص فلاکت در استان براساس آمار اعلام شده در سال جاری ۳۹.۱ درصد است و این استان بعد از استان‌های فارس و سمنان در شاخص فلاکت جزء سه استان کشور است که به نسبت وضعیت مناسبی دارد».
به دلیل بسته بودن مرزها، در این مدت صادرات ما به آسیای میانه متوقف شد و در نهایت این وضعیت بر واحدهای تولیدی اثر منفی گذاشت
اما شاخص فلاکت چگونه به دست می‌آید و نشانگر چیست؟ نرخ فلاکت با توجه به نرخ بیکاری و تورم محاسبه می‌شود. درواقع شاخص فلاکت، یک نشانگر اقتصادی است که وضعیت اقتصادی و اجتماعی یک جامعه را نشان می‌دهد و به طور معمول برای به دست آوردن شاخص فلاکت، نرخ بیکاری و نرخ تورم را با هم جمع می‌زنند.
علی رسولیان توضیح می‌دهد که «نرخ تورم فروردین ماه در خراسان رضوی در کل خانوارهای استان ۳.۶ درصد است که نسبت به اسفندماه سال گذشته ۹ دهم درصد افزایش داشته که این شاخص برای خانوارهای شهری استان ۳.۵ درصد و برای خانوارهای روستایی استان ۴.۲ درصد است»؛ بنابر این داده‌ها تورم در استان افزایش داشته است.
تورم 19.7 درصد مواد خوراکی و آشامیدنی در خراسان رضوی
نکته دیگر افزایش تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در استان است. مطابق با داده‌هایی که معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران بیان کرده تورم نقطه به نقطه خردادماه برای خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در استان‌های هرمزگان با ۲۷.۵ درصد، خراسان رضوی ۱۹.۷ درصد و زنجان ۱۹.۲ درصد بالاترین رقم در بین استان‌ها بوده است.
وجود مشکلاتی چون تورم، تحریم، بالارفتن نرخ دلار و طلا و… در چند وقت اخیر همراه با شیوع بیماری کرونا، منجر به ایجاد وضعیت نامناسب اقتصادی در استان شده است. از آنجا که خراسان رضوی استانی زائرپذیری است کاهش تعداد ورود زائران و گردشگران ایرانی و خارجی منجر به کسادی بازار و به تبع آن بیکاری افراد شده.
شیوع بیماری کرونا در نهایت منجر به بیکاری موقتی حدود 42 هزار نفر در استان شده است که برخی از این افراد به کار خود بازگشته‌اند و برخی دیگر هنوز نتوانستند فعالیت اقتصادی خود را از سر بگیرند
براساس وضعیت موجود و داده‌های جمع‌آوری شده با علی رسولیان، معاون هماهنگی امور اقتصادی خراسان رضوی گفت‌وگو کردیم تا وضعیت بیکاری و تغییرات ایجاده شده در نرخ مشارکت اقتصادی را جویا شویم.
نرخ هفت درصدی بیکاری استان در بهار سال جاری
وی در رابطه با وضعیت نرخ مشارکت اقتصادی استان تشریح کرد: براساس گزارش مرکز آمار ایران در بهار 1398 نرخ بیکاری استان 9.4 درصد بوده این درحالی است که در بهار سال جاری نرخ بیکاری 7 درصد در کشور اعلام شده. نرخ مشارکت اقتصادی که 45.3 درصد در بهار سال گذشته بوده، در سال جاری به 42.7 درصد رسیده است. درواقع براساس این آمار در نرخ بیکاری با کاهش روبه‌رو بودیم.
رسولیان با توضیح اینکه کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در سال جاری به دلیل شیوع بیماری کرونا و موارد دیگری از این دست بوده است. بیان می‌کند: «براساس آمار کشوری، نرخ مشارکت اقتصادی استان نسبت به میانگین کشوری بالا است. درواقع نرخ مشارکت کشوری 41 درصد اعلام شده، حال آنکه نرخ مشارکت استان 42.7 درصد است. از سویی دیگر حدود 2.8 درصد نرخ بیکاری در استان از متوسط کشوری کمتر است».
