کوک هوش کودک
سعید بابایی
داشتن یک فرزند باهوش آرزوی هر پدر و مادری است. خیلی‌ها اعتقاددارند که هوش کودکان یک اتفاق ژنی است. عده‌ای دیگر از والدین با استفاده از کلاس‌های کمک‌آموزشی و صرف هزینه‌های هنگفت می‌خواهند فرزندشان را تبدیل به یک نابغه کنند. اما یک‌راه میانبر دیگر هم وجود دارد که مطالعات مختلف آن را به اثبات رسانده و آن راه میانبر و سریع برای نابغه شدن فرزندتان چیزی نیست جز موسیقی. در طی 10 سال، تحقیقی بر روی 75 هزار دانش‌آموزی انجام شد که نتایج نشان داد کودکانی که به نواختن موسیقی می‌پردازند نسبت به کسانی که چنین مهارتی را ندارند، دارای توانایی بیشتری در مهارت‌های خواندن و درک ریاضیات هستند. مخصوصاً کودکانی که در آن آزمایش به تمرین پیانو می‌پرداختند هوش بیشتری را در این 2 مورد نسبت به دیگر همسالان خود داشتند و نمرات این دسته از کودکان نسبت به دیگر همکلاسی‌هایشان در رده‌بالاتری بود.
موسیقی سه بخش مهم از وجود کودک را به‌صورت هم‌زمان به تکاپو می‌اندازد و آن عقل، احساس و جسم اوست. تحقیقات نشان می‌دهد گوش دادن منفعلانه به موسیقی کودکان را باهوش‌تر می‌کند یعنی اگر از سنین کودکی فرزندتان را در معرض موسیقی بگذارید به روند رشد ذهنی او کمک زیادی کرده‌اید. اما مطمئناً این دسته از کودکان قابل‌مقایسه با کودکانی نیستند که به‌صورت فعالانه یعنی نواختن یک ساز به تمرین موسیقی پرداخته‌اند. اکرم شایانفرکارشناس موسیقی، از سال ۱۳۷۹ به کار مربی موسیقی مشغول و مقام‌های کشوری به‌عنوان مربی فنی در مسابقات دانش‌آموزی و دانشجویی در دوره‌های مختلف را کسب کرده، در گروه‌های کر فعالیت داشته و در جشنواره فجر مقام گروه کر را کسب نموده و چندین سال است که در آموزشگاه‌های موسیقی به‌عنوان مربی موسیقی کودک مشغول به کاراست. هم‌اکنون سرپرست گروه ارکستر کودک و نوجوان آوای شادی که بیش از ۲۰ اجرا در مشهد داشته و امسال هم با گروه سیمرغ در جشنواره‌ی رایان هند همکاری داشته، است. با وی به گفت‌وگو پرداخته تا بیشتر با جزئیات حرفه او آشنا شویم.
مشخصه موسیقی کودک را تعریف کنید؟
همان‌طور که کودکانمان تمام علوم را ا ز کودکی به‌صورت تجربی یاد می‌گیرند، موسیقی هم جزو علومی هست که باید بیاموزند چون لازمه رشد هوشی و حرکتی و تمرکز … در آن‌ها می‌شود. که امروزه به موسیقی کودک، ارف گفته می‌شود.
ارف چیست؟
ارف در حقیقت نام کارل ارف دانشمند و موسیقیدان المانی است که سیستم آموزشی بسیار کارامدی برای آموزش موسیقی به کودکان تهیه کرد و کلاس‌های موسیقی کودکان در اصطلاح ارف نام دارد، بااینکه در ایران بسیاری از روش‌هایی که کار می‌شود برگردان به فرهنگ خودمان شده ولی این کلاس‌ها بازهم ارف نامیده می‌شود.
آیا سازهای خاصی برای کودکان وجود دارد؟
پرکاشنها، طبلک ، بلز، جزو وسایل کمک‌آموزشی در موسیقی کودک به شمار می‌رود و فلوت ریکوردر در واقع اولین سازی هست که کودکان یاد می‌گیرند و به دلیل اهمیت ریتم در موسیقی از سازهای کوبه‌ای مانند تنبک ، دف ، دمام و… نیز می‌توان استفاده کرد.
ریتم شناسی برای کودکان چقدر اهمیت دارد؟
در موسیقی کودک، هنرجو در قالب بازی‌های مختلف ریتمیک و بدن کوبه‌های مختلف اول‌ازهمه بدنش ریتم و نظم می‌گیرد که این نظم به‌غیراز بحث موسیقی در فعالیت‌های دیگر او نیز نقش بسزایی دارد. در جشنواره رایان دهلی که کودکان از سراسر دنیا آمدند در بخش رقابتی موسیقی بیشتر شرکت‌کنندگان با سازهای کوبه‌ای شرکت کردند که این نشانه اهمیت ریتم ( و لذت ساز کوبه‌ای )برای کودکان در سراسر دنیا هست.
