اصلاح طلبان در انتخابات چه می‌کنند؟
علی روغنگران
بدون شک روز یکشنبه روزی شگفتی اصلاح طلبان بود. بالاخره در این روز کار بررسی صلاحیت داوطلبان یازدهمین دوره انتخابات مجلس از سوی شورای نگهبان به پایان رسید و آنها از تایید یا عدم احراز صلاحیت خود باخبر شدند. براساس اعلام سخنگوی شورای نگهبان، 247 نفر از نمایندگان فعلی مجلس برای انتخابات مجلس یازدهم داوطلب نمایندگی شده بودند که 90 نفر آنها صلاحیتشان برای حضور در یازدهمین دوره انتخابات مجلس تایید نشده است. در این میان بیشترین رد صلاحیت‌ها به کاندیداهای جریان اصلاح‌طلب برمی‌گشت. درواقع چهره‌های شاخص این جریان در مجلس اکثرشان از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند و از راهیابی به یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی بازماندند. در انتخابات مجلس دهم، از بین نمایندگان مجلس نهم تنها 37 نفر صلاحیتشان برای حضور در انتخابات 94 تایید نشد. بنابراین مقایسه این تعداد از نمایندگان رد صلاحیت شده از سوی هیات نظارت انتخابات با رد صلاحیت‌شدگان مجلس قبلی حکایت از افزایش نزدیک به سه برابری رد صلاحیت ها دارد و این درواقع برای جریان‌های سیاسی و البته در کل فضای کشور بی‌سابقه بوده است. حال با این حجم از رد صلاحیت‌ها باید دید اصلاح‌طلبان می‌خواهند چگونه در انتخابات شرکت کنند؟
سال 92 ائتلاف میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان موجب شد تا جریان اصلاحات یکپارچه و تمام قد برای پیروزی حسن روحانی پا به میدان بگذارند. تیر این ائتلاف که به هدف نشست موجب شد تا این راه در جریان انتخابات 94 و مجلس دهم هم تکرار شود؛ اتفاقا این‌بار هم نتیجه به کام این جریان تمام شد اما این ماجرا در مجلس دهم خیلی دوام نیاورد و کار دستشان داد. درواقع نتایج ائتلاف آن چیزی نشد که اصلاح‌طلبان انتظارش را داشتند. چرا که آنهایی که دست رفاقت و ائتلاف با اصلاح‌طلبان داده بودند پایشان که به مجلس رسید راهشان را جدا کردند. این امر باعث شد تا انتقادات زیادی هم در داخل این جریان و هم از سوی بدنه اجتماعی به اصلاح‌طلبان وارد شود. حالا این جریان سیاسی در حالی قدم در میدان انتخابات گذاشته است که نه تنها دچار ریزش پایگاه اجتماعی شده است بلکه حتی کاندیداهای شاخص آن نتوانستند از فیلتر شورای نگهبان رد شوند. تا جایی که حتی در برخی حوزه‌ها این جریان سیاسی نامزدی برای انتخابات مجلس یازدهم ندارد. بنابراین مشخص نیست که در این دوره رویکرد و استراتژی آنها در انتخابات چگونه خواهد بود. رئیس ستاد انتخابات مرکزی شورای‌عالی سیاستگذاری جبهه اصلاح‌طلبان دراین‌باره گفته است: لیست اصلاح‌طلبان به شکل ائتلافی بسته نخواهد شد و در چند روز آینده نسبت به اجرایی شدن سامانه رای‌سنجی اصلاح‌طلبان (سرا) به تصمیم‌گیری نهایی خواهیم رسید.
