صداهای ماندگار
مهنازاصغری
هنر دوبلاژ در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، در جایگاه ممتازی قرار دارد. گویندگی عالی، ترجمه کم نقص و شناخت موقعیت کلی فیلم از جمله دلائلی است که هنر دوبلاژ را در ایران به اوج رسانیده است. بر همین اساس، تعداد صداهای ماندگار ایرانی بسیار زیاد است. از صدای منوچهر اسماعیلی با لقب مرد هزار صدای دوبله گرفته تا صدای ناصرطهماسب و ژاله کاظمی و چنگیز جلیلوند، همه در اذهان ما ماندگار شده‌اند و با این صداها بزرگ شده‌ایم و خو گرفته‌ایم.
به کار گرفتن نیروی متخصص و صداهای خاص ماندگار از عوامل مهم انکار‌ناپذیر هنر دوبله هستند. دوبله در مشهد هم جایگاه خود را دارد و اولین بار در سال ۱۳۸۶دوبله انیمیشن باشگاه میکی‌موس به عنوان اولین دوبله خارج از پایتخت در مشهد انجام شد. این انیمیشن به مدیریت دوبلاژ محمدجعفر نجفی صداگذاری شد و بدین‌سان وی پدر دوبله مشهد لقب گرفت.
در حال حاضر پس از گذشت ۱۳ سال و پس از گذران یک دوره رکود دوبله در ایران، به مدد تلویزیون‌های پروتکل اینترنت و شبکه‌های ویاودی این هنر، جان تازه‌ای در مشهد یافته است و مجموعه‌ای بالغ بر ۲۰باکس دوبله، مشغول به فعالیت هستند. در این میان یک فعالین هنری در مشهدمقدس در کنار سایر رشته‌های هنری، مجموعه‌ای از جوانان و علاقه‌مندان هنر دوبله را گردهم آورده است تا آثاری فاخر، فرهنگی و مطابق با سلیقه روز به جامعه ایران اسلامی تقدیم کنند.
به تازگی فصل اول سریال «ردا و خنجر» محصول ۲۰۱۹ دوبله شد و فصل دوم آن نیز در حال دوبله می‌باشد. این مجموعه به مدیریت دوبلاژ صالح جراح نجفی، دانشجوی مقطع دکترا رشته مدیریت فرهنگی، مدیر دوبلاژ و از گوینده قدیمی‌های این هنر در مشهد بوده که پس از اندوخته تجربه ۱۲ ساله در پایتخت، و بازگشت به مشهد مقدس و اشتراک تجارب با گویندگان، بازیگران و صداپیشگان مشهدمقدس، فعالیت‌های موثری را در دست بررسی و اقدام دارد. ساعاتی را به گفتگو با این هنرمند نشستیم.
از شرایط دوبله در مشهد بگویید؟
از سال 1386 که دوبله در مشهد به همت محمدجعفر نجفی آغار به کار کرد، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشت. آن زمان‌ها دوبله اساسا برای شبکه نمایش خانگی یعنی دی‌وی‌دی و سی‌دی به کار گرفته می‌شد. به مرور، تغییر بازار باعث شد شبکه‌های نمایش خانگی نقش کمرنگتری داشته باشند و با رونق گرفتن شبکه‌های ویاودی مثل نماوا و لنز ایرانسل و به طور کل با شروع به کار شبکه‌های اینترنتی، این هنر نیز رونق جدیدی گرفت. من نیز به تبع شرایط، اینکار را در کنار دیگر همکارانم مجددا آغاز کردم که در این زمینه حدود 50 نفر نیروی جوان با ما همکاری می‌کنند. در کنار تعطیلی اغلب مشاغل به جهت شرایط کنونی، کار دوبله به جهت فعالیت انفرادی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی ادامه داشت. همچنین از همکارانمان در دیگر فعالیت‌هایی چون رادیو و تئاتر که هنرهای مکمل صداگذاری هستند، در زمان رکود فعالیت‌ها استفاده شد تا کارها نیز رنگ و بوی جدید و بهتری پیدا کنند.
کارهایی که در مشهد دوبله می‌شود تا چه اندازه می‌تواند در رقابت با کارهای سطح کشور باشد؟
رنگ و بوی یک سری از کارها به گوش مردم آشنا است. یعنی حافظه شنیداری آنها ایجاب می‌کند که کارهایی را با همان صدایی که همیشه دنبال می‌کردند، بشنوند. هرچند درواقع ما نیز به نوعی، بخشی از همان صداها هستیم و مردم گوششان به صدای من و همکارانم آشنا است. اما نکته حائز اهمیت این است که با توجه به تولیدات روز افزون جهانی، سلیقه مخاطب به سمتی رفته است که دیگر تنها منتظر یک سری فیلم‌های خاص نیست.
