استمرار پایبندی اروپا به برجام
علی روغنگران
اتحادیه اروپا روز جمعه در پایان نشستی که با حضور مسئول سیاست خارجی این اتحادیه و وزرای خارجه تروئیکای اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) و پس از برداشتن گام پنجم کاهش تعهدات برجامی ایران انجام گرفت، طی بیانیه‌ای ادعا کرد که طرف‌های اروپایی برجام خود را به حفظ این توافق متعهد می‌دانند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره احتمال آغاز روند فعال‌سازی مکانیزم ماشه علیه ایران نیز گفت: «ما درباره اینکه باید فعال شود یا نه صحبتی نکردیم. ما می‌خواهیم که این توافق را نگه داریم و از ایران می‌خواهیم که به تعهداتش عمل کند.» جمهوری اسلامی ایران هفته گذشته طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد که طبق آن، ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
تحریم‌های جدید آمریکا
آمریکا جمعه شب به وقت تهران تحریم‌های جدیدی علیه برخی اشخاص و صنایع ایران اعمال کرد. استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا در کنفرانسی با مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا به وضع تحریم علیه ایران پرداخت. وی مدعی شد که این تحریم‌ها صنایع مرتبط با ساخت و ساز، عمران، معدن‌کاری، پارچه، فلز و آهن را هدف قرار خواهند داد. در بیانیه‌ای که وزارت‌خزانه‌داری آمریکا منتشر کرده است، 8 شخص ایرانی نیز در لیست تحریم‌ها قرار گرفته‌اند. علی عبداللهی هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح، محمدرضا آشتیانی جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، محسن قمی معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر رهبر ایران، محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و غلامرضا سلیمانی رئیس سازمان بسیج مستضعفین در لیست تحریم‌های ایالات‌متحده قرار گرفته‌اند.
این درحالی است که تحریم‌های آمریکا باعث شده است مبادلات تجاری ایران با دیگر کشورها بسیار آسیب ببیند که از جمله می‌توان به آلمان اشاره کرد. طبق گزارش رویترز، صادرات آلمان به ایران در سال 2019 در مقایسه با سال قبل 2/ 48 درصد کاهش یافته است.
از سوی دیگر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا درباره تحریم‌های اعمال شده آمریکا بر ایران، مدعی شد: «آنها وضعشان بد است و در سراسر کشورشان آشوب است.» ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران با اشاره به ادعاهای تکراری گفت: «آنها نمی‌توانند توافق هسته‌ای داشته باشند. توافق هسته‌ای امضا شده در دولت اوباما 5/ 1 میلیارد دلار پول در اختیار ایران قرار داد. آنها این پول را در همه جا خرج کردند. به یمن و تمام جاهای دیگر همچون سوریه نگاه کنید. وقتی ایران این پول را به‌دست آورد به جای قدردانی و اینکه بگویند بیایید باهم کنار بیاییم، مرگ بر آمریکا گفتند و وقتی توافق را هم امضا می‌کردیم این را می‌گفتند.»
ادعاهای رئیس‌جمهور آمریکا در پی این مطرح می‌شود که طی چند روز گذشته با صادر کردن دستور به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد طی حمله‌ای پهپادی، تنش‌ها بیش از پیش در روابط تهران-واشنگتن و در منطقه افزایش یافته است. سپاه پاسداران ایران، در پی این اقدام تروریستی آمریکا عملیاتی انتقام جویانه علیه پایگاه نظامی آمریکا در عراق انجام داد.
همچنین رئیس‌جمهور آمریکا ایران را به تهدید کردن نظامیان این کشور متهم کرده اما گفته کشورش آماده صلح با تمام طرف‌هایی است که به‌دنبال آن هستند. ترامپ مدعی شد: «رژیم ایران نظامیان، دیپلمات‌ها و غیرنظامیان و همین‌طور شهروندان و منافع متحدان و شرکای ما را از طریق نیروی نظامی و گروه‌های نیابتی تهدید کرده است.» رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه مدعی شده است که ایالات‌متحده تلاش برای مقابله با ایران و رفتارهای بی‌ثبات‌کننده این کشور را ادامه خواهد داد. او در پایان این بیانیه گفته است: «به ایران اجازه داده نخواهد شد به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. این تحریم‌های اقتصادی گزنده تا زمانی که ایران رفتارش را عوض کند پابرجا باقی می‌ماند. ایالات‌متحده آماده به آغوش کشیدن صلح با تمام کسانی است که به دنبال آن هستند.»
رد درخواست ترامپ
از سوی دیگر در شرایطی که ترامپ روز چهارشنبه گذشته از فرانسه، آلمان، بریتانیا، روسیه و چین خواست از توافق هسته‌ای با ایران خارج شوند، پاریس به‌رغم درخواست ترامپ اعلام کرد که به برجام پایبند می‌مانند. انیس ون درمول، سخنگوی وزارت امورخارجه فرانسه روز پنج‌شنبه گفت: «فرانسه در چارچوب توافق وین در مورد برنامه هسته‌ای ایران، به این توافق پایبند می‌ماند.»
ون‌درمول افزود: «فرانسه در همکاری با دیگر طرف‌های برجام به رعایت کامل تعهدات خود در این زمینه ادامه می‌دهد.»
با وجودی‌که سخنگوی وزارت‌خارجه فرانسه از پایبندی این کشور به برجام سخن گفته اما وزیر امورخارجه این کشور به‌جای پاسخگویی درباره دلایل ناکام ماندن کشورش در عمل به تعهدات خود در قبال ایران در برجام، تهران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم کرده است. ژان ایو لودریان، وزیر امورخارجه فرانسه که کشورش تاکنون به هیچ‌یک از تعهداتش در توافق هسته‌ای عمل نکرده روز جمعه در ادعایی بی‌اساس گام‌های ایران برای کاستن از تعهداتش در این توافق را «نقض برجام» خوانده و تهران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم کرده است. لودریان گفت: «در صورتی که ایران به نقض توافق هسته‌ای ادامه دهد می‌تواند ظرف دو سال به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.» ادعاهای لودریان درحالی صورت گرفته که گام‌های ایران برای کاستن از تعهدات هسته‌ای خود طبق مفاد برجام و با توجه به شکست طرف مقابل در عمل به وعده‌های خود در برجام برداشته شده‌اند. دولت‌های اروپایی بعد از خروج آمریکا از برجام، در اردیبهشت‌ماه سال 1397 وعده دادند خروج واشنگتن را جبران خواهند کرد. انگلیس، فرانسه و آلمان، با وجود این، اذعان کرده‌اند که در عمل به این وعده‌ها ناکام مانده‌اند. در چنین شرایطی ایران از اردیبهشت‌ماه سال‌جاری در سالروز خروج آمریکا اعلام کرد وفق بندهای برجام به تمامی تعهداتش در این توافق پایبند نخواهد بود. ایران از آن زمان، در پنج گام تعهداتش را کاهش داده است.
از سوی دیگر روزنامه گلوبال تایمز چین نوشت این کشور در تلاش است تا با همکاری کشورهای ذی‌ربط از توافق هسته ای سال2015 ایران حراست کند. گلوبال تایمز روز شنبه نوشت چین می‌تواند برای رسیدن به این هدف با روسیه و دیگر کشورهای اروپایی همکاری نزدیکی داشته باشد. این نشریه خاطرنشان کرده است؛ بهتر است به‌جای اینکه در مسیر تنش‌زایی حرکت شود، اقداماتی انجام داد که حاصل آن بازگشت به برجام و حراست از صلح و ثبات منطقه باشد. در ادامه این مطلب آمده «چین اگر بتواند به بازگرداندن ایران و آمریکا به میز گفت و‌گوها کمک کند، گام بزرگی برای کاستن از تنش‌ها در خلیج‌فارس و منطقه خاورمیانه برداشته است.» گلوبال‌تایمز نوشت که غرور آمریکا و ایران به آنها اجازه نمی دهد در مسیر خلاف تنش‌زایی حرکت کنند اما بهتر است بپذیرند بازگشت به توافق هسته‌ای و گفت‌وگو بسیار بهتر از رویارویی است. این گزارش تاکید کرده است که حراست از توافق هسته‌ای و بازگشت به آن و گفت‌وگوی طرفین برای همه جوانب ذی‌ربط بهترین گزینه خواهد بود.