تدبیر تهاتر
محمدعلی علی نژاد
این روزها ویروس کرونا همه امور بشر در سراسر کره خاکی را تحت تاثیر قرار داده است، در شورای اسلامی شهر و شهرداری مشهد نیز متاثر از این فضا نشست هم‌اندیشی اقتصاد و بازآفرینی شهری که به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد و احمد نوروزی رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر که خود از افرادی است که تجربه ای گران در بازآفرینی بافت‌های فرسوده دارد، در این نشست با کارشناسان و مدیران شهری به گفت و گو نشست.
به گزارش صبح امروز احمد نوروزی که تجربه 4 سال شهردار بودن در شهر مشهد را در کارنامه دارد و به خوبی به چالش‌های مالی شهرها و شهرداری‌ها واقف است، به تدبیر شورا و شهرداری مشهد در دوره پنج اشاره کرد و گفت: تهاتر ۵۳ هزارمیلیارد ریالی بدهی‌های دولتی و تحقق ۱۲۰ درصدی بودجه و بازگرداندن اعتماد به فضای سرمایه‌گذاری در مشهد، نمونه‌هایی از موفقیت‌های اقتصادی مدیریت شهری است.
نوروزی با اشاره به مواجه‌بودن شورای پنجم با فضای بی‌اعتمادی در آغاز به کار اظهار کرد: پروژه‌های زیادی دچار مشکل بودند و بعضا به دلیل زیاده‌خواهی‌های شهرداری وقت، بسیاری در شرایط توقف به سر می‌بردند.
او با تأکید بر اهمیت سرمایه اجتماعی به عنوان مقدمه جذب سرمایه‌های مالی، به تلاش‌هایی اشاره کرد که برای بازگرداندن اعتماد عمومی انجام شد و تشکیل کارگروه تسهیل با عضویت رؤسای کمیسیون‌های اقتصادی، معماری و حقوقی شورای شهر و مدیران مرتبط در شهرداری یکی از مصادیق آن بود.
رفع مشکلات ۲۵ پروژه
او با اشاره به بررسی و رفع مشکلات حدود ۲۵ پروژه در این کارگروه، اضافه کرد: تجربه یادشده برای پروژه‌های بافت پیرامون حرم مطهر هم تکرار و مسائل ۳۰ پروژه با حضور مدیران منطقه بررسی شد. اگر جلسات به جمع‌بندی نمی‌رسید، بحث‌ها در کمیته نظارتی ادامه پیدا می‌کرد.
نوروزی در مورد دومین رویکرد اقتصادی شورای پنجم گفت: قبلا عمده سرمایه‌گذاری‌ها در بافت مرکزی مشهد انجام و باعث می‌شد برخی پروژه‌ها به‌دلیل مازاد نیاز تجاری امکان فعالیت پیدا نکنند. برای رفع این مسئله، یک بسته مشوق سرمایه‌گذاری با کمک معاونت اقتصادی شهرداری تهیه شد تا با کاهش حقوق شهرداری، کمبود برخی کاربری‌ها در مناطق شهری به ویژه حاشیه شهر از طریق تعریف مجتمع‌های چند‌منظوره، رفع و در کنار آن، هدف جذب سرمایه تأمین شود.
او شفاف‌سازی را از دیگر رویکرد‌های شورای پنجم خواند و ادامه داد: برای مناسب‌سازی فضا و حذف، اما و اگر‌ها نیازمند شفاف‌سازی بودیم، ازاین‌رو پروژه‌های سرمایه‌گذاری را در سایت معاونت اقتصادی و رسانه‌ها اطلاع‌رسانی کردیم و نتایج خوبی گرفتیم. ما به سرمایه‌گذار به عنوان یک سرمایه نگاه می‌کنیم و برای اشتغالی که ایجاد می‌کند ارزش فوق‌العاده‌ای قائلیم. کسی که ۵۰۰ کارگر را مشغول به کار و ۲ میلیارد تومان در ماه صرف حقوق و مزایا می‌کند، باعث می‌شود کارگرانش با سرافرازی و حتی طلبکاری پیگیر حقوق خود باشند. در مقابل فردی که همین مبلغ را خیرانه به محرومان می‌دهد نیز همین هزینه را می‌کند، با این تفاوت که فرد با حس شرمندگی آن را دریافت می‌کند.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد با اشاره به اخذ مجوز ۲۰ هزار میلیارد ریالی اوراق مشارکت، میزان اوراق فروخته‌شده در سال ۹۸ را ۱۲ هزارمیلیارد ریال بیان کرد و گفت: فروش کامل این اوراق برای قطارشهری و بافت پیرامون حرم می‌تواند تحول‌ساز باشد.