در حال حاضر بیشتر مردم به دیدن سریال گرایش پیدا کردند و آغاز به کار مجدد فعالیت دوبله در مشهد نیز با سریال‌ها شروع شد. سریال‌های جدید، طبیعتا بازیگرهای جدید دارد و متعاقبا گوینده جدید می‌طلبد و غالبا مخاطب آنها گروه سنی نوجوان و جوان تا رده 40سال است. در این بین تعدد بازیگران جدید و تنوع صداها، نیاز سفارش دهنده به صداهای جدید برای تکمیل سلیقه و ذائقه شنیداری مخاطب را می‌طلبد که باعث می‌شود این چرخه همواره نیاز به صداهای جدید داشته و زنده بماند.
دوبلوری شغل محسوب می‌شود و فعالیت در آن صرفه اقتصادی دارد؟
برای گوینده در شهرهایی مثل تهران که تعداد استودیو‌ها و کارها زیاد است، می‌تواند شغل به حساب آید و صرفه اقتصادی لازم را داشته باشد. اما در شهری مثل مشهد برای من و همکارانم که از قدیم کار می‌کردند، صرفا به عنوان شغل نیست و تنها کمک درآمدی برای گوینده است. به طور مثال در طول یک هفته یک فصل از یک سریال را دوبله می‌کنیم و یک گوینده در این بازه، تنها چند بار برای ضبط حضور پیدا می‌کند و بسته به ساعت حضور دریافتی دارد. به طور کل در آمد این کار به شکلی نیست که پاسخگوی هزینه‌های زندگی باشد.
طبیعتا افزایش شبکه‌های ویاودی و تلویزیونی، به زیاد شدن کار دوبله می‌انجامد و می‌تواند باعث رونق این حرفه در مشهد نیز بشود تا گوینده‌ها نیز بتوانند به ان به عنوان شغل اول نگاه کنند. در حال حاضر فعالیت دوبله در زمینه مدیریت دوبلاژ و عوامل فنی پشت صحنه توجیح اقتصادی دارد و مترجمین، صداپردازان و صداگذاران نیز در این چرخه بی‌نصیب نیستند.
جایگاه مشهد در سطح کشور کجاست و چه میزان از کارهای دوبله کشور، در مشهد انجام می‌شود؟
سهم بازار ما در کشور، تقریبا نزدیک ده درصد است. دلیل آن هم این است که مشکل شناسایی گوینده داریم. البته با وجود ارتباطات خوبی که با فعالین حوزه هنرهای دیگر مثل تئاتر و رادیو داریم، به زودی شرایط بهبود پیدا می‌کند. کسانی که در کلاس‌های آنها شرکت می‌کنند و صداهای خاص داشته، معرفی می‌شوند و بعد ازگذراندن یک سری دوره‌ها، به ما ملحق شده و کار می‌کنند. به طور یقین اگر مسیر شناسایی گوینده را سریع‌تر طی کنیم، می‌توانیم سهم بازار مشهد را در نمودار کشوری ارتقا دهیم.
حمایت‌های لازم از فعالین حوزه گویندگی و صداگذاری صورت می‌پذیرد؟
اساسا دوبله و حتی همه هنرهای پشت صحنه سینما مثل مثلا تدوین و…، هیچ حمایت معنوی و مادی از هیچ کجا ندارند و فعالیت در آنها تنها با عشق و علاقه هنرمندان همان حوزه و حیطه‌ها انجام می‌شود. همه ما به جهت علاقه به بخشی از هنرهای نمایشی جذب این فعالیت شده‌ایم و این کار را صرفا جهت استفاده و لذت مخاطب با به کارگیری استاندارهای لازم و متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی انجام می‌دهیم تا اثری در خور فرهنگ و نیاز ایرانی خلق کنیم.
و حرف آخر؟
مثل تمام هنرهای دیگر، حرف و حدیث‌ها و گلایه‌ها بسیار است و متاسفانه در مشهد برای گویندگی نیز شرایط همین است. امیدوارم روزی مثل بقیه هنرها، همه با هم کار کنند و کمتر شاهد دو دستگی و شرایط و نکات اینچنینی باشیم، چرا که شهر ما پتانسیل زیادی دارد. همیشه انجام کار گروهی به صرف حب و بغض‌های افراد مختلف سخت است. امیدوارم با اصلاح شرایط و پیش فرض‌های افراد، بتوانیم باعث اعتلا و پیشرفت فرهنگ و هنر کشور شویم.