تئاتریها بزرگترین سانسورچیها هستند
مهناز اصغری
کیوان صباغ، از فعالین حوزه تئاتر در مشهد است که در زمینه کارگردانی، نویسندگی و بازیگری سابقه چشمگیری داشته و از همان بیست سالگی و شروع فعالیت حرفهای در سال 87 ، همیشه سرشار از ایده و خلاقیت بودهاست. هنرهای نمایشی که به نحوی با او در ارتباط بوده همیشه از استقبال خوبی برخوردار شده و این روزها نمایش “ویترین” به نویسندگی او و کارگردانی سعید صادقی در چهاردهمین دوره جشنواره سراسری تئاتر رضوی در تبریز، تنها نماینده مشهد بود که توانست پنج جایزه اصلی را به خود اختصاص دهد. به گفته صباغ مشهد قریب به شش سال است که قطب دوم تئاتر کشور است و همیشه کارهای تولیدی مشهد در جشنوارهها رتبه آورده و بعد از تهران بیشترین جذب مخاطب را چه در تعدد آثار اجرا شده و چه در تعداد مخاطب و جذب جامعه به سوی تماشای تئاتر داشتهاست. به بهانه نمایش “ویترین” و حضور این کار در جشنواره تئاتر رضوی با او به گفتگویی دوستانه پرداختیم.
به نظر شما نمایشنامه های خارجی و غیر بومی موفقترند یا نمایشنامه های بومی و استانی؟
قطعا نمایشنامههای بومی موفقتر هستند چرا که هر جغرافیایی مسائل، مشکلات و مختصات مخصوص به خودش را دارد. پایه، اساس و فونداسیون یک اثر نمایشی نمایشنامه است که خوشبختانه ما در مشهد، برخلاف خیلی از استانها ضعف نویسنده نداریم و اگر نویسندگان این حوزه کمی فعالیت و حضور خود را در عرصه تئاتر بیشتر کنند، میتوانیم بدون نیاز به هر نویسندهای خارج از این استان، در راستای تامین نمایشنامه خودکفا شویم و تمامی تئاترهایی که در طول سال در مشهد اجرا میشود را تامین کنیم.
حضور سلبریتیها در تئاتر چقدر در جذب مخاطب موثر است؟
حضور سلبریتیها صرفا برای جذب مخاطب نیست. همانطوری که مخاطبان به واسطه حضور بازیگران اصلی در سینما به تماشای فیلم مینشینند، در تئاتر هم غالبا همین اتفاق میافتد.در این سالها بیشترین تعداد حضور بازیگران چهره در تئاتر مشهد، در نمایشهای من بوده و همانطور که میدانید خانم بهاره رهنما، آزاده صمدی، نسرین مقانلو و… در کارهای من حضور داشتند. اما نکته قابل توجه این است که ما از بازیگرانی که صرفا برای تلویزیون یا سینما کار کنند استفاده نمیکنیم و از سلبریتیهای تئاتری برای حضور در کارها دعوت میکنیم. به طور مثال خانم رهنما در رابطه با تئاتر کتاب نوشته است و در این زمینه بسیار فعال است. و به همین جهت اگر این موضوع تنها به دلیل جذب مخاطب بود قطعا می‌شد از هنرمندان مطرح تر یا برندتر استفاده کرد.
فعالیت در زمینه تئاتر برای هنرمندان توجیح اقتصادی دارد؟
در کارهای هنری صرفه اقتصادی از یک زمانی به بعد ایجاد میشود. تعدادی از تئاترهایی که درحال حاضر اجرا میشوند تهیهکننده ندارد و تمام تیم با انگیزه و بخاطر دل خودشان کار میکنند و افراد، به دنبال کسب منافع شخصی نیستند و اتفاقا تئاترهای خوبی را هم ارائه میدهند. اما به مرور زمان این مسیر ادامه پیدا کرده و روند بهتری در راستای توجیح اقتصادی پیدا میکند.
حضور تهیه کننده ها چقدر در ارائه بهتر یک اثر موثر است؟
در سالهای اخیر حضور تهیهکنندهها در تئاتر بیشتر شده و به واسطه ورود آنها کارها بیشتر دیده میشوند. حضور آنها باعث میشود که به اندازهای خیال کارگردان و سایر عوامل از لحاظ تامین هزینهها و همچنین تهیه ملزومات دکور و لباس و… راحت باشد و راندمان کار به شکل بهتری