برداشتن حصارها؛ شاید 10 سال دیگر
زهرا حسن پوران
برداشتن حصارهای دانشگاه فردوسی مشهد در طرح تفصیلی جنوب غرب مشهد پیشنهاد شده، چند هفته پیش در جلسه شورای اسلامی شهر مشهد این موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفت و موافقان و مخالفان نظرات خود را بیان کردند، اما این پیشنهاد در بیرون از صحن علنی با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد. برخی از دانشگاهیان مخالفت کردند وبرخی نیز اجرای آن را مستلزم گذشت زمان و برخی الزامات دانستند. واکنش رئیس دانشگاه ، گفت و گو با یک استاد دانشگاه، وا معاون دانشگاه فردوسی مشهد را در این گزارش می خوانید.
واکنش رئیس دانشگاه به طرح حذف دیوارهای فیزیکی
رئیس دانشگاه فردوسی مشهد گفت: دانشگاه هیچ تصمیمی درخصوص حذف دیوارهای فیزیکی ندارد و این مسئله نیازمند رایزنی و گفتمان است.
به گزارش صبح امروز، دبیران و نمایندگان تشکل های دانشجویی روز گذشته با حضور در محل سالن شورای سازمان مرکزی با دکتر محمد کافی دیدار و گفتگو کردند.
در این نشست علاوه بر رئیس دانشگاه، دکتر حمیدرضا طاهری معاون فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی، دکتر عادل سپهر مدیر دفتر ریاست و روابط عمومی، حجت الاسلام محمد طلابیگی معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، دکتر مهدی کرمانی مدیر فرهنگی و فعالیت‌های داوطلبانه، دکتر غلامرضا رئیسیان، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دکتر روح‌الله اسلامی رئیس گروه مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد حضور داشتند.
رئیس دانشگاه در پاسخ به سوالی در خصوص برداشتن دیوارهای فیزیکی دانشگاه گفت: پیشنهاد کمیسیون معماری و شهرسازی در نشست شورای اسلامی شهر برای برداشتن دیوارهای دانشگاه در حد پیشنهاد است و فردا نشست مشترک دانشگاه با نمایندگان شورای شهر و رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی برگزار خواهد شد. در حال حاضر دانشگاه هیچ تصمیمی درخصوص حذف دیوارهای فیزیکی وجود ندارد و این مسئله نیازمند رایزنی و گفتمان است. اگرچه بر پایه شاخص‌های شهرسازی نوین ارتباط پررنگ‌تر دانشگاه با جامعه از طریق حذف دیوارهای فیزیکی صورت می‌پذیرد.
دکتر کافی در ادامه در مورد ساخت و نصب مجسمه فردوسی گفت: بحث و تبادل نظر در خصوص مسائل فنی، فرهنگی و اجتماعی با متخصصان صورت گرفته است و مقرر شد که نمایندگان دانشجویان نیز جلساتی را با طراحان و سازندگان این پروژه داشته باشند تا بیشتر به ابعاد و تاثیرات فرهنگی و اجتماعی این پروژه واقف شوند. همه مسائل باید با هم دیده شوند، ما اینجا قطب علمی شاهنامه را داریم. از سال گذشته، با همکاری استانداری، کارهای اولیه راه اندازی مرکز خراسان شناسی در دانشگاه انجام گرفته و اساس نامه آن تنظیم شده و برنامه داریم سال آینده کنگره بزرگداشت مفاخر خراسان را برگزار کنیم که یکی از بزرگ‌ترین مفاخر، فردوسی است.
