فرصتی برای کاستن از فشارها
علی روغنگران
علیرغم تمام گمانه زنی ها سرانجام روز پنجشنبه خبر رسید که دولت آمریکا برای رئیس‌جمهور و وزیر خارجه ایران جهت شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد روادید صادر کرده است. «علیرضا میریوسفی»، سخنگوی نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل در گفت‌وگو با رویترز تصریح کرد دولت آمریکا برای «حسن روحانی»، رئیس‌جمهور و «محمد جواد ظریف»، وزیر خارجه ایران روادید صادر کرده است. این در حالی است که روز چهارشنبه خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) از احتمال لغو سفر رئیس جمهور ایران و هیات همراهش به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به دلیل صادر نشدن روادید خبر داده بود اما روز پنجشنبه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا گفت که به نظر او باید برای هیات همراه حسن روحانی، ریاست جمهوری ایران برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک ویزا صادر شود. ترامپ در پاسخ به پرسشی در خصوص سفر هیات ایرانی به نیویورک گفت، اگر این موضوع به من مربوط بود، اجازه می‌دادم آنها [به نیویورک] بیایند .رئیس جمهوری آمریکا تصریح کرد “من مطمئنا نمی‌خواهم مانع حضور کسانی شوم که مایل هستند به اینجا بیایند.”
بنا بر برنامه‌ای که از پیش تعیین شده، قرار است سخنرانی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز سه‌شنبه دوم مهر برگزار شود و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، نیز یک روز بعد در این مجمع سخنرانی کند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد با توجه به وضعیت کنونی جهان و منطقه امسال اهمیت فراوانی پیدا کرده است. حضور روحانی و ظریف در این مجمع ممکن است کمی از فشارهای موجود بین المللی علیه کشورمان بکاهد. در پی حملات اخیر به تاسیسات نفتی عربستان، که باعث شد طی چند ساعت نیمی از تولید نفت عربستان کاسته شود، برخی مقام‌ها و نهادهای ایالات متحده مسئولیت این حمله‌ها را متوجه ایران کرده‌اند. تهران هرگونه دست داشتن در حملات را رد کرده است. چهارشنبه شب مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در دیدار با مقامات سعودی حمله به آرامکو را “اقدام جنگی” خواند. ترامپ دستور افزایش تحریم ها علیه ایران صادر کرده است. در این شرایط به نظر می رسد حضور مقامات ایرانی در نشست سازمان ملل می تواند به آرام کردن فضا کمک کند. دولت آمریکا بر اساس توافق ایالات متحده و سازمان ملل، به عنوان میزبان موظف است برای حضور مقام های کشورهای عضو این سازمان ویزا صادر کند. با این حال، وزارت امور خارجه آمریکا در این خصوص حاضر به ابراز نظر نشده بود. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل هم روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت با مقام های دولت آمریکا در خصوص مشکلات برای صدور ویزا برای هیات‌های نمایندگی کشورها در تماس است.
