کرونا در جعبه جادویی
وحدانه آخوندشریف
تلویزیون در مواجهه با کرونا و قبل‌تر از این همه‌گیری که در برخی شهرها رخ داد و قطعاً بوی ورود این ویروس به کشور حس می‌شد، می‌توانست لااقل در جهت پیشگیری، جدی‌تر در فضای رسانه‌ای خودنمایی کند. هرچند که به محض اعلام این فراگیری و رقم‌های رسمی از سوی مراکز بهداشتی که متولی این کارند، به مراتب رویه بهتری به خود گرفت تا جایی که در حال حاضر نیز برنامه‌ریزی رسانه‌ای را در لایه‌های متنوع تولیدات سیما می‌شود به نظاره نشست.
خوشبختانه در این چند روزه و به‌ویژه یکی دو روز بعد از سکوت تلویزیون نسبت به شیوع احتمالی کرونا، غلظت برنامه‌های خبری، تحلیلی، آموزشی و اطلاع‌رسان رسانه ملی کم‌کم درحال غلبه کردن بر اطلاعات و داده‌های بی‌ربط و غیرعلمی است که در فضای مجازی جولان می‌دهد.
شبکه آموزش به داد دانش آموزان رسید
این روزها که گپ و گفت های فضای مجازی و همچنین درد دل‌های افراد حاکی از دلواپسی و نگرانیها در زمینه بازگشایی مدارس و در کنار آن انتشار ویروس کرونا و ابتلای فرزندانشان است، خبرهای ضدونقیض از مبتلا شدن یا نشدن کودکان در فضای مجازی در حال دست‌به‌دست شدن میباشد و این مهم بر نگرانی و وحشت والدین در فرستادن فرزندانشان به مدرسه میافزاید.
از طرفی پزشکان معتقدند کرونا کودکان زیر ۱۴ سال را تهدید نمی‌کند، برخی کارشناسان با تعطیلی مدارس ایران مخالفت و اعلام کردند که این راهکار مناسبی برای جلوگیری از ابتلای کودکان به کرونا نیست و باید با ارائه آموزش‌های بهداشتی به دانش‌آموزان یاد داد چگونه در برابر این ویروس از خود محافظت کنند. اما در این میان وزارت آموزش‌وپرورش هرگونه تصمیم‌گیری در مورد ادامه روند تعطیلی مدارس در روزهای آینده را منوط به تصمیمات وزارت بهداشت اعلام کرد.
در این بحبوحه بر سر تصمیم‌گیری‌ها و شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس و نگرانی خانواده‌ها از عقب ماندن تحصیلی فرزندان، شبکه آموزش سیما را بر آن داشت اعلام آمادگی کند که می‌تواند آموزش دروس را در تلویزیون آغاز کند؛ این اتفاق از شنبه ـ دهم اسفندماه ـ در این شبکه پیگیری شد.
مدیر شبکه آموزش نام «آموزش از راه دور» برای برنامه‌های آموزشی این شبکه را نامناسب دانست و عنوان کرد: این نام در گذشته درست بود زیرا در آن زمان واقعا آموزش از راه دور بود و ارتباطی وجود نداشت اما الان دانش‌آموزان با معلم ارتباط دارند و از طریق شبکه‌های اجتماعی نظرات و سوالاتشان را با او در میان می‌گذارند؛ بنابراین این اولین بار است که در دوره جدید گام مهمی در بحث آموزش‌های مکمل رسانه‌ای برداشته می‌شود.
مدیر شبکه آموزش مسعود احمدی افزادی گفت: شبکه آموزش در عین حال که از یک روش کاملا جا افتاده در دنیا استفاده می‌کند، یک متد جدید تعاملی هم به این روش اضافه می‌کند و آن ارتباط مستقیم دانش‌آموزان و خانواده‌ها با معلم‌هاست.
این مدیر تلویزیون گفت: در شرایطی که به هر دلیلی نظام آموزشی کشور تعطیل می‌شود، وظیفه رسانه آموزش عمومی است.
