تفریح به قیمت آزار حیوانات
عاطفه خوافیان، ریحانه موسوی
حیوان‌آزاری یکی از انواعِ بداخلاقیِ اجتماعی بِزِه‌کاری و یا اختلالات روانی است. در این زمینه می‌توان به آزار و اذیتِ حیوانات شهری به دستِ کودکان اشاره کرد. بسیاری از کشورها حیوان‌آزاری را فی‌نفسه یک جرم قضایی می‌دانند، اما حیوان‌آزاری در ایران، جُرم‌انگاری نشده‌است و قوانینِ عامِ موجود هم «قوانینِ زیست‌محیطی» هستند و نه قوانینی در حمایت از جانوران. در سال‌های اخیر فعالیت‌هایی انجام شده تا حیوان‌آزاری، جرم‌انگاری شود و به حیطهٔ جرایم وارد شود.
حیوان آزاری را می توان یکی از پدیده های اجتماعی نکوهیده دانست که لازم است در متن و زمینه اجتماعی اش بررسی و برای مقابله با آن چاره اندیشی شود.
لزوم توجه به متن و زمینه در بررسی و تحلیل پدیده های اجتماعی یکی از موارد بسیاری مهمی است که به سان یکی از اصول اساسی، در تحلیل های جامعه شناختی به کار می رود؛ در این معنا توجه به متن از این رو حیاتی می نماید که به تحلیل و درک رفتارهای خاص در هر فرهنگ کمک می کند؛ رفتاری که در یک زمینه می تواند به سان گناهی نابخشودنی جلوه کند، در فرهنگی دیگر با تساهل و مدارا سپری می شود. در نتیجه توجه به متن می تواند این پاسخ اساسی را به ما بدهد که چرا رفتاری یکسان در فرهنگ های مختلف، با واکنش های متنوعی روبرو می شود.
حیوان آزاری را به عنوان یک پدیده نکوهیده می توان مثالی از این دست دانست؛ پدیده ای که اگرچه در کشور ما و تا زمان حاضر برخورد قانونی و عرفی با آن نشده است اما در سایر جوامع به سان یک مشکل روانی و نیازمند مداخله جامعه دیده شده و طیفی از برخوردهای مختلف در قبال آن اعمال می شود.
قطعا حیوان آزاری هم در دسته بیماری های روانی قرار می گیرد؛ یعنی آدم هایی که حیوانات را شکنجه می دهند و از این رفتار لذت می برند، در دسته بیماران روانی قرار دارند. منتهی آدمی که این کار را می کند یک نفر است ولی کاری که ما باید در این باره انجام دهیم این است که شروع به مخاطب قرار دادن دانش آموزان کنیم و از طریق رسانه ها و آموزش عمومی و تخصصی، روی نوع دوستی، انسان دوستی، همدلی و مهربانی با هم و هم با حیوانات کار کنیم و طبیعتا ممکن است در این میان هم تعدادی حیوان آزار هم داشته باشیم.
به طور مثال به جان هم انداختن حیوانات از جمله سگها و خروسها سرگرمی هایی است که در نقاط مختلف جهان وجود دارد، اما در بسیاری کشورها برگزاری چنین جنگ‌هایی ممنوع است .
در جنگ بین سگ ها صاحبان و تماشاگران دور سگ ها جمع شده و هر چه شدت جنگ و خونریزی بیشتر باشد، شور و هیجان آن نیز بیشتر است و جنگ بین دو سگ زمانی پایان می‌یابد که یکی از آن دو بمیرد، تسلیم شود، دست از جنگ بکشد و یا اینکه صاحبش او را از میدان نبرد خارج کند، در دعوای بین خروس ها یا خروس جنگی نیز تقریباً همین گونه است.
یک وکیل پایه یک دادگستری می‌گوید: در کشور ما بسیاری از قوانین منشأ فقهی دارند و علاوه بر اینکه بسیاری از متون فقهی به صورت قانون ، مدون گردیده مجموعه ای از قواعد فقهی نیز مورد استفاده قضات ، وکلا و حقوقدان‌ها است.
اما چرا آنطور که در شرع مقدس به اهمیت حیوان پرداخته شده در قوانین حقوقی مدون به آن توجه نشده است ؟
الف: حقوق حیوان در احادیث و حکایات:
به گزارش روزنامه”صبح امروز” حمید اخوان می‌افزاید: احادیثی از پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) در این خصوص حکایت شده از جمله اینکه ایشان فرموده‌اند: «چهارپایان بر صاحبانشان شش حق دارند: 1ـ چون به منزل رسید پیش از هر کار علوفه او را بدهد 2ـ چون بر آبی می گذرد، آب را بر او عرضه کند و آزادش بگذارد 3ـ بر صورتش کتک نزند 4ـ زیاده بر پشت حیوان درنگ نکند 5ـ بیش از تواناییش بر او بار ننهد 6ـ بیش از اندازه با او راهپیمایی نکند.»
وی تصریح می‌کند: در «ترک الاطناب» ابن القضاعی آمده که پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: «در میان بنی اسرائیل مردی سیه‌دل و گناه‌کار بود، روزی سگی را بر لب چاهی تشنه یافت که از تشنگی زبان بیرون آورده بود آن مرد به درون چاه رفت و کفش های خود را پر از آب کرد و به سگ داد، خداوند به پیامبر زمان وحی فرستاد به آن مرد بگو: به‌خاطر این مهربانی هر چه کرده بودی بخشیدم.» مردی از یاران آن حضرت برخاست و گفت : آیا ما را نیز به‌خاطر چهارپایان مزد دهد؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «فی کلِّ کبد حرّی أجرٌ؛ در هر جگر تافته ای مزدی هست».
وی بیان می‌کند:حدیثِ «در هر جگر سوخته مزدی هست» سرمشقی بوده برای عرفا و اندیشمندان اسلامی برای ترحّم به حیوانات و شعر معروف سعدی در بوستان با عبارت : ” میازار موری که دانه کش است،که جان دارد و جان شیرین خوش است”، نشان از نگاه ادبی و فرهنگی جامعۀ ایرانی نسبت به حقوق حیوانات و ضرورت احترام به حیات آنها و حفظ حقوق حیاتی و زیست محیطی حیوانات و جانداران مشابه داشته و آموزه های دینی و مذهبی و انتساب ” ضامن آهو” به حضرت رضا(ع) نیز حکایت از مراتب یاد شده دارد.
ب : حقوق حیوان در قوانین جزائی :
اخوان توضیح می‌دهد: بر اساس اخبار منتشر شده در سایتهای حقوقی ( اف‌بی‌ای حیوان آزاری را هم رده جرم‌هایی مانند قتل انسان ثبت کرده زیرا از نظر روانشناسی ثابت شده، کسانی که به حیوانات آزار می‌رسانند افرادی خطرناکند که توانایی آزار و قتل انسان‌ها را نیز دارند.)
وی اضافه می‌کند: قوانین کیفری ایران در حال حاضر در بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده ۲ ماده قانونی دارد:
ماده ۶۷۹
این وکیل دادگستری با اشاره به این ماده قانون تبیین می‌کند: هر کس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از نود و یک روز تا شش ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم‌خواهد شد.
ماده ۶۸۰
اخوان در ادامه به این ماده قانون اشاره کرده و اظهار می‌کند: هر کس بر خلاف مقررات و بدون مجوز قانونی اقدام به شکار یا صید حیوانات و جانوران وحشی حفاظت شده نماید به حبس از سه‌ماه تا سه سال و یا جزای نقدی از یک و نیم میلیون ریال تا هجده میلیون ریال محکوم می‌شود.
آیا مصادیق حیوان آزاری منحصر در مصادیق همین دو ماده است ؟
وی پاسخ می‌دهد: قطعا پاسخ منفی است اما مشکل کجاست؟ برخورد با حیوان‌آزاری به دلیل خلاء قانونی مشکل است و بر اساس اعلام مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آبهای داخلی سازمان حفاظت محیط زیست:( در طی سالیان اخیر افرادی که مرتکب اعمالی نظیر شکنجه، آزار و آسیب به حیوانات شده اند و یا در فضای مجازی تصاویر مربوط به حیوان آزاری را منتشر کردند، توسط دفاتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست تحت پیگرد قانونی قرار گرفته اند ولی از آنجایی‌که خلاء قانونی برای برخورد قاطع با متخلفان حیوان آزاری وجود دارد، در برخی موارد برخورد با متخلفان مشکل است.