روز دوشنبه سیدحسن رسولی، در دومین جلسه این ستاد که با حضور دبیران کل احزاب اصلاح‌طلب برگزار شد، در بررسی و تحلیل نامزدهای رد یا تایید صلاحیت شده اصلاح‌طلب حوزه انتخابیه سراسر کشور از سوی هیات نظارت هر استان، گفت: اطلاعات اولیه دریافتی از گستره کمی و کیفی رد صلاحیت نامزدها بی‌سابقه و بهت‌آور است. امیدوارم در مراحل بعدی رسیدگی با تجدیدنظر جدی شورای نگهبان امکان رقابتی شدن فضای انتخابات و بستن لیست برایمان فراهم شود. رئیس ستاد انتخابات مرکزی شورای عالی جبهه اصلاح‌طلبان افزود: با اعلام نتایج رسیدگی و بررسی صلاحیت نامزدهای اصلاح‌طلب، به این نتیجه رسیدیم که برای انطباق نتایج بررسی و رسیدگی به صلاحیت کاندیداهای اصلاح‌طلب 207 حوزه انتخابیه کشور با راهبرد تعیین شده مصوب شعسا، نیازمند تکمیل اطلاعات و تحلیل دقیق آن هستیم. رسولی درباره طرح سرا نیز تصریح کرد: تاکید شورای عالی جبهه اصلاح‌طلبان اجرای طرح سرا در انتخابات است و با توجه به اینکه مشکل حقوقی و فنی این طرح در حال برطرف شدن است، در چند روز آینده نسبت به اجرایی شدن آن به تصمیم‌گیری نهایی خواهیم رسید.
با توجه به سخنان رسولی بعید به نظر می‌رسد که اصلاح‌طلبان با این تعداد کاندیدا بخواهند لیستی معرفی کنند. درواقع شوکی که شورای نگهبان به این جریان وارد کرد باعث شده است که آنها همچنان نتوانند استراتژی انتخابات خود را بیان کنند. به گونه‌ای که عبدالرضا هاشم‌زایی، عضو فراکسیون امید مجلس دهم در نطق میان دستور خود در روز دوشنبه، با اشاره به بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان گفت:«من به شورای نگهبان تبریک می‌گویم و سخنگوی این شورا به عنوان فتح‌الفتوح در تلویزیون حاضر می‌شود و درباره بررسی صلاحیت‌ها صحبت می‌کند. بنده از رهبری می‌خواهم یک دادگاه صالحه تشکیل شود و این 90 نفر به همراه سخنگوی شورای نگهبان با هم محاکمه شوند. وی افزود: افرادی رد صلاحیت شدند که برادر شهید هستند، به شهدا هم احترام نمی‌گذاریم؟ برادر شهید رد صلاحیت می‌شود. گرفتاری‌های مردم را با این مسائل دوچندان نکنیم. زمانی که قانون اساسی نوشته می‌شد، خبرگان اول آن را می‌نوشت، آنجا بحث بود که نظارت را به چه کسی بدهیم، از اعضای شورای نگهبان می‌خواهم آن مذاکرات را بخوانند. ما این را به شورای نگهبان دادیم که شش فقیه عادل آنجا هستند. امیدوارم شورای نگهبان همین امروز نظر خود را برگرداند.»
اما این همه ماجرا نیست. قرار بود در شرایطی که اعتماد عمومی آسیب دیده و دچار ریزش شده است نهادهای تاثیرگذار به بهبود این وضعیت کمک کنند. در حوزه انتخابات انتظار می‌رفت نهادهایی که بررسی صلاحیت‌ها را برعهده دارند، ملایم‌تر دراین‌باره رفتار کنند و اجازه بدهند همه سلایق در انتخابات حضور داشته باشند. اما روز یکشنبه وقتی نتایج بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان اعلام شد، درست عکس این امر اتفاق افتاد و همان‌طور که اشاره شد نسبت به سال 94 رد صلاحیت‌ها سه برابر افزایش داشته است. حالا اگر این را کنار مسائل دیگر اجتماعی و معیشتی مردم بگذاریم می‌بینیم که قطعا در آینده انتخابات تاثیرگذار خواهد بود و سطح مشارکت را کاهش خواهد داد؛ امری که پیش از این بارها فعالان و نخبگان سیاسی درباره آن هشدار داده بودند.