او با اشاره به تهاتر ۵۳ هزارمیلیارد ریالی بدهی‌های دولتی و تحقق ۱۲۰ درصدی بودجه به‌عنوان دیگرموفقیت‌های شورای پنجم، ادامه داد: در شرایطی کار را شروع کردیم که نگران پرداخت حقوق و بدهی‌های شهرداری بودیم، اما اکنون بدهی معوق نداریم و در کشور، جزو خوش‌حساب‌ها به‌شمار می‌رویم.
نوروزی ایجاد دفاتر توسعه محله را از اقدامات اجتماعی‌اقتصادی مدیریت شهری اعلام کرد و گفت: از ۲۸ دفتر تسهیلگری شهر، ۲۳ مورد را شهرداری مشهد با هدف استفاده از مشارکت مردم راه‌اندازی کرده است.
او ماهیت کار بازآفرینی شهری را فراتر از ساخت‌و‌ساز دانست و با تأکید بر جنبه‌هایی، چون ایجاد هویت، واگذاری کار به مردم و توانمندسازی اقتصادی آن‌ها از قرارداد شهرداری با جهاد دانشگاهی برای سامان‌دهی مشاغل خانگی از طریق خوشه‌سازی و ارتباط نیروی کار با صاحبان برند به‌عنوان اقدامی مثبت یاد کرد.
او با اشاره به لایحه در دست تهیه همکاری شهرداری و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای ساخت ۲ هزار واحد مسکونی، در مورد جزئیات آن گفت که بنیاد مسکن با تقبل هزینه‌های آماده‌سازی، زمین را از شهرداری تحویل می‌گیرد؛ واجدان شرایط ۵۰ میلیون تومان وام قرض‌الحسنه و ۲۵ میلیون تومان کمک بلاعوض دریافت می‌کنند. همچنین این اراضی در مجاورت محله‌های نیازمند بازآفرینی قرار دارد که موجب نگهداشت جمعیت در منطقه می‌شود.
به گفته وی لایحه‌ای با موضوع مشوق‌های بازآفرینی نیز در دست بررسی است که طی آن در صورت تجمیع پلاک‌ها و رسیدن به متراژ ۱۵۰ متر به بالا، مجوز افزایش تراکم و کاهش یا بخشودگی عوارض و سهم خدمات شهرداری اعطا می‌شود.
کلید موفقیت بازآفرینی شهری ایجاد طرح‌های انگیزشی است
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد بر لزوم ایجاد برنامه‌های انگیزشی و مشوق‌های اقتصادی به منظور توسعه و پیشرفت اهداف بازآفرینی فضاهای شهری در مناطق کم‌برخوردار شهری تاکید کرد.
سید سعید ملک الساداتی با تاکید براینکه در مقوله بازآفرینی در دوره های اخیر مدیریت شهری به تکامل در رویکردها رسیده ایم، گفت: پیش از این دوره در طرح های بازآفرینی، ابعاد شهرسازی بیشتر اهمیت داشت اما به تدریج وجه اجتماعی مهم شده تا نگهداشت بافت جمعیتی انجام شود.
وی با تاکید بر لزوم حفظ بافت جمعیتی در اجرای برنامه ها گفت: اگر محله چهره نو و زیبا پیدا کند و بروزشود اما مردم جابجا شوند و فقر را باخود جابجا کرده و توانمند نشوند اتفاق مثبتی رخ نداده است.
در اجرای برنامه های بازآفرینی، باید افزایش درآمد مردم از طریق اشتغال پایدار و ایجاد زنجیره ارزش افزوده برای پایداری درآمد و مشاغل مدنظر باشد تا مهارت و درآمد به تناوب در محلات ایجاد شود.
ملک الساداتی خاطرنشان کرد: مردم باید احساس کنند مشارکت در پروژه های بازآفرینی از عدم مشارکت برای ایشان منافع بیشتری دارد در غیر این صورت در مقابل طرح های احیا و بازسازی مقاومت می کنند. اگر با ایجاد پروژه ها، مردم خود را بازنده احساس کنند اجرای پروژه طولانی شده و معضلات اجتماعی به بار می آورد.
لزوم جلب اعتماد مردم
یک سرمایه گذار فعال در حوزه ساخت وساز و طرح های بازآفرینی نیز با تاکید بر مزایا و منافع تجمیع پلاک های کوچک و جلب مشارکت شهروندان گفت: در حوزه بازآفرینی و در شرایط کنونی تسهیلات محلی نقش مهمی دارد اما مهم تر از آن باید تلاش کرد سرمایه های خرد مردم برای اجرای برنامه های بازآفرینی تجمیع شود.
رضا احدیان ادامه داد: با اتفاقات اخیر برای جمع آوری سرمایه های مردمی راهی وجود ندارد مگر ورود شهرداری برای جلب اطمینان مردم. تجمیع سرمایه های محلی برای هزینه کرد در پروژه های محله سبب ایجاد منافع پایدار و برکات محلی خواهد شد و با جلب اطمینان مردم اتفاقات خوبی رخ می‌هد.
مشهود بودن عملکرد شورای پنجم
هم چنین غلامرضا صدیق اورعی، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، نیز در این گفتگو با تأیید مشهودبودن عملکرد شورای پنجم از منظر اعتمادسازی، افزایش سرمایه اجتماعی و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، پیرامون بازآفرینی شهری روی نکاتی مانند ایجاد هویت و توانمندسازی مردم محلات یادشده، استفاده از نظرات مردم و به اشتراک گذاشتن برنامه‌های بازآفرینی با ساکنان محلات تأکید کرد.
ریل‌گذاری بر توسعه
هم چنین معاون اقتصادی شهردار مشهد نیز در این گفت‌وگوی زنده با اشاره به ریل‌گذاری‌های انجام‌شده و ساختار‌های جدیدی که طی چند ماه اخیر در این معاونت با هدف توسعه خدمات و مدیریت دارایی‌ها ایجاد شده است، گفت که این اقدامات در چند‌ماه آینده نتایج خود را با تشکیل صندوق زمین و ساختمان و طرح‌های اقتصادی برای کشف‌رود، منطقه منفصل توس و … نشان خواهد داد.
نکته دیگری که اژدر اژدری بر آن تأکید کرد، داشتن نگاهی واقع‌بینانه و درک رکود عمومی حاکم بر فضای اقتصادی به‌ویژه بخش خدمات بود.
او با اشاره به کاهش گردشگری به‌ویژه خارجی در یکی‌دو سال اخیر و سپس شیوع کرونا در کشور ادامه داد: با همکاری معاونت برنامه‌ریزی شهرداری در حال انجام برنامه‌ریزی‌هایی برای ایجاد نشانه‌های رونق اقتصادی در تابستان امسال هستیم و معتقدیم باید شهر را برای استفاده از ظرفیت‌های خالی، پس از آرام شدن فضای کنونی آماده کنیم. با وجود این همان‌طور که اشاره شد، شرایط را باید مدنظر داشته باشیم، اینکه برخی از زنجیره‌های کسب‌و‌کار در این چند‌ماه عملا خالی مانده است و اگر فکری برای کاهش تعداد و میزان تراکنش‌ها نشود، این رکود می‌تواند عمیق‌تر شود.
اژدری استفاده از سرمایه‌هایی که پیش از این در خارج از شهر صرف می‌شد و ایجاد هم‌افزایی در سرمایه‌گذاری‌های درون‌شهری را از راهبرد‌های این معاونت برای غلبه بر فضای کنونی برشمرد.
تأثیر سرمایه اجتماعی بر اقتصاد
مجتبی شاکری روش، مدیرعامل سازمان بازآفرینی فضاهای شهری از دیگر سخنرانان این نشست بود. او با اشاره به مستأجر بودن ۵۰ درصد ساکنان محلات نیازمند بازآفرینی، از افزایش ارزش منطقه پس از بازآفرینی گفت و با اشاره به ناتوانی این خانوار‌ها در پرداخت اجاره بها، بر اتخاذ راهبرد‌هایی برای جلوگیری از مهاجرت این افراد و نگهداشت جمعیت پس از انجام بازآفرینی تأکید کرد.