معاون استاندار در رابطه با ریزش اشتغال به دلیل وضعیت موجود ناشی از بیماری کرونا در استان افزود: شیوع بیماری کرونا این بیماری در استان اثر منفی بسیاری به همراه داشت؛ چراکه پایه اقتصاد استان به‌ویژه در شهر مشهد مبنی بر زائرپذیری است. سالیانه 30-35 میلیون زائر و گردشگر ایرانی و خارجی به این استان می‌آیند که با شیوع این بیماری ورود زائران به شدت کاهش پیدا کرده و تقریباً نزدیک به صفر شده است؛ بنابراین اشتغال‌های متناسب با حضور زائران نیز در این شرایط با کاهش روبه‌رو شد.
شیوع بیماری کرونا منجر به بیکاری 42 هزار نفر در استان شد
رسولیان با توضیح اینکه شیوع بیماری کرونا در حوزه صادرات نیز زیان‌هایی برای استان به همراه داشته تشریح کرد: به دلیل بسته بودن مرزها، در این مدت صادرات ما به آسیای میانه متوقف شد و در نهایت این وضعیت بر واحدهای تولیدی اثر منفی گذاشت. چنین شرایطی در نهایت منجر به بیکاری موقتی حدود 42 هزار نفر شده است که برخی از این افراد به کار خود بازگشته‌اند و برخی دیگر هنوز نتوانستند فعالیت اقتصادی خود را از سر بگیرند. هر چند طی این مدت در بخش‌هایی چون بخش درمانی، صنعت و معدن، قطعه‌سازی و… استان با رشد اقتصادی روبه‌رو بوده‌ایم.
تسهیلاتی 12 میلیون تومانی برای هر کارگر بنگاه اقتصادی
وی با بیان اینکه «عمده بیکاری این افراد مربوط به ماه‌های اسفند و فروردین بوده است» خاطرنشان کرد: در این شرایط واحدهایی تعطیل شدند، اما پس از مدتی به کار خود بازگشتند به جز هتل‌ها، مراکز اقامتی و مراکز ورزشی و تالارهای پذیرایی. این درحالی است که بسیاری از این واحدها با وجود عدم فعالیت اقتصادی، حقوق پرسنل خود را پرداخت می‌کنند؛ زیرا دولت تسهیلاتی را در قالب سامانه «کارا» به بنگاه‌های اقتصادی ارائه می‌دهد. بر اساس این تسهیلات به ازای هر کارگر 12 میلیون تومان، تأمین مالی برای این بنگاه‌های اقتصادی ارائه می‌شود.
اختصاص ۲۸ هزار و ۶۸۰ میلیارد ریال تسهیلات برای بنگاه اقتصادی متضرر از کرونا
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی با توضیح اینکه براساس اعلام معاونت هماهنگی امور اقتصادی وزارت کشور، بنگاه‌های اقتصادی مشمول دریافت این تسهیلات در استان باید به فوریت در سامانه «کارا» ثبت‌نام کنند، تشریح کرد: ۲۸ هزار و ۶۸۰ میلیارد ریال تسهیلات برای ۶۷ هزار و ۳۹۶ بنگاه اقتصادی متضرر از کرونا در خراسان رضوی با اشتغال ۱۸۳ هزار و ۴۱۹ نفر اختصاص یافته است. درواقع هدف اصلی پرداخت تسهیلات به بنگاه‌های آسیب دیده از کرونا حفظ اشتغال آن‌هاست، به ازای هر شاغل بیمه شده در واحدهای تولیدی، خدماتی و صنعتی متضرر از کرونا ۱۲۰ میلیون ریال تسهیلات تعلق می‌گیرد، اما واحدهایی که بنا به مصوبه ستاد ملی الزاماً تعطیل شدند به ازای هر نفر نیروی شاغل بیمه شده در آن‌ها ۱۶۰ میلیون ریال تسهیلات پرداخت می‌شود.