امنیت دانشگاه فردوسی تحت تاثیر برداشتن حصار قرار می گیرد
به سراغ یکی از افرادی می رویم که یک دوره در شورای اسلامی شهر مشهد عضویت داشته و اکنون استاد دانشگاه فردوسی مشهد است، او در این باره گفت: وجود پارک ملت در کنار دانشگاه فردوسی شرایط خاصی را برای حفظ امنیت دانشگاه ایجاد می کند. اگر حصارها برداشته شود امنیت دانشگاه تحت تاثیر قرار می گیرد. اکنون در حالی که دور دانشگاه حصار کشیده شده و رفت و آمدها کنترل می شود باز هم شاهد دزدی در دانشگاه هستیم حال اگر حصارها برداشته شوند امنیت چگونه تامین می شود.
محمد رحیم رهنما در گفت و گو با صبح امروز با بیان این مطلب افزود: تجربه نشان داده امنیت همه افراد در پارک های شهری به خوبی تامین نمی شود. شهرداری که امنیت پارک ها را نمی تواند فراهم کند چگونه می تواند امنیت دانشگاه را حفظ کند. دانشجوهای ساکن در خوابگاه ها شبانه در بلوارهای دانشگاه تردد می کنند و با برداشتن دیوارها حفظ امنیت این دانشجویان به راحتی میسر نمی شود.
رهنما با اشاره به شرتایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر ایران گفت: سطح فرهنگی و معیشتی ما با کشورهایی که اطراف دانشگاه ها حصار ندارند قابل مقایسه نیست. فقر گسترده حاکم بر کشور ناامنی را تشدید می کند و اصلا نمی توان شرایط کشور را با بقیه کشورها در بازگشایی حصار دانشگاه مقایسه کرد.
باز کردن درها دانشگاه به جای برداشتن دیوارها
وی افزود: من پیشنهاد می کنم به جای برداشتن دیوارها، درهای دانشگاه را باز بگذارند. تا مردم بتوانند دانشگاه را با موانع کمتری ببینند. بعضی دانشگاه های بزرگ خارج از کشور دیوار ندارند اما آن تعدادی که دارند درهای شان به روی عموم باز است.
رهنما با تاکید بر لزوم حفظ فضای اموزشی دانشگاه ادامه داد: نمی دانم دوستان شورای شهر چه هدفی را دنبال می کنند اما مهم این است که محیط دانشگاه محیطی امن و آرام با حاکمیت روح آموزشی و پژوهشی باشد. فضای دانشگاه با باغ متفاوت است. برای مثال می توان کاربری باغ ملک آباد که ماهیت آموزشی و تحقیقاتی ندارد را با رضایت مسئولان تغییر داد و با برداشتن دیوارها آن را در اختیار عموم قرار داد اما ماهیت دانشگاه با باغ متفاوت است.
وی افزود: کاربری دانشگاه فردوسی آموزشی است. تصمیم گیری درباره برداشتن حصارهای دانشگاه در اختیار طرح تفصیلی نیست بلکه وزارت علوم تصمیم گیرنده است. طرح تفضیلی باید تغییر کاربری ایجاد کند و سپس باید توافقی برای تغییر کاربری صورت بگیرد. بعد از این مراحل می توان کاربری را تغییر داد. اگر بدون تغییر کاربری بخواهیم دیوارها را برداریم خلاف است.
رهنما ادامه داد: برداشتن دیوارهای دانشگاه هزینه زیاد اما نتیجه بسیار کمی خواهد داشت. به نظر میرسد نوعی ناپختگی و عجله در کار است و شورای شهر در اواخر این دوره در پی آن است تا به هر طریقی کاری انجام دهد اما از عواقب آن غفلت کرده است.
وی در خصوص ساخت مجسمه چهل متری از فردوسی در دانشگاه گفت: برخی المان های شهری مثل المان میدان فلسطین کاملا غیر متناسب با فضا هستند. باید در ساخت مجسمه ها فضا و تعلق خاطری که آن المان ایجاد می کند را در نظر گرفت. فردوسی مظهر دانش و فرهنگ و برند مشهد است. ساخت و نصب این مجسمه در داخل دانشگاه فردوسی واقعا ارزشمند است اما باید با فضا تناسب داشته و نشان دهنده این فرهنگ و هنر باشد.