احمدی درباره برنامه‌ریزی‌های قبلی برای پخش این برنامه‌ها گفت: آموزش تلویزیونی موضوعی نیست که ما در یک شب به آن رسیده باشیم حدودا شش ماه است که در شورای اندیشه‌ورزی شبکه آموزش برسی می‌شود و ما قصد داشتیم در اولین فرصت آن را اجرایی کنیم که موضوع ویروس کرونا باعث شد تا آماده باش اعلام کنیم و برنامه را اجرا کنیم.
او انتخاب معلمان برای آموزش تلویزیونی را وظیفه آموزش و پرورش عنوان کرد و افزود: وظیفه رسانه‌ای و کارهای فنی برنامه بر عهده سازمان صداوسیما و شبکه آموزش است و محتوا، سر فصل‌ها و معلمان را آموزش و پرورش انتخاب می‌کند. آموزش و پرورش معلمان را از بین مولفان کتاب‌های درسی و دبیران منتخب برمی‌گزیند و با ارزیابی ده‌ها معلم نفراتی انتخاب می‌شوندو عده‌ای هم به عنوان جایگزین انتخاب می‌شوند؛ معلم‌های منتخب بعد از ارزیابی اگر حد نصاب را کسب کنند به کارشان ادامه می‌دهند در غیر این صورت از معلم‌های جایگزین استفاده خواهد شد.
به دلیل شیوع ویروس کرونا، تعطیل شد
در این میان، آرام‌آرام سایه این بیماری روی ضبط برخی از برنامه‌های پربیننده تلویزیون هم سنگین شد؛ چالش “کرونا” حضور شرکت‌کننده، میهمان و مخصوصاً تماشاگر را در برخی از این برنامه‌ها با مشکل روبه‌رو کرد به‌گونه‌ای که وضعیت تولید این‌گونه برنامه‌ها هنوز در هاله‌ای از ابهام و برخی تهیه‌کنندگان از ساخت فیلم منصرف شدند که یکی از آن‌ها برنامه خندوانه است با این‌که پیش‌ازاین اعلام‌شده بود فصل تازه «خندوانه» در نوروز ۹۹ روی آنتن شبکه نسیم خواهد رفت، پروژه ساخت برنامه نوروزی «خنداونه» که نیازمند حضور تماشاگران در استودیو است، به دلیل شیوع ویروس کرونا، تعطیل شد که این خبر را رامبد جوان در صفحه شخصی اینستاگرامش به اشتراک گذاشت. رامبد جوان در پستی اینستاگرامی دراین‌باره نوشت:فصل جدید خندوانه بماند برای روزهایی که بی‌دغدغه‌تر زیر یک‌سقف جمع می‌شویم. بماند برای روزهایی که با خیال آسوده، نفس عمیق می‌کشیم. بماند برای روزهایی که اگر یکی از ما عطسه کرد، دیگران با صدای بلند به او بگویند: عافیت باشه. بماند برای روزهایی که من و گروهم هم دلِ خوش داشته باشیم که بخواهیم با شما تقسیم کنیم. بماند برای روزهای بهتر. خندوانه بماند برای روزهایی دورتر.
توصیه‌های فیتیله‌ای در نقش آموزشی صداوسیما
فعال حوزه کودک، محمد مسلمی که همه او با به‌عنوان یکی از عموهای فیتیله‌ای می‌شناسند با اشاره به تأثیرگذاری برنامه‌های کودک در انتقال مفاهیم آموزشی به کودکان برای جلوگیری از انواع بیماری‌ها، درعین‌حال از وضعیت برنامه‌های کودک حال حاضر تلویزیون انتقاد کرد.
فعال حوزه کودک مسلمی در خصوص نقش برنامه‌های مرتبط به این گروه سنی در انتقال مفاهیم بهداشتی به کودکان و نوجوانان خصوصاً در این برهه که کشور درگیر بیماری کرونا شد می‌گوید: در برنامه‌های کودک می‌توان انواع موضوعات و بحران‌ها مثل آلودگی، انواع بیماری‌ها و زلزله را در قالب شعر و نمایش به بچه‌ها یاد داد زیرا بچه‌ها الگوپذیرند اما متأسفانه برنامه کودکی وجود ندارد که به این چیزها بپردازد.