در تیر ماه سال جاری نیز آمریکا در صدور ویزا برای محمد جواد ظریف تعلل کرد. وزیر خارجه ایران می خواست برای شرکت در نشست شورای اقتصادی-اجتماعی سازمان ملل متحد به نیویورک برود که ویزای او با تاخیر صادر شد. صدور ویزای ظریف با نظر پمپئو صورت گرفت. ظریف به نیویورک رفت اما دولت امریکا برای دیپلمات های ایرانی محدودیت تازه تردد در نیویورک وضع کرد. نیویورک تایمز آن زمان گزارش داد که محمدجواد ظریف و هیات ایرانی تنها اجازه دارند بین دفتر سازمان ملل و نمایندگی ایران در آمریکا و محل اقامت نماینده ایران در سازمان ملل تردد کنند. البته محدودیت مشابه پیشتر نیز وجود داشت اما کمتر بود. در گذشته دیپلمات ها نبایستی از محدوده 40 کیلومتری سازمان ملل متحد خارج می‌شدند. به نظر می رسد برنامه‌های فشرده هیات ایرانی در نیویورک و دیپلماسی عمومی مقامات ایرانی برای آمریکا خوشایند نیست و آن را استفاده از امکانات ایالات متحده برای پیشبرد اهداف ایران می دانند. تجربه نشان داده است در سفرهای رئیس جمهور و هیات ایرانی به نیویورک دیدارهای متعددی با مقام های دیگر کشورهای جهان، و برخی محافل ایرانی برگزار می شود. در این سفرها رئیس جمهور و وزیر خارجه به گفت و گو با رسانه های آمریکایی می پردازند و پیام ایران را به دنیا مخابره می کنند. پس از سفر تیرماه ظریف به ایالات متحده، مایک پمپئو از همین دیدگاه نارضایتی خود را از وضعیت موجود اعلام کرد و خواستار سفر به تهران و گفت و گوی مستقیم با مردم ایران شد. او گفت: «خواهان سفر به تهران هستم تا در آنجا خطاب به مردم ایران در مورد سیاست خارجه دولت دونالد ترامپ سخن بگویم.»
پمپئو همچنین اعلام کرده بود که ما از محمد جواد ظریف که به آمریکا می‌آید و از حق آزادی بیان بهره می‌برد، نمی‌ترسیم. آیا واقعیت‌ها در مورد ایران چنان بد است که به من اجازه نمی‌دهند همین کار را در تهران انجام بدهم؟ چه خواهد شد اگر مردم واقعیت‌ها را بشنوند، نه به‌صورت فیلتر شده و خلاصه‌شده؟
با این وجود ایران به درخواست سفر پمپئو پاسخ منفی داد اما اعلام کرد وزیر خارجه آمریکا می تواند با خبرنگار پرس تی وی، شبکه انگلیسی زبان متعلق به ایران گفت و گو کند.
در ماه های اخیر پس از تلاش های فرانسه برای کاستن از تنش میان ایران و آمریکا و برخی اظهارات مقامات ایرانی درباره مذاکره، ناظران خوشبینانه از احتمال دیدار روحانی و ترامپ در حاشیه نشست سازمان ملل سخن گفتند. اما این خوشبینی به سرعت جای خود را به بدبینی داد و حالا کمتر کسی تصور می کند که حتی در صورت حضور هیات ایرانی در نیویورک دیداری با مقامات آمریکایی صورت گیرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، روز سه‌شنبه اعلام کرد که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیداری با حسن روحانی، نخواهد داشت.
ترامپ گفت: «دیداری با او نخواهم داشت. فکر نمی‌کنم که آماده باشند، اما آماده خواهند شد.» او افزود: «من هیچ وقت احتمال هیچ چیزی را هم رد نمی‌کنم، اما ترجیح می‌دهم که دیداری با او نداشته باشم.»
این سخنان دقیقا در روزی مطرح شد که رهبر معظم انقلاب تاکید کرده بودند مقامات ایران و آمریکا در هیچ سطحی مذاکره نخواهند داشت، مگر آن که ایالات متحده به توافق هسته‌ای بازگردد.
از سال 1392 تاکنون رئیس جمهور ایران و هیات همراه در تمام دوره های مجمع عمومی سازمان ملل حاضر شده اند و پیام ایران را به گوش جهان رسانده اند. هر سال سخنرانی روحانی و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در سازمان ملل مورد توجه رسانه ها بود. اما امسال نتانیاهو به دلیل پیچیده سیاسی رژیم صهیونیستی در مجمع عمومی حاضر نمی شود. اگر امسال روحانی در مجمع عمومی حاضر نمی شد اتفاقی کم سابقه بود که البته در کنار لغو سفر نتانیاهو به نیویورک می توانست نشست امسال سازمان ملل را به نشستی کم فروغ تبدیل کند. از سوی دیگر اگر روحانی در نشست سازمان ملل حاضر شود با توجه به غیبت نتانیاهو، این حضور برای ایران مثبت تر هم خواهد بود.