فرش دستباف، سفیر فرهنگ ایرانی

انسیه سروش

فرش دستباف خراسان یکی از نفیس‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است که فرهنگ باستانی ایران زمین را به نمایش می‌گذارد. فرش خراسان به لطف پشم مرغوب این خطه، درخشندگی بی‌نظیری دارد و رویه‌چینی غیریک‌دست و برجسته بودن فرش، اثر هنری جالب توجهی به آن می‌بخشد که باعث می‌شود نقشه‌ی اصلی کاملا از زمینه متمایز شود و جلوه‌ بیشتری پیدا کند. فرش خراسان همان گرمی و نرمی معروف و دلخواه دست‌بافته‌های قدیم ایران را دارد. زمینه‌ی قرمز یا آبی پخته و پررنگ فرش خراسان نقش و نگارهایی گلدار با طرح‌های ظریف را مهمان چشمان بیننده می‌کند، بعضی از این نقش‌ها بزرگ‌ هستند و در میان فرش جلوه‌گری می‌کنند، حال آن که بعضی کوچکند و با ظرافت ترسیم و بافته شده‌اند. فرش دستباف خراسان غالباً با طرح لچک ترنج، یعنی طرحی با نقوش گل و آرایه‌های مختلف در وسط و در چهار گوشه‌ فرش، یا با یک شکل مرکزی مشخص روی زمینه‌ی ساده بافته می‌شود. با گفت‌و‌گو با رئیس اتحادیه فرش دستباف مشهد به بررسی وضعیت فرش دستباف در استان خراسان رضوی می‌پردازیم.

رییس اتحادیه فرش دستباف مشهد گفت: فرش دستباف به عنوان یک سفیر فرهنگی کشور می‌تواند در همه دنیا معرف فرهنگ و هنر مردم ایران باشد. یکی از محاسن فرش دستباف اشتغال زایی تولیدات آن است. مثلث اقتصادی که توسط استاندار خراسان رضوی در مشهد پیاده سازی شد، یک اتفاق خوب بود و در اقتصاد مقاومتی متجلی شد؛ یکی از مواردی که در دستور کار اکثر معین‌های اقتصادی است، اشتغال زایی در روستاها است که می‌تواند به درآمدزایی کمک شایانی کند.

هادی مخملی در گفت و گو با خبرنگار صبح امروز، افزود: 90 درصد تولیدات ما متکی به تولیدات روستایی و کارگاه‌هایی که در شهرستان‌ها و روستاها دایر است، می‌باشد. در حاشیه شهر و مناطق که بافنده در آنجا ساکن است تولیدات فرش دستباف به صورت کارگاه‌های متمرکز و غیرمتمرکز و یک کمک کننده به  درآمد خانوارهای روستایی است. افرادی حضور دارند که در کارگاه ها این هنر را آموزش می‌دهند و به تولید و ماندگاری روستاییان در روستاها کمک می‌کنند.

وی با اشاره به رونق بازار فرش بیان کرد: 35 درصد از سهم فرش ایران مربوط به بازار امریکا بود که با وجود  تحریم‌ها از بین رفته و دچار نوسانات و کاهش صادرات شده است. از طرف دیگر با افزایش قیمت مواد اولیه، تهیه مواد برای بافندگان و تولید کنندگان مشکل شد و در نهایت باعث گرانی هزینه تمام شده در فرش دستباف شده است.

مخملی خاطر نشان کرد: رونق بازار داخلی و خارجی بسته به مدیریت سیاست های بازار و سیاست های طریقه مصرف کنندگان است. ما باید خلاهایی که بین دو رویکرد سنتی و مدرن وجود دارد را پرکنیم. سیاست‌های ما براساس این است که بتوانیم فرش‌هایی ببافیم که همه اقشار جامعه توانایی خرید آن را داشته باشند. اگردر خصوص تولیدات صادراتی‌ و گسترش بازارها، سیاست‌های بازار را  طوری مدیریت کنیم که در فروش فرش دستباف موفق باشیم و از همه ابزارهای تجارت نوین بهره ببریم؛ می‌توانیم با خارج شدن از شکل سنتی فرش دستباف، براساس اصالت و طرح‌های نوین، بازار داخلی و خارجی رارونق دهیم . ما در رابطه با بحث سیاست رونق فرش دستباف باید کارهای زیربنایی، سخت افزاری و نرم افزاری انجام دهیم. کارهای سخت افزاری یعنی ایجاد و گسترش کارگاه‌های متمرکز، که در کارگاه های متمرکز براساس نظارت کارشناسان ومدیران بخش تولید می‌تواند بر اساس سلیقه بازار تولید شود.

رئیس اتحادیه فرش دستباف مشهد ابراز کرد: باید برای ارتقا و منزلت بافنده و فرش دستباف بخش خصوصی و دولتی در کنارهم قرار گیرند. در حال حاضر یکی از مسائلی که فرش دستباف در دنیا با آن روبه‌رو است، تغییر ترجیحات مصرف کننده است که باعث می‌شود بافنده با تولید بهینه و شناخت بازار بتواند این هنر را به آیندگان منتقل کند تا همیشه باعث عزت و سربلندی باشد.

وی تصریح کرد: 80 درصد سهم  واردات فرش دنیا متعلق به فرش ایرانی بوده است و امیدواریم بتوانیم به جایگاهی که قبلا  داشتیم، دوباره بازگردیم. در بخش صادرات فرش رامی‌توان به یک کالای رقابت پذیر تبدیل کرد؛ خوشبختانه استان خراسان رضوی  همه ظرفیت‌های بازار و سلیقه‌های مشتری در سراسر دنیا را داراست. فقط باید از سیاست‌گذاری در رابطه با بخش صادرات به نحوی عمل کنیم که در همه بازارها حضور داشته باشیم و بتوانیم مطابق همه سلیقه ها از هارمونیک رنگ‌ها و نقشه‌های مورد دلخواه مشتری در تولیدمان بهره بریم تا بتوانیم بازار خوبی داشته باشیم.

فرش ابریشم با ارزش و دوام بالا

مخملی بیان کرد: فرش ابریشم دوام بیشتری نسبت به فرش‌های پشمی دارد و از ارزش بالاتری نیز برخوردار است. بخشی از تولیدات استان خراسان به فرش‌های تمام ابریشم و دورو اختصاص داده می‌شود البته ریشه و بافت فرش دورو به استان خراسان و مشهد برمی‌گردد. در خراسان و مشهد مناطقی داریم که مرکز تولید فرش تمام ابریشم است. ابریشم‌هایی که در فرش‌های دستباف به صورت گلبرگ بافته می‌شود جنبه زیبایی، تزیینی و ایجاد ارزش بیشتر در فرش دارد؛ اگر در فرش‌های پشمی در رج‌های بالا چله ابریشم کار شود، نسبت به فرش‌های معمولی که با چله نخ یا پشم و بدون ابریشم مصرف می‌شود، دوام آن چندین برابر افزایش پیدا می‌کند.

وی با اشاره به بیمه بافندگان فرش دستباف گفت: نزدیک به3620 بافنده تحت پوشش این بیمه هستند ولی متاسفانه بعضی بافنده‌ها از این بیمه برخوردار نشدند؛ ما در نظر داریم بیمه بافندگان به صورت جامع شامل حال بافنده‌ها و جامعه فرش شود و بافنده‌های واقعی که مستحق بیمه هستند، بیمه شوند. یکی از شرایطی که می‌تواند به بافنده و حوزه فرش کمک کند بیمه بافندگان است ولی متاسفانه از سال92 به دلیل کمبود بودجه دولت لغو شد اما تلاش بر این است که مجددا راه‌اندازی شود.