دانشگاه برنامه‌ای برای حذف حصارهای فیزیکی ندارد و این یک پروسه ۱۰ ساله است
هم چنین روز گذشته نشست مدیران دانشگاه فردوسی و رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر مشهد که در سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد این افراد با یکدیگر به گفت و گو و تبادل نظر پرداختند.
معاون اداری و مالی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در حال حاضر دانشگاه برنامه‌ای برای حذف حصارهای فیزیکی ندارد و این یک پروسه ۱۰ ساله است که باید راهبردهای اجتماعی آن پیاده‌سازی شود. دانشگاه هر تصمیمی بخواهد داشته باشد، کاملا در آن استقلال دارد.
حسین انصاری در خصوص طرح پیشنهاد حذف حصارهای فیزیکی دانشگاه اظهار کرد: نظام ساختار شهرسازی در ایران به صورتی نیست که مشاوران با ذی‌نفعان وارد مذاکره شوند و براساس آن گفتمان، تصمیم‌گیری کنند.
وی با بیان اینکه در خصوص حذف حصارهای فیزیکی در فضای مجازی به این موضوع اشاره شده که دانشگاه چه نقشی در این تصمیم داشته، افزود: با توجه به اینکه شهرداری و شورا با مشاوران به جمع‌بندی در این خصوص رسیده‌اند، اگر بخواهیم از نگاه دانشگاه فردوسی مشهد به این تصمیم نگاه کنیم، قطعا دانشگاه فردوسی با توجه به حوزه‌های تخصصی که در آن فعالیت دارد، ابتدا در مورد هرکدام از فرایندهایی که خارج از حوزه مدیریت دانشگاه در مورد آن تصمیم‌سازی می‌شود بحث و بررسی کرده و براساس نظام مدیریتی منافع دانشگاه که هیات امنایی است، تصمیم‌گیری می‌کند.
معاون اداری و مالی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: دانشگاه‌های دیگر کشورها نیز همین تغییر را در طول سال‌ها داشته‌اند و از دانشگاه نسل اول به چهارم رسیده‌اند. طی گذر زمان تغییرات در فضای کالبدی دانشگاه‌ها ایجاد شده است. بیشتر دانشگاه‌های بزرگ امروز ایران از سمت دانشگاه‌های تعریف شده براساس اسناد بالادستی به عنوان دانشگاه‌های جامعه‌محور و کارآفرین معرفی شدهاند و شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز رشد و ساختارهایی برای کارآفرینی در دانشگاه‌ها ایجاد شده است.
انصاری با اشاره به اینکه دانشگاه هم سعی کرده خود را با تغییرات متناسب و بر اساس راهبردهای وزارت علوم تغییراتی در ساختار و کالبد خودش ایجاد کند، عنوان کرد: هر پیشنهادی در حوزه‌های اجرایی مربوط به دانشگاه بر اساس راهبرد مشخصی مدنظر قرار می‌گیرد که در سند راهبردی دوم، از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۱۰ تدوین می‌شود. تصمیم‌گیری در مورد آنچه در این سند تدوین می‌شود بر اساس نظام مدیریت دانشگاه است.
وی تصریح کرد: به نظر میرسد آنچه در مورد حذف حصارهای فیزیکی دانشگاه در فضای مجازی مطرح می‌شود، برآمده از اطلاعات ناقص است. رویکرد تفاهم‌نامه‌ای که دانشگاه با شهرداری مشهد منعقد کرده این است که بتوان دستاوردهای دانشگاه را به جامعه ارائه کرد. در این تفاهم‌نامه گذر دانشگاه و جامعه مطرح‌شده و مشاور بر اساس سیاست‌های دانشگاه مطالعاتی را آغاز کرد که در آن مطالعات موضوع حذف حصارهای دانشگاه مطرح نشد. در این طرح آمده که دانشگاه باید بتواند دستاوردهایش را ارائه کند و عموم مردم از آن بازدید داشته باشند و در بازه زمانی مشخصی این گذر دانشگاه و جامعه در ۲ حصار قرار گیرد. با این کار این تفکیک ایجاد می‌شود و قرار است توسط مشاور چنین موضوعی طراحی و پیاده‌سازی شود.
معاون اداری و مالی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: برای اینکه سیاستی را شتاب‌زده انتخاب نکنیم و تبعاتی برای جامعه نداشته باشد، در این طرح آمده اراضی دانشگاه طبق تفاهم در اختیار خود دانشگاه خواهد بود.
انصاری در خصوص امکان ایجاد ترافیک پس از حذف حصارهای فیزیکی دانشگاه اظهار کرد: دانشگاه فردوسی مشهد در رتبه‌بندی دانشگاه‌های سبز کشور بالاترین امتیاز را داشته است. یکی از اهداف دانشگاه سبز کاهش رفت‌وآمد و ترددهاست. البته باید توجه داشت اگر در حصارهای دانشگاه و در بعضی نقاط تغییراتی ایجاد شود، به‌هیچ‌وجه این موضوع به معنای افزایش تردد در داخل دانشگاه نیست. شاید برای حمل‌ونقل عمومی، بر اساس سیاست‌هایی که در دانشگاه در مورد آن به جمع‌بندی خواهیم رسید، از زیرساخت‌های الیت استفاده کنیم. هر تغییر و تصمیمی که بخواهد اتخاذ شود، مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرد و اگر دانشگاه اجرای آن را صلاح نداند و شرایط مراودات کاری فراهم نباشد، عملی نخواهد شد.
وی عنوان کرد: دانشگاه فردوسی در دوره جدید مستقل عمل می‌کند. پیش‌ازاین دانشگاه هزینه ۱۱۰ هکتار از اراضی مشترک خود با آستان قدس را که مالکیت آن ازلحاظ قانونی در اختیار دانشگاه نبود را برای آزادی در اتخاذ تصمیمات مستقل پرداخت کرده است. هزینه این کار بالغ‌بر ۱۱۰۰ میلیارد تومان بوده و در بودجه دولتی هم این موضوع دیده‌شده است. در بهمن‌ماه سال ۹۷، ۷۰۴ میلیارد تومان از این مبلغ به آستان قدس پرداخت شد و مابقی آن را دولت پذیرفته است.
انصاری تأکید کرد: دانشگاه در رابطه با شهرداری مشهد اقدامات ویژه‌ای را انجام داده است. بر اساس تفاهم‌نامه بین دانشگاه و شهرداری مشهد در ۲ سند در سال‌های ۹۷ و ۹۸، به ترتیب ۹۴۳ و ۱۲۶ میلیارد تومان بابت عوارض و پروانه‌های مربوط به دانشگاه پرداخت شد. همچنین دولت برای دانشگاه فردوسی بیش از ۲۰۰۰ میلیارد تومان دولت اوراق تسویه پرداخت کرد. به همین دلیل امروز دانشگاه هر تصمیمی که بخواهد داشته باشد، در آن کاملاً استقلال دارد.
معاون اداری و مالی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: طی ۲ سال گذشته سرمایه دانشگاه فردوسی ۲ برابر شده که معادل بودجه ۲۰ سال دانشگاه فردوسی است. دانشجویان باید توجه کنند که در دوره جدید این اتفاقات افتاده است. این اتفاقات مثبت بوده و نتایج آن در طول سند دوم دانشگاه و در طرح تفصیلی آن باهم گره خواهند خورد تا آینده روشن و درخشانی را برای دانشگاه مشاهده کنیم.
پیش‌فرض دانشگاهیان نسبت به حذف حصار فیزیکی دانشگاه فردوسی مثبت است
همچنین رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد در نشست مدیران دانشگاه فردوسی گفت: پیش‌فرض دانشگاهیان در خصوص پیشنهاد حذف حصار فیزیکی دانشگاه فردوسی مثبت است. باید توجه داشت پیدا کردن آن نقطه تفاهمی که هم به نفع شهر و هم به نفع دانشگاه باشد، در همین مذاکرات و راه‌حل‌ها نهفته است.
محمدهادی مهدی‌نیا در خصوص طرح پیشنهاد حذف حصارهای فیزیکی دانشگاه اظهار کرد: درگذشته، با توجه به شکل‌گیری نظام شهری دنیا ازجمله ایران، شهرها معمولاً به شکل مناطق(زون‌ها) متفاوت و مجزا از هم‌شکل می‌گرفت و شهرسازی اواخر قرن ۱۹ و ۲۰، معتقد بود بایستی کاربری‌های مختلف از هم جدا شود و حوزه فعالیت از سکونت و حوزه سکونت از گردشگری و هر ۳ از حوزه حمل‌ونقل جدا شود. درگذشته رویکردها و فعالیت‌های شهری به ۳ فعالیت سکونت، کار و فعالیت و گردشگری تقسیم می‌شد. به همین منظور اماکنی برای فعالیت، استراحت و سکونت در نظر گرفته می‌شد و دراین‌بین فضای حمل‌ونقل نیز قرار می‌گرفت.
مهدی‌نیا اظهار کرد: اگر به روند شکل‌گیری دانشگاه‌های بزرگ دنیا نگاهی بیندازیم، آن‌ها شروع به حذف دیوارهای دانشگاه کرده‌اند و با طراحی‌های خاصی معنا بخشی و هویت‌بخشی خاصی را به دانشگاه داده‌اند که نوع مبلمان، کف‌پوش خیابان‌ها و دیگر موارد باعث ایجاد این تفاوت شده است و به‌نوعی هم پیوندی با دیگر مناطق را برقرار کرده است. هویت‌بخشی تنها منفعت این طرح نیست بلکه منافع زیاد دیگری نیز مانند افزایش فضاهای اجتماعی شهر و خلق فضای پیاده‌مداری، انسان‌گرا بودن شهر، برون‌پذیری مردم و… دارد. شهر مشهد به لحاظ آب‌وهوایی و وضعیت اقلیمی شرایط خاصی دارد و نوع انتظار مردم از جنس فضای سبز در آن متفاوت است. باید توجه داشت خواسته مردم و همچنین افزایش آلودگی هوا یکی از مواردی است که مدیریت شهری شاخص‌های فضای سبزش را افزایش می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: فضای سبز به‌صورت کلی ۲ کارکرد دارد که کارکرد اول اکولوژیک و برای کاهش آلودگی و تولید اکسیژن موردنیاز است و کارکرد دیگر آن اجتماعی است. باغ‌های خصوصی مانند عرصه‌های اوقاف و آستان قدس صرفاً کارکرد اکولوژیک دارد اما پارک‌ها کارکرد اجتماعی نیز دارد. در ساخت دانشگاه فردوسی نیز دوراندیشی بسیاری شده که حدود ۳۰۰ هکتار عرصه دارد و با یک کاربری شاخص در شهر، خصوصاً در منطقه ۹، قرارگرفته است. در حوزه تئوریک ما به این نتیجه رسیده‌ایم که ظرفیت اراضی دانشگاه فردوسی تمام شاخص‌ها و خدماتی که در ابتدا به آن اشاره شد را دارد و به‌نوعی یک هم پیوندی با شهر را ایجاد می‌کند.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه طرح‌های تفصیلی به‌عنوان طرح‌های بلندمدت و دارای افق ۱۰ چند کار را باهم انجام می‌دهد عنوان کرد: چنین طرح‌هایی از نقطه‌ای به بعد روی چشم‌انداز سازی حوزه‌ای کار می‌کند و ممکن است برای حوزه اختصاصی خود چشم‌انداز دهد. به‌عنوان نمونه جنوب غرب شهر دروازه‌ای به ارتفاعات جنوب و اراضی ارتفاعی و گردشگری جنوبی شهر است و تمام رود دره‌هایی که به محدوده منطقه ۹ می‌آید و از داخل دانشگاه هم عبور می‌کند، پتانسیل و چشم‌اندازی است که طرح با توجه به ادبیات نظری از آن متصور می‌شود و دانشگاه می‌تواند در آینده این شهر نقش هم پیوندی با این شرایط در اراضی، جایگاه علمی، نقش در طبقه خلاق و تأثیر بر کاربری‌های اطرافش داشته باشد.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد بیان کرد: متأسفانه ساختار شکل‌گیری طرح‌های تفصیلی و جامع در کشور ما ساختاری قدیمی است و از معدود قوانینی است که از قبل از انقلاب باقی‌مانده و شاکله و استخوان‌بندی اصلی نظام شهرسازی ماست. این قوانین متعلق به ۵۰ سال پیش است و خیلی مطرح نبوده و محمل قانونی نیز ندارد. در این طرح‌ها بستری برای اعمال‌نظر و قدرت جایی ندارد. یک اشکال اساسی در نظام شهرسازی ما وجود دارد که متأسفانه در فرایند شکل‌گیری سراغ ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان نمی‌رود و وارد مذاکره با تمام تأثیرگذاران نمی‌شود. شاید مشاور علاقه‌مند باشد اما این ظرفیت وجود ندارد.
مهدی‌نیا گفت: امیدوارم مجلس در آینده قوانین را به شکلی تغییر دهد که این تغییر باعث شود در فرایند طرح‌ها، خصوصاً طرح‌های تفصیلی، نقطه نظرات بخش‌های تأثیرگذار، چه دستگاه‌ها و چه عامه مردم در سازمان‌های مردم‌نهاد و… بیشترین تأثیرگذاری را داشته باشد تا شهرسازی مشارکتی را محقق کنیم. امیدواریم این ارتباطات به نزدیک‌تر شدن به این افق کمک کند.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه دانشگاه در این ۷۰ سال مسائل بودجه‌ای هم داشته، گفت: رسالت اصلی دانشگاه آموزش و پژوهش است و بسیاری از زمین‌های آن بایر است. شاید تا سال‌های آینده هم این توانمندی برای دانشگاه وجود نداشته باشد تا به این زمین‌ها رسیدگی کند. به نظر من دانشگاه فردوسی یکی از بهترین پتانسیل‌ها برای راه‌اندازی پیست دوچرخه‌سواری است. ممکن است دانشگاه در ۲ روز آخر هفته تعطیل باشد و شهروندان و دانشگاهیان می‌توانند از آن استفاده کنند. تمام این مباحث در حد ایده است و باید روی آن مطالعه و پژوهش صورت گیرد. همه این موارد کمک می‌کند تا جرقه طرح تفصیلی که از نوع طرح چشم‌انداز محور است در مجموعه‌ای که علم‌مدار است زده شود و دانشگاه سراغ آن رود تا بررسی‌ها به‌جایی برسد که دانشگاه برنامه مدونی داشته باشد.
مهدی‌نیا اظهار کرد: در جلسه کارگروه زمانی که این ایده مطرح شد، استناد شد که آقای وزیر هم با این موضوع موافق است و پیش‌فرض دانشگاهیان مثبت است. بسیار خوشحالم که حساسیت‌ها در حوزه دانشجویی وجود دارد اما دانشجو مؤذن جامعه است. گروه‌های دانشجویی باید صدای مردم باشند. ما ساختار نظام شهرسازی مشارکتی نداریم و اگر از این ساختار متمرکز انتقاد نکنیم، آرمان انقلاب به آستانه تحقق نمی‌پیوندد.