مسائل بهداشتی، رفتاری، تهدیدهایی که ماهواره برای بچه‌ها دارد و اعتیاد که الآن در مقطع راهنمایی هم دیده می‌شود، مسائلی هستند که می‌توان با برنامه‌سازی درست در جهت پیشگیری از آن‌ها کاری کرد. اما متأسفانه ما عادت به پیشگیری نداریم منتظریم تا یک اتفاق بیفتد، بعد ببینیم چه می‌توان برایش کرد.
او شرایط فعلی برنامه‌های کودک را نامطلوب دانست و گفت: قبلاً روی کودک مانور داده می‌شد و برنامه‌های خوبی داشتیم مثل قصه‌های مجید، محله بهداشت و محله بروبیا. اما الآن سازمان این حوزه را جدی نمی‌گیرد و بیشتر برنامه کودکانه داریم تا برنامه کودک.
او در ادامه با مقایسه دیگر کشورها با ایران در زمینه ساخت برنامه‌های کودک عنوان کرد: در تمام دنیا روی برنامه‌های کودک و نوجوان طراحی ویژه می‌کنند. چه در زمینه بهداشت و چه در زمینه رفتاری، برنامه مدونی برای بچه‌ها دارند. برنامه‌هایی می‌سازند که به درد بچه‌ها بخورد. آن‌ها می‌دانند که بچه‌ها آینده‌سازهای جامعه هستند. در کشور ما این‌همه سریال ساخته می‌شود اما به کودک که می‌رسد یا پول ندارند یا برنامه اسپانسری است.
این هنرمند حوزه کودک، ضمن تأکید برساخت برنامه‌های آموزشی و شاد برای کودکان افزود: بهتر است به‌جای سریال‌هایی که شب‌ها نگاه می‌کنیم و افسردگی می‌گیریم، کارهای شاد و هدفمند و آموزشی برای کودکان ساخته شود تا در این برهه که دچار مشکلات فراوانی هستیم بتوانیم از این طریق به کودکانمان آموزش دهیم.
کارگردان «عموهای فیتیله‌ای» درباره استفاده صداوسیما از ظرفیت‌های هنرمندان محبوب برای انتقال مطالب آموزشی به کودکان گفت: الآن شبکه پویا سراغ هنرمندان جدید می‌رود تا از قبلی‌ها استفاده نکند؛ درصورتی‌که این‌ها سرمایه‌های سازمان صداوسیما هستند. چرا در شبکه کودک هنرمندانی که کار کودک می‌کنند حضور ندارند؟ چون مدیریت درستی وجود ندارد. از سرمایه‌های کشور نه‌فقط بازیگران، بلکه نویسنده‌ها و شاعران هم استفاده نمی‌شوند. این‌ها به خاطر نبود تخصصی است که برخی دوستان و مسئولان دارند و چند صباحی می‌آیند و بعد می‌روند.
انتظارات؛ از واقعیت تا آموزش
صداوسیما به‌عنوان تنها رسانه تلویزیونی، بنا بر نص قانون اساسی، مبتنی بر آزادی بیان و نشر افکار باید تأمین‌کننده مصالح کشور باشد، بنابراین در چنین فضاهای نسبتاً ملتهبی است که ضرورت برنامه‌سازی عمقی و رسانه‌ای‌اش نمود عینی پیدا می‌کند. این‌چنین رسانه‌ای هم باید مخاطبش را اسیر اطلاعات درست، دقیق و همه‌جانبه کند.
در این چندروزه صداوسیما خصوصاً در حوزه اطلاع‌رسانی خبری و تحلیل‌های متفاوت، تا حدودی از انفعال خارج‌شده و در آیتم‌های مختلف سعی دارد شیوع کرونا را بیشتر جدی بگیرد. بالاخره مخاطبی که ممکن است در فضاهای بی‌در و بی‌پیکر مجازی گم شود و همه‌جور اطلاعات غیرموثق و هیجانی به خوردش داده شود، پذیرای اطلاعاتی است که هم رقیق‌کننده این فضای نسبتاً بحرانی باشد و همین‌که واقعیت را برایش نمایش دهد. اینجاست که حضور صداوسیما بیشتر حس می‌شود چون مخاطب از این رسانه انتظار دارد که هم واقعیت را بگوید و هم به او آموزش دهد.
کلید واژگان: