مشهد بدون دخانیات
در گزارشات قبلی که به مبحث دخانیات پرداختیم با مشکلات زیادی چون استفاده بی رویه نوجوانان، قیمت نسبتا پایین سیگار، عدم نظارت بر فروش سیگار، ورود بی‌رویه دخانیات قاچاق، نرخ نامتناسب مالیات بر سیگار و به طور کلی به نوعی با مافیای سیگار روبرو بودیم. دخانیات را به عنوان یکی از آسیب‌های مهلک اجتماعی می‌توان از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و سلامت مورد بررسی قرار داد. طبیعتا برای چاره جویی این معضل باید زیرساخت‌های مورد نیاز فراهم گردد. این امر مستلزم همکاری و همیاری کلیه ارگان‌ها و دستگاه‌های ذی ربط و تزریق آگاهی به جامعه است. یکی از این سازمان‌های ذی ربط جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران است که در روز پنجشنبه همایش نشست فعالین حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی، با هدف امضا تفاهم‌نامه مشترک بین شورای هماهنگی و جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات در این ستاد برگزار شد. در این سال‌ها جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران با وجود امکانات محدود خود، موفقیت‌های چشمگیری چون همکاری در تهیه و تصویب قوانین و آئین نامه‌های کاهش مصرف و ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی و کوشش برای جلوگیری از خصوصی سازی صنعت دخانیات داشته است.
ترسیم سیر تکاملی و تنازلی جامعه در درگیری با دخانیات
حجت الاسلام والمسلمین حاج سید حسن معین شیرازی، رئیس هیات مدیره جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در رابطه با طرح قرار گرفتن مشهد به عنوان شهر بدون دخانیات بیان کرد: مشهد به نوعی قلب معنوی ایران است و عنوان شهر بدون دخانیات وظیفه سنگینی را بر دوش ما قرار می‌دهد که برای دستیابی به این هدف به ابزارهای خاص نیاز داریم. در واقع بزرگترین مشکل و خلا امروز جامعه عدم فرهنگسازی است. این فرهنگسازی درجمع‌های خصوصی و جریانات مردم نهاد پیگیری می¬شود اما نمی¬تواند تاثیرات لازم و موثر بر جامعه ۸۰ میلیونی را داشته باشد. این مسئله را با ابزارهایی مانند رسانه ملی، فضای مجازی، تریبون‌های رسمی مثل نماز جمعه، فضا سازی در شهرهای مذهبی و نهایتا ترسیم سیر تکاملی و تنازلی جامعه در درگیری با دخانیت باید تکمیل کرد تا به تعالی برسیم.
شهری بدون دخانیات
دکتر محمدرضا مسجدی دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در توضیحاتی پیرامون حوزه فعالیت‌های مجموعه گفت: این جمعیت درصدد راه‌اندازی نمایندگی خود در مشهد برای تبدیل مشهد به “شهری بدون دخانیات” و انجام فعالیت‌های مرتبط مبارزه با مصرف دخانیات در این شهر است. اخیرا مسئول دفتر برنامه‌ریزی، برای مبارزه با استعمال دخانیات در حوزه کشورهای مدیترانه شرقی که در “قاهره ” مستقر است و ایران نیز جزء این کشورها به شمار می‌رود، سفری به تهران داشته و در نشستی اعلام کرده است که شیعیان نیز باید مانند عربستانی‌ها که دو شهر مکه و مدینه را به عنوان دو شهر بدون دخانیات به دنیا معرفی کرده‌اند، مشهد و قم را به عنوان دو شهر بدون دخانیات در دنیا معرفی کنند.
مرگ ۶۰ هزار نفر بر اثر عوارض استعمال دخانیات
وی ادامه داد: از آنجایی که در مشهد زمینه برای تبدیل این شهر به شهر بدون دخانیات فراهم شده، لذا این جمعیت از امروز با انتخاب اعضای شورای برنامه‌ریزی و همکاری و انتخاب کمیته اجرایی، نمایندگی خود را در مشهد راه‌اندازی می‌کند.
دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران بیان کرد: سالانه حدود ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود و سالی ۶۰ هزار نفر به علت عوارض ناشی از سیگار فوت می‌کنند. متاسفانه سن مصرف دخانیات در کشور رو به کاهش است و این یک خطر جدی است. حدود ۲۲ تا ۲۴ درصد مردم در جامعه ایران سیگار می‌کشند که از این تعداد کمتر از چهار درصد بانوان و دختران جوان هستند.
دکتر مسجدی اذعان داشت: هنوز قبح مصرف سیگار در جامعه ما به طور کامل شکسته نشده و دختران و پسران جوان از کشیدن سیگار در مقابل والدین خودداری می‌کنند اما متاسفانه مصرف قلیان به طور دسته جمعی و خانوادگی انجام می‌گیرد که این امر دقیقا بنیان خانواده را نشانه گرفته است. *طبق گزارشات سابق مصرف قلیان بین پسران تا ۶۵ و بین دختران تا ۳۸ درصد اعلام شده است. از دود سیگار چهار هزار ماده سمی و از دود قلیان هفت هزار و ۵۰۰ ماده سمی خارج می‌شود و زمانی که سیگار روشن می‌شود نوک قرمز در حال سوختن آن ۹۰۰ درجه سانتیگراد حرارت دارد و سوخت تصعیدی شیمیایی برجای می‌گذارد که مانند اورانیومی است که در سوخت هسته‌ای وجود دارد. همچنین درجه حرارت شعله قلیان هزار و ۱۵۰ سانتیگراد است که سوخت تصعیدی شیمیایی برجای مانده از آن بیشتر از سیگار است.
دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران نسبت به استثمار و نفوذ شرکت‌های بین المللی دخانیات در کشورمان هشدار داد و افزود: درحال حاضر راهکار اصلی صنایع دخانیات استثمار همه جانبه کشورهای در حال توسعه و جهان سوم است. چراکه مصرف دخانیات در کشورهای در حال توسعه افزایش یافته و اهرم‌های نظارتی در آن کشورها چندان جدی نیست. در شرایطی که دولت فعلی آمریکا ایران را از دارو تا لوازم یدکی صنایع نساجی به طور کامل تحریم کرده است سیگار به هیچ وجه تحریم نشده و دولت ترامپ به آن چراغ سبز نشان می‌دهد. زیرا او معتقد است که با ایرانی ها با جنگ و تحریم نمی‌توان مقابله کرد و تنها را آن مقابله از طریق فقر، بیماری و اعتیاد است.
سیاست غلط!
وی ادامه داد: طی هفت سال گذشته بیش از ۵۰ درصد صنایع کشور ورشکسته یا تعطیل شدند و باقی نیز اغلب با یک سوم ظرفیت خود فعالیت می‌کنند اما تعداد واحدهای تولیدی سیگار در این مدت از هفت واحد به ۲۸ واحد و مصرف توتون قلیان از دو هزار تن به ۱۰ هزار تن رسیده به طور قطع موضوع دخانیات در کشور ما موضوعی سیاسی شده است. طی هفت ماهه ابتدای سال ۱۳۹۸ ، ۶۱۷ میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی در ایران انجام شده و دولت خوشحال است که تحریم‌ها را دور زده اما از این میزان ۳۱۸ میلیون دلار فقط مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی‌ها برای راه‌اندازی دو کارخانه تولیدی سیگار در استان‌های زنجان و استان گیلان بوده است.
خط مقدم مبارزه با مواد مخدر
در ادامه این نشست صالحی، دبیر شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استان خراسان رضوی نیز اذعان داشت: نرخ شیوع اعتیاد در استان 2.7 درصد است بنابراین بیش از ۹۷ درصد جامعه ما سالم است. بر اساس آمارهای جهانی بزرگترین مبارزه با مواد مخدر را جمهوری اسلامی ایران داشته است. ما بیشترین کشفیات را در دنیا داشتیم که البته برای اینکار 3800 شهید و چه بسیار جانبازهایی را تقدیم کرده‌ایم. سیاست رویکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر در کشور نگاهی اجتماع محور است ما بستر و زمینه را آماده و مردم باید از ماحمایت کنند. هرچند در خط مبارزه ایران همیشه در خط مقدم ایستاده بوده اما حوزه پیشگیری حائز اهمیت بیشتری است. در اینباره حوزه‌های مردمی می‌تواند در قالب تشکل سمن یا هر موضوعی که مبنای آن مردمی بوده است تاثیرگذارتر از سایر حوزه‌ها فعالیت کنند.
فرهنگسازی عدم استعمال دخانیات
وی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی ادامه داد: هم اکنون دوره‌های آموزشی با هدف بالا بردن سطح آگاهی مردم و دورهای مکمل سبک زندگی با موضوعات مختلف درحال برگزاری است. در کنار این موضوعات طبیعتا بالابردن آگاهی مبنا نیست. **حتما اقداماتی باید انجام شود تا نیروی جوانی افراد تخلیه شود. در رویکرد ایجابی باید قدم‌های بلندتر از آگاهی برداریم. امروز جامعه جوان ما نیازمند فضایی است که انرژی جوانی‌اش را در آنجا تخلیه کند.
صالحی با اشاره به اینکه سالانه 3میلیارد و 200 میلیون نخ سیگار در استان خراسان رضوی استعمال می‌شود بیان کرد: این مسئله بیش از 7000میلیارد تومان ترنول اقتصادی در حوزه مواد مخدر ایجاد می‌کند و متاسفانه هزینه درمان بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار دو و نیم برابر مصرف است.
وی در پایان بندی صحبت‌های خود بیان کرد: در فاز اول در ۳۳ محله، با اولویت حاشیه شهر مشهد، و در فاز دوم در سه سطح محلات شهرها و دهیاری‌های استان را درگیر فعالیت‌های اجتماعی در ارتباط با اعتیاد خواهیم کرد. امیدواریم هرکسی در توانش است کمک کند تا این کار را محقق کنیم.
حکم‌فرمایی شادی بر گناه
محسن موسوی زاده کنشگر محیط زیست و اجتماعی در این باره گفت: باید در امور مرتبط با دخانیات کمی فرانگر تر باشیم و مسائل کناره را به‌خاطر نتیجه گیری بهتر کنار بگذاریم. در این شرایط آن چیزی که از ایجاد کار برای جوان‌ها مهمتر است، ایجاد اوقات فراغت سالم است. اگر ما بتوانیم این امکان را با ورزش، موسیقی، هنر و هرچیزی که به نوعی اوقات فراغت سالمی را برای نوجوانان و جوانان رقم می‌زند، فراهم کنیم به طور ناخودآگاه میزان استعمال دخانیات را کاهش می‌دهیم و این مهم یکی از آن کارهایی که باید هر چه سریعتر مورد بررسی قرار گرفته و پیش برود.
تغییر نگاه به هنر و موسیقی
وی ادامه داد: در حال حاضر نیازی که ما داریم پارادایم شیفت است. امروزه نگاه جامعه به مسائلی مثل هنر و موسیقی که در دورهای گناه محسوب می‌شده است، تغییر کرده است. چراکه اینها نه تنها گناه نیستند بلکه به علت ایجاد شادی و نشاط و سلامت ثواب هم هستند. شادی می‌تواند بر گناه حکم‌فرما باشد. هیچ آدم شادی پیدا نمی‌کنید که اسیب‌زا، جنایتکار و یا به دنبال دخانیات باشد. مکانیزم شادی از نظر تندرستی و اجتماعی او را سالم نگه می‌دارد. ***ما باید شادی را به خاطر پیامدهای آن نوعی ثواب بدانیم. یک شخص شاد گناه کمتری می‌کند و آسیب کمتری به خود و اجتماع می‌رساند و در اجتماع مثبت‌تر است و برای این موضوع نیاز است که نظر عموم جامعه و رسانه‌ها را تغییر دهیم و به سمت و سویی بیاوریم که ایجاد نشاط از بهترین ثواب‌ها و مهمترین کارهایی باشد که باید انجام شود.
تهدید سلامت همگانی
بدیهی است دخانیات به عنوان یک مسئله اجتماعی، علاوه بر آسیب‌های متعدد جسمی، منشا ناهنجاری های مختلفی در جامعه است که جز با همفکری پژوهشگران علوم مختلف شناخته و حل نخواهد شد.
همچنین در ادامه باید بیان کنیم که مطابق ماده 5.3 از معاهده جهانی کنترل دخانیات و الزامات آن دولت ها باید فعالیت‌هایی را که از طرف صنعت دخانیات به عنوان مسئولیت اجتماعی یا مسئولیت اجتماعی مشترک نامیده می‌شود تا حد امکان زیر نظر گرفته و آن را محدود نمایند. علاوه بر آن دولت ها باید از اولویت دادن یا اعطای امتیازات خاص به صنعت دخانیات خودداری کنند.
بدیهی است که فردی که به هرنوع از دخانیات اعتیاد دارد نه تنها به خود صدمه می‌زند، بلکه سلامت همگانی را نیز تهدید می-کند. بنابراین همه ما به عنوان بخشی از این جامعه در حال رشد وظیفه داریم که از خود و نزدیکانمان شروع کرده و گامی را در راستای دستیابی به شهر و اجتماع بدون دخانیات برداریم.