جای خالی بانوان
مهناز اصغری
نقش تاثیرگذار و سازنده زنان به عنوان نیمی از جمعیت، در روند تکامل و توسعه جامعه انکار ناپذیر است. اما متاسفانه این قشر همواره در طی قرون متمادی علیرغم فعالیت در عرصه های مختلف، مورد کم توجهی قرار گرفته اند. غالبا بخشی از باورهای انسانی و اجتناب از تبعیض های اجتماعی، جنسیتی و سنتی در طراحی شهرسازی متجلی می شود. برنامه ریزی و طراحی شهری می تواند به همه شهروندان و به خصوص زنان، به عنوان گروه های حاشیه ای توجهی برابر داشته باشد و رویکرد جنسیتی غالبا مردانه در این طراحی، به نوعی می تواند عدالت شهری را زیر سوال ببرد.
با توجه به نقش و حضور پررنگ زنان در عرصه های عمومی و خصوصی، می توان از آن ها به عنوان معماران داخلی و شهرسازان محیطی یاد کرد. کسانی که با توجه به حضور موثر خود در عرصه خصوصی و جایگاه امن خانه از کلیه نیازها و شرایط مکانی مطلعند و در اولویت موضوعات و در پستوی اجتماع به تربیت نسلی آگاه می پردازند.
با نگاهی به گذشته ایران می توان نقش موثر زنان را به عنوان رکن اساسی کوچکترین واحد اجتماع، در ایجاد وحدت اجتماعی و کالبدی بین محلات شهر و درنهایت ایجاد نوعی مدیریت شهری مشاهده نمود. با این توضیحات خواستیم تا از عدالت شهری و نقش بی رنگ المان های زنان در خیابان های مشهد برایتان بگوییم.
ماموریت شهرداری در راستای بهبود سیما و منظر شهری
چندی پیش محمدحسن مصحفی، سرپرست سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد، نوید برگزاری نخستین سمپوزیوم مجسمه سازی مفاخر و شهدای مشهد را داد و به ماموریت شهرداری در راستای بهبود سیما و منظر شهری اشاره کرد. ستاد اجرایی سمپوزیوم با بررسی‌های فراوان از برجسته‌ترین اساتید ملی دعوت به عمل آورد و قرار بر این شد که در جریان این برگزاری 20 هنرمند، پرتره 20 تن از مفاخر و شهدای کشور را بسازند. قرار بر این شد که سردیس بخشی از مفاخر و چهره‌های انتخاب شده که خیابانی به نام آن‌ها وجود دارد، در همان محل نصب شود. در خصوص برخی دیگر از مفاخر و بزرگان که خیابانی به نام آن‌ها وجود ندارد، از سمت دبیر نخستین سمپوزیوم مجسمه‌سازی مشهد و دست‌اندرکاران این حوزه به کمیته نام‌گذاری شورای شهر پیشنهاد داده شد تا برای آن‌ها مکانی نام‌گذاری کنند و سردیس آن‌ها در آن مکان و یا در یکی از بوستان‌های شهر با عنوان باغ مفاخر نصب شود. نکته قابل تامل در برگزاری این سمپوزیوم، عدم وجود سردیسی از بانوان مفاخر و شهدا بود و این سوال را ایجاد می کرد که آیا توسط هنرمندان مجسمه ساز این دوره، هیچ سردیسی از بانوان برای حضور در سمپوزیوم ارائه نشده و یا توسط مراتب ذی ربط تایید نشده است؟ چرا که در حاشیه این مراسم صحبت هایی از حضور چهار سردیس از بانوان مفاخر ایران چون ایران درودی به گوش می رسید. در راستای شفاف سازی این موضوع به سراغ صدرا یوسفی دبیر نخستین سمپوزیوم مجسمه سازی در مشهد رفتیم.
نگاه جنسیتی به مفاخر وجود ندارد
صدرا یوسفی در این زمینه بیان کرد: با توجه به اهداف مدنظر، سمپزیوم بهتر از آنچه پیش بینی می کردیم، برگزار شد . اساتید بسیار خوبی از سراسر کشور در این برنامه شرکت داشتند و آثار بسیار خوبی ساخته شد.در این سمپزیوم ۲۰ اثر برنامه ریزی شده، ساخته و مراحل تولید را طی می کنند و امیدواریم به زودی شاهد نصب و رونمایی آن ها در سطح شهر باشیم.