اخوان ابراز می‌کند: پیش‌نویس لایحه ممنوعیت حیوان آزاری با استفاده از نظرات کارشناسان و حقوقدانان توسط سازمان حفاظت محیط زیست تدوین شد و در سال ۱۳۹۴ تقدیم به معاون اول رییس جمهور شده و در جلسات کمیسیون لوایح هیات دولت مورد بررسی قرار گرفته است.)
آخرین وضعیت «لایحه منع حیوان آزاری» چگونه است ؟
معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست در مصاحبه ای بیان داشته است: لایحه منع حیوان آزاری که از سال ۹۱ فرایند تدوینش آغاز شده بود در دولت نهایی و به مجلس ارائه شد.
وی می‌گوید: تبصره به ماده ۶۷۹ قانون تعزیرات و مجازات های بازدارنده افزوده می‌شود و حیوان‌آزاری، فشار آوردن به حیوانات، جنگ انداختن میان آنها، بهره‌کشی و گرسنه نگه داشتن حیوانات به عنوان جرم قابل پیگیری می‌شود و جرایم و مجازات‌هایی برای این تخلفات پیش‌بینی شده و سعی شده مجازات‌ها در حد جرم‌های رده ۷ در قانون آیین دادرسی کیفری در نظر گرفته شود.)
اخوان اذعان می‌کند: با عنایت به مراتب فوق بنظر میرسد آنطور که در احادیث و روایات به حقوق حیوانات توجه شده و در ادبیات و فرهنگ جامعه ایرانی بروز و ظهور داشته متاسفانه تا کنون در قوانین مدون به این مهم توجه نشده و همین موضوع نشان می دهد که قوه مقننه و نمایندگان مجلس می بایست در تصویب مقررات پیشنهادی تسریع نموده و تعجیل نمایند.
ایجاد جنگ بین حیوانات بزهکاری محسوب می شود
دکتر بهادر زاده در خصوص حیوان آزاری و ایجاد جنگ بین حیوانات بیان می‌کند: این عمل نوعی حیوان آزاری محسوب می شود که نوعی بد اخلاقی اجتماعی و بزهکاری محسوب می شود ، که دلایل متعددی دارد مثل شرط بندی ، مسائل مالی و… .
وی با بیان اینکه اکثر این افراد به لحاظ روانی ر دوران کودکی نیز به حیوان آزاری مشغول بوده اند ابراز می‌کند: این افراد شاهد خشونت های متنوعی در محیط خانه وجغرافیایی مکان سکونتشان بوده اند وقبح این مسئله برایشان شکسته شده است.
مردم و مسئولین باید با حیوان آزاری برخورد نمایند
دکتر بهادر زاده روانشناس در پایان سخنان خود تبیین می‌کند: این مسئله رگه هایی از سادیسم حیوان آزاری نیز میتواند باشد. اما باید مردم و مسئولین در هر مکانی که شاهد این امر بودند ،تذکر داده واین افراد رامورد مؤاخذه قرار دهند یا حداقل نگذارند که کودکانشان نظاره گر این موارد باشند.
دکتر فربد فدایی – روانپزشک و مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه توابخشی علوم بهزیستی – در خصوص حیوان‌آزاری می‌گوید: در بررسی سوابق افراد مجرم و جنایتکار که مبتلایان به شخصیت ضد اجتماعی هستند، عموماً سابقه آزار جانوران وجود دارد.
حیوان‌آزاری در کودکی
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه “به‌طورکلی یکی از نشانه‌های سوءرفتار نسبت به انسان‌ها تمایل به حیوان‌آزاری است”، می‌افزاید: معمولا این رفتار ناخوشایند از دوران کودکی در رفتارهای فرد دیده می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت رابطه نزدیکی بین شیوع حیوان‌آزاری با رفتارهای مجرمانه و کیفری در دوران بزرگسالی وجود دارد.
وی اضافه می‌کند: نوعی توانمندی به نام «همدلی» در رفتار افراد وجود دارد و به این معناست که فرد بتواند احساسات و عواطف انسان‌ها و موجودات دیگر را دریابد و خود را به جای آنها قرار دهد. این همدلی هنگام آفزینش بخشی از سلول‌های عصبی ناحیه پیشانی مغز را به نام یاخته‌های عصبی آیینه‌ای تشکیل می‌دهد به این معنی که این یاخته‌ها مانند یک آیینه می‌توانند عواطف و احساسات موجودات دیگر را به فرد بازتاب دهند.