موافقین قیام کنند
قاسم شمسایی
شفافیت آرا نمایندگان، بی‌شک یکی از چالش برانگیزترین طرح‌های مجلس گذشته بود که تا پایان کار مجلس دهم با تمام فراز و فرودهایش به نتیجه نرسید. شفافیتی که تا قبل از مجلس ششم و تبدیل نحوه رای گیری به رای‌گیری الکترونیک بدون هیچ طرح و قانونی و تنها با فرمان رئیس مجلس که اعلام می‌کرد «موافقین قیام کنند» قابل لمس بود. البته آن زمان با توجه به عدم گسترش رسانه‌ها بخصوص رسانه‌های مجازی شاید شفافیت آرا آنچنان اهمیت نداشت و موکلین نماینده‌ها در حوزه انتخابیه هیچ‌گاه در جریان کامل چند و چون رای نماینده خود قرار نمی‌گرفتند. اما با گسترش فضای مجازی که لحظه لحظه فعالیت نمایندگان را در صحن علنی زیر نظر دارد و در همان لحظه در حوزه انتخابیه هر یک از نمایندگان قابل رصد می‌باشد، موضوع را پیچیده کرده‌است. تا جایی که الهام آزاد، نماینده مردم نایین، خور و بیابانک در مجلس با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری بر تحولگرایی، به ضرورت این امر در مجلس، گفت: تحول باید از خود نمایندگان آغاز شود. اولین گامی که باید در این خصوص برداریم اتمام کار نیمه تمام و طرح شفافیت آرای نمایندگان است که باید در مجلس یازدهم به ثمر برسد. با شفافیت آرا، در واقع خود را در معرض قضاوت موکلان قرار می دهیم و قطعا زمانی که انسان بداند در معرض دید و قضاوت است، عملکرد بهتری خواهد داشت. اینگونه می دانیم آرایی که می دهیم بررسی شده و کارشناسی شده است.
این نماینده مجلس در خصوص اهمیت به امر مردمی سازی و کارآمدسازی تاکید کرد: خط قرمز ما مردم هستند و ما همان روحیه جهادی که در گام دوم انقلاب مورد تاکید قرار گرفته را تأکید داریم، تا مجلس کارآمد و مقتدر مد نظر رهبری از این منظر رقم بخورد.
نیازی نیست که مردم بدانند
البته این تنها موضع‌گیری نمایندگان مجلس یازدهم در رابطه با شفافیت آرا نبوده‌است، محمد صالح جوکار، نماینده مردم یزد نیز با اشاره به اعلام وصول طرح شفافیت آرا نمایندگان گفت: یکی از مطالبات مهم و به حق مردم از مجلس شفافیت آرای نمایندگان است، اگر مجلس به دنبال ایجاد تحول در کشور و تاثیرگذاری است اول باید اصلاح خود را آغاز کند. حق مردم است که بدانند نماینده شان به چه طرح و لوایحی رای داده بر این اساس تصویب طرح شفافیت آرا نمایندگان مجلس می تواند مطالبه شفاف سازی از دستگاه های اجرایی و دولت داشته باشد.
نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی شفاف سازی را یکی از ابزار نظارتی قوه مقننه بر شمرد و بیان کرد: اگر مردم نظارت عمومی داشته و مدیران را کنترل و نظارت کنند کمتر دچار فساد، رخوت و سستی خواهیم شد.
وی درباره برخی مخالفت ها در خصوص طرح شفافیت آرای نمایندگان افزود: این مخالفت ها از چند جنبه قابل بررسی است اول این که بخشی از نمایندگان معتقد بودند حق شخصی شان است که از آراء خود اطلاع داشته باشند و نیازی نیست که مردم بدانند در حالی که نمایندگان برای مباحث مرتبط با زندگی مردم تصمیم گیری می کنند. این نگرش که در بعضی نمایندگان وجود دارد آراء محرمانه است، اما نمایندگان مجلس یازدهم آن را خصوصی حساب نمی کنند بلکه معتقدند مردم باید در جریان امور کشور قرار بگیرند چون جزء حقوق و مطالبات جامعه است. هرچه شفاف سازی و روشن سازی بیشتر صورت بگیرد به نمایندگان و کار مجلس شورای اسلامی ایرادات کمتری وارد می شود.
نماینده مردم یزد و صدوق در مجلس شورای اسلامی بخشی از شایعات منتشر شده در جامعه را ناشی از عدم شفاف سازی دانست و تصریح کرد: در این حالت اخبار به صورت خدشه دار در اختیار مردم قرار می گیرد که جامعه را دچار گمراهی می کند. وقتی آرا نمایندگان شفاف باشد دیگر کسی نمی تواند آن را تحریف کند به این دلیل است که طی فرآیندی سیستمی مشخص می شود میزان مشارکت نمایندگان در طرح و لوایح چگونه بوده است.