صدرا یوسفی در ارتباط با عدم وجود سردیس بانوان در میان آثار ارائه شده توضیح داد: ما از قبل برنامه ای داشتیم که حداقل دو نفر از چهره های شاخص در حوزه بانوان، توسط فعالین سمپوزیوم ساخته شود. اما این هماهنگی تا آخرین لحظات به طول انجامید و ما نتوانستیم در نخستین سمپوزیوم این حضور را داشته باشیم. در این سمپزیوم به هیچ عنوان نگاه جنسیتی به مفاخر وجود ندارد و بدون تردید تلاش ما این است که دردوره های بعد و در یک فرصت مقتضی، از چهره-های شاخص مفاخر و بزرگانی که در حوزه بانوان فعالیت می کنند، استفاده کنیم.
وی در ارتباط با چرایی عدم ارائه آثاری چون مجسمه ایران درودی و رد صلاحیت برای حضور در سمپوزیوم اذعان داشت: این دست مشکلات، مربوط به برنامه ریزی های داخلی است و جایگاه رسانه ای و خبری ندارد و ما امیدواریم در سمپوزیوم بعدی شاهد نقشی از بانوان باشیم.
مردانی که باورشان زنان نیست
در راستای پیگیری کمرنگ بودن نقش زنان در شهرسازی به گفتگو با یکی از بانوان موفق و فعال شهر مشهد، بتول گندمی عضو شورای اسلامی شهر مشهد پرداختیم. وی در این رابطه بیان کرد: طبیعی است مردانی که باورشان زنان نباشد، در عملکردهایشان هم روزمه ای با نگاه جنسیتی از خود بر جا می گذارند و متاسفانه این مردان چه در مدیریت شهری و چه در جای جای حوزه های مسئولیتی انجمن ها حضور دارند و برای خوش آمد عده ای حاضر هستند باورهای خاص مردم را در دستور کار قرار بدهند و خیلی راحت بر روی یک سری موضوعات خط می کشند. چیزی که مشخص است این است که قطعا باید بخشی از ظرفیت های این سمپوزیوم متعلق به حوزه زنان می بود که متاسفانه این گونه نشد و وقتی این ایراد و اشکال را به سطوح مدیریتی گوشزد کردند، باید با آن حوزه و مجموعه که نگاه همه جانبه را کنار گذاشته و نگاه جنسیتی را القا می کند، برخورد کنند و کمسیون فرهنگی اجتماعی باید به این مبحث ورود پیدا کرده و این موضوع را که چرا این بخش از جامعه به نوعی شایسته پوشش داده نمی شود، بررسی کند.
گندمی ادامه داد: قطعا یکی از بحث هایی که مطرح می شود این است که وعده داده خواهد شد که در برنامه های آینده این موضوع مدنظر قرار خواهد گرفت. اما متاسفانه خوب می دانیم که این فقط برای فرار از پاسخ گویی است. شاید آینده ای وجود نداشته باشد و این برنامه تکرار نشود و فرصت دیگری ایجاد نشود. متاسفانه در این شهر، حتی در نام گذاری خیابان ها نیز این مشکل وجود دارد.
وی در رابطه با شایعه عدم تایید مجوز ساخت مجسمه بانوان مفاخر ایرانی گفت: من هم این موضوع را شنیده ام. ولی فکر می کنم متولیان امر، برای توجیح عملکرد خود این چنین پاسخی را مطرح می کنند و بعید می دانم جایگاه خاصی این مسئله را رد کرده باشد و یا حداقل در شورا چنین مبحثی مطرح نبوده و اگر هم مطرح است فرآیندهای آن باید شفاف و روشن باشد. قطعا این که یک نفر بخواهد نظر شخصی اش را منتقل کند، دلیل بر مخالف یک دستگاه و مجموعه نیست. در این زمینه من نمی توانم این نوع ادبیات را بپذیرم و بیشتر فکر می کنم این ادبیات پاسخ گویی، توجیح رفتار خودشان است و شخصا بعید می دانم با این نحوه عملکرد امکان ادامه کار وجود داشته باشد.
بدون پایان بندی
در ادامه این گفتگوها تلاش کردیم تا با زری جراح، مشاور شهردار در امور بانوان، نیز مصاحبه ای داشته باشیم. اما پس از بارها تماس و پیگیری بی جواب ماندیم. همچنین احسان اصولی، رئیس کمیسیون فرهنگی نیز از پاسخگویی به ما سرباز زد و به هیچکدام از تماس ها و پیام های ما پاسخ نداد.
در پایان این گزارش باید بگوئیم شاید یکی از دغدغه های مهم زنان کشور ما، دیده شدن در جامعه باشد. در این راستا این سوال پیش می آید که سیاست گذاران، برنامه ریزان و مدیران اجرایی چه مباحثی را می بایست در اولویت و دستورکار خود قرار دهند تا نام تبعیض جنسیتی به گوش هیچ شهروندی نرسد؟