چگونه باید کودک را با فرهنگ کشور خودمان آشنا کرد؟
یکی از بهترین روش‌ها برای شناخت فرهنگ هر کشوری استفاده از موسیقی هست.
در کنار آموزش موسیقی هر ناحیه‌ای از کشورمان به کودک، در مورد لباس آداب و فرهنگ و رسوم آن منطقه صحبت می‌شود که البته فرم موسیقی هر منطقه‌ای از فرهنگ و اتفاقات و آداب آن منطقه حرف میزند.
چه باید کرد که کودک از موسیقی زده نشود؟
کودک در گروه رشد می‌کند. ما تا دوران قبل از مدرسه چیزی به اسم میز و نیمکت و قلم و دفتر نباید داشته باشیم. تمامی آموزش‌ها باید در قالب بازی و حرکت باشد و جذابیت آموزش در کارگروهی حرف اول را میزند. من ترجیح می‌دهم به‌جای اینکه ۱۰ موزیسین تحویل جامعه بدهم ۱۰۰ کودک که موسیقی همیشه جزئی از زندگی‌شان باشد حالا یکی می‌تواند ۵ درصد زندگی‌اش و یکی ۱۰۰ در صد زندگی‌اش با موسیقی همراه باشد، را تربیت کنم.
آیا متد خاصی برای کار با گروه وجود دارد؟
البته مربیانی که در حیطه موسیقی کودک به‌صورت اصولی تأثیر بسزایی در کشورمان داشتند انگشت‌شمارند، ولی من بیشتر از روش‌های خانم سودابه سالم که برای موسیقی کودک کشورمان زحمت‌های بسیار زیادی کشیدند استفاده می‌کنم و همچنین از استاد عزیزم جناب حداد پور که در این راه زحمت‌های زیادی برایم کشیدند تشکر می‌کنم.
روش آموزشی جناب حداد پور به این صورت هست که متدهای همه دنیا را تجربه کردند و با توجه به تجربیات خودشان بر اساس فرهنگ کشورمان آموزش می‌دهند.
چرا کودکان باید دوره ارف یا همان موسیقی کودک را بگذرانند؟
به همان دلیل که کودک قبل از نوشتن بارها به‌صورت تجربی سخن می‌گوید، ادبیات، علوم، ریاضیات و بیشتر علوم را تجربه می‌کند و بعد سراغ مدرسه و نوشتن و کتاب و دفتر می‌رود ، کودک برای لذت بردن از موسیقی باید اول آواز بخواند، بنوازد، با ریتم حرکت کند تا موسیقی را لمس کرده و اینکه موسیقی تأثیر خود را در این سنین بر کودک گذاشته و بعد از رشد لازم، کودک به موسیقی جدی‌تر بپردازد.
آیا درست است که یادگیری موسیقی ضریب هوشی کودکان را افزایش می‌دهد؟
بله. طبق نظر محققان موسیقی باعث افزایش ضریب هوشی شده و همچنین خلاقیت را بالا می‌برد و به دلیل عملکرد دو نیمکره چپ و راست مغز ، مهارت‌های حرکتی را نیز تقویت می‌کند. امروزه موسیقی برای اختلالات حرکتی، پرخاشگری، بیش فعالی، افسردگی و … به‌عنوان درمان و یا مکمل درمانی بکار گرفته می‌شود.
دوره زمانی ارف چقدر است؟
دوره زمانی بر اساس سن شروع کودک تعریف می‌شود .مثلاً برای کسی که از سن ۵ سال شروع کند حدوداً ۲ سال و کسی از سن ۳ سال شروع کند حدود ۳ سال.
سن مناسب برای شروع موسیقی چه سنی هست؟
اگر مربیان متخصص و دوره دیده، مناسب با هر رده سنی تربیت شده باشند به نظرم در سنین پایین مثلاً ۳ سال سن بسیار تأثیرگذاری هست هرچند دانشمندان معتقدند که آشنایی کودک با موسیقی از دوران بارداری مادر نیز می‌تواند آغاز گردد. اگر هدف خانواده فقط موزیسین شدن کودک هست سن ۶ سال برای شروع مناسب هست ولی اگر هدف تأثیر موسیقی بر رشد و تمرکز و …. هست سه سال سن مناسبی هست با توجه به موضوع بسیار مهم تخصص مربی در این زمینه، در مورد شروع ساز اصلی بعد از دوره‌های موسیقی کودک بهتر است تا قبل از ۸ یا ۹ سالگی شروع نشود بخصوص اگر کودکی هنوز بدنش کاملاً ریتم نگرفته باشد. بعد از گذراندن این دوره‌ها مربی بر اساس شناختی که از هنرجو دارد و با توجه به توانایی و علاقه کودک می‌تواند برای انتخاب ساز اصلی کودک را راهنمایی کند.
کلید واژگان: #