هنگامی که شفافیت ایجاد شود، اختلاس‌های 3 هزار میلیاردی رخ نخواهد داد
البته برخی از نمایندگان شفافیت آرا را از جنبه‌های دیگری بررسی کردند تا جایی که راه حل جلوگیری ازاختلاس و رانت‌ها را در تصویب این طرح دیده‌اند. در همین رابطه کمال علیپورخنکداری، نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، جویبار، سیمرغ و سوادکوه شمالی در مجلس شورای اسلامی شفافیت با بیان اینکه آرا نمایندگان یکی از مصادق مجلس انقلابی است، گفت: هنگامی که شفافیت ایجاد شود، رانت‌ها، اختلاس‌های 3 هزار میلیاردی و دیگر فسادها رخ نخواهد داد یا اینکه به حداقل میرسد.
همچنین احمدحسین فلاحی، نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی در خصوص اهمیت شفافیت آرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اظهار داشت: مردم می‌خواهند بدانند نماینده‌ای که انتخاب کرده‌اند و به مجلس راه یافته، در خانه ملت چگونه عمل می‌کند و آیا در مسیر قول‌ها، وعده‌ها و شعارهایی که در ایام انتخابات سر داده حرکت می‌کند یا خیر؟.طبیعتا شفافیت آرا نمایندگان بر انتخاب‌های بعدی اثر می‌گذارد، یکی از مشکلاتی که مردم در ایام انتخابات دارند، این است که نمی‌دانند فردی که چندین دوره به مجلس راه یافته، دارای چه ویژگی‌ها و مواضعی است. به دلیل عدم وجود شفافیت آرا، مردم صرفا براساس شعار کاندیداها، در ادوار مختلف انتخابات‌های مجلس شورای اسلامی رای می‌دهند، این در حالی است که کارنامه خیلی روشنی از نمایندگان وجود ندارد.
فلاحی با بیان اینکه حتی نمایندگانی که چندین دوره در مجلس بوده‌اند نیز کارنام شفافی برای مردم ندارند، ادامه داد: شفافیت آرا باعث می‌شود که رزومه‌ای از نمایندگان در دست مردم باشد تا مشخص شود نمایندگان در ادوار مختلف چه مسیری را طی کرده‌اند. اگر همه آرا و مواضع نمایندگان به صورت شفاف، ثبت و ضبط شود، مشخص می‌شود که نمایندگان مجلس از روز اول تبلیغات تا دوران نمایندگانی چه مسیری را طی کرده‌اند.
اینجا یکسری آراء مخفی می‌ماند
موضوع شفافیت آرا آنچنان در روزهای ابتدایی مجلس یازدهم برای نمایندگان دارای اهمیت شده‌است که احمدامیرآبادی فراهانی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی که قبلا درباره آرای نماینده‌ها اعلام کرده بود که نماینده در رای خود آزاد است. روز گذشته زمانی که در برنامخ دست خط حضور پیدا کرده بود در این باره گفت: این طرح را هفته قبل دوستان جوان مجلس نوشتند و به من دادند و علاقه‌مند بودند دکتر قالیباف نفر اول امضا کنند. آقای دکتر هم پذیرفتند و مطالعه کردند، البته از نظر ایشان برخی ایرادات وجود داشت و گفتند چون طرح اولیه است، امضا بشود و به کمیسیون آئین‌نامه برود و آنجا دیدگاه های اصلی را بیان می کنیم. خیلی طرح ها وقتی به کمیسیون می رود بعضاً کامل عوض و پخته می شود. در صحن هم ابتدا کلیات رای بیاورد و بعد جزئیات یکی یکی بحث شود.
امیر آبادی در پاسخ به این سوال که بر اساس این طرح ، هر رایی که نماینده بدهد اعلام می شود که رای چیست، اظهار داشت: اینجا یکسری آراء مخفی می‌ماند. یکی رأی به اشخاص است. اشخاص در داخل مجلس؛ مثلاً انتخاب رئیس کمیسیون ها، انتخاب هیئت رئیسه مجلس و غیره، رای مخفی است ولی رای اعتماد وزرا، استیضاح، سوال از وزرا و برخی طرح و لوایح که رای می‌دهند، شفاف خواهد شد و سیستم مجلس این را به صورت شفاف در اختیار عموم مردم به صورت روزانه قرار می‌دهد.
با تمام این تفاسیر و موضع‌گیری‌های محکم باید دید که آیا شفافیت آرا به صورت کامل در مجلس یازدهم اتفاق میافتد یا اینکه تنها در نطق‌ها و سخنرانی‌های نمایندگان باقی می‌ماند.