برنامه هسته‌ای نماد اختلاف است نه علت آن
مهلا اقبال
قطعنامه ای که روز جمعه علیه ایران و در شورای حکام تصویب شد، روی دیگر فشارهایی است که آمریکا و متحدانش بر ایران وارد می کنند. بعد از 5 سال این اولین بار است که اختلاف میان تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی به چنین حد بالایی رسیده است. روز جمعه (30خرداد) شورای حکام، دست به تصویب قطعنامه ای زد که ممکن است روابط را از چیزی که اکنون هست هم تیره تر کند. قطعنامه صادر شده علیه ایران مقدمه ای بر فشارهایی است که ایالات متحده مشتاق است تا بر ایران وارد کرده تا بتواند کشورمان را بر سر میز مذاکره کشانده و تسلیم خواسته خود کند.
ماجرا از آنجا شروع شد که دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تازگی در گزارشی مدعی شد که ایران چهار ماه است که اجازه دسترسی به دو مرکزی که بازرسان آژانس به فعالیت آنها مشکوک شده اند را نمی دهد و یک سال است که برای پاسخ به سوالاتی که آژانس درباره ماهیت برخی از فعالیت های پیشین ایران داشته، وارد گفت و گو نمی‌شود. ایران به شیوه گزارش گروسی معترض است و می گوید که تهران سی و سه بار در سال گذشته، بنابرآنچه توافق شده است، اجازه دسترسی تکمیلی به بازرسان آژانس را داده است. در همین خصوص در گفتگو با پروفسور «شیرین هانتر» عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته‌ایم که در ادامه می‌آید:
شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی قطعنامه ای را علیه ایران تصویب کرد. این قطعنامه که پیش‌نویس آن پیشتر از سوی تروئیکای اروپایی ارائه شده بود، با حمایت آمریکا تصویب شد. این قطعنامه بر اساس اسناد ادعاییِ «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل در خصوص وجود سایتهای اعلام نشده در گذشته از سوی ایران از جمله در تورقوز آباد و آباده است که پرونده آن ذیل PMD بسته شده است. همین اسناد ادعایی مبنای گزارش آژانس قرار گرفت و باعث شد آژانس علاوه بر گزارش فصلی درباره برجام، گزارشی هم بر اساس این اسناد ادعایی ارائه بدهد که نهایتا منجر به تصویب قطعنامه ضد ایرانی شد. این در حالی است که ایران با آژانس مطابق توافقات پادمانی ذیل NPT و «پروتکل الحاقی» همکاری گسترده ای داشته است. به نظر شما هدف آژانس از این موضوع چیست؟
اقدامات آژانس در چند ماه گذشته در همراهی با سیاست فشار حداکثری ترامپ در قبال ایران بوده است. مشخص بود که وقتی گروسی جانشین آمانو شد، آژانس بیشتر مطابق میل آمریکا عمل خواهد کرد. اشتباه اصلی ایران در مورد برجام این بوده که امید خود را به سازمان‌های بین المللی بسته است. مسئله برنامه هسته ای ایران همیشه نماد اختلاف آن با کشورهای بزرگ بوده است و نه علت آن. بنابراین تا وقتی که اختلافات بنیادی ایران و غرب به نحوی حل نشود مسئله هسته ای هم تمام نخواهد شد و هر زمان که بخواهند به ایران فشار وارد کنند، این موضوع را پیش خواهند کشید.
متعاقب تصویب قطعنامه ضد ایرانی در آژانس، کشورهای اروپایی در بیانیه ای اعلام کردند از برجام حمایت می کنند. آنتونیو گوترش مدیر کل آژانس نیز اعلام کرده بود رفتن پرونده ایران به شورای امنیت منوط به تصمیم شورای حکام آژانس است و ابراز امیدواری کرده بود ایران با آژانس همکاری کند و کار را به مراحل دیگر نکشاند. به نظر می رسد حداقل تا مشخص نشدن نتایج انتخابات نوامبر در آمریکا، بنا بر این نیست که پرونده ایران از طریق آژانس به شورای امنیت فرستاده شود. تحلیل شما چیست؟
تمام این حرف ها برای این است که ایران را وادار کنند به مذاکرات همه جانبه در مورد مسائل غیر هسته ای نظیر موضع ایران در قبال فلسطین و بقیه مسائل منطقه ای و همچنین مسائل موشکی. در این مذاکره هم اصرار خواهند داشت که ایران شرایط آن ها را قبول کند، هدف اصلی وادار کردن ایران به تسلیم کامل است با هزینه ای کم برای غرب. هدف این است که بدون جنگ شرایط خود را به ایران تحمیل کنند. تهدید به بردن پرونده ایران به شورای امنیت هم در راستای سیاست تشدید تدریجی فشارهاست.
تصویب قطعنامه ضد ایرانی آژانس، چند روز پس از گزارش «آنتونیو گوترش» دبیر کل سازمان ملل صورت می گیرد که مدعی است منشأ سلاحهای به کار رفته در حملات علیه عربستان در سمپتامبر گذشته، ایرانی است. اروپایی ها در پایان نشست شورای حکام در بیانیه ای اعلام کردند که از تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران تا سال 2023 حمایت می کنند. این در حالی است که مطابق برجام این تحریم ها در 18 اکتبر امسال باید برداشته شود. ارزیابی شما چیست؟
کشورهای غربی مصمم هستند که تمدید تسلیحاتی ایران باقی بماند، تا از آن در آینده به عنوان یک مهره استفاده کنند. در این که آیا ایران مسئول حمله به تأسیسات نفتی آرامکو عربستان بوده است یا خیر، این کشورها واقعیت را می دانند. اگر تصمیم بگیرند به ایران اتهام بزنند نشان دیگری از تشدید فشارها به ایران است.
علیرغم تصویب قطعنامه ضد ایرانی در آژانس به پیشنهاد سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان، سران این سه کشور همچنان مدعی آن هستند که از برجام حمایت می کنند، در صورتی که در چند سال گذشته اروپا به هیچ یک از تعهدات خود در قبال برجام عمل نکرده است. نظر شما چیست؟
این که می‌گویند کسی هم خدا را می‌خواهد و هم خرما، درست موضع اروپایی ها در قبال برجام را تعریف می‌کند. آنها می‌خواهند ایران به تعهداتش عمل کند بدون آنکه آنها مسئولیت خود را در قبال ایران انجام دهند. اروپایی‌ها می دانند که ایران گزینه‌های زیادی ندارد.
ایران در واکنش به قطعنامه آژانس، اعلام کرده این قطعنامه سیاسی و غیر فنی است و برای ایران الزام حقوقی ایجاد نمی کند. ایران همچنین اعلام کرده پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه و موقت بر اساس تعهد سیاسی خود ذیل برجام اجرا می‌کند. به نظر می رسد ایران در صورت فشار بیشتر آژانس، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. ارزیابی شما چیست؟
یکی از مشکلات اصلی ایران این است که مسئولان سیاست خارجی درست متوجه نیستند که همه چیز در روابط بین المللی «سیاسی» است و بر اساس موازنه قوا و نه قانون تنظیم می شود. اروپایی‌ها و آمریکا می دانند که عملشان مخالف قانون است. اما چون در قدرت هستند، قانون را نادیده می‌گیرند. مسئله هسته ای تمام نخواهد شد مگر ایکنه ایران و غرب به یک مصالحه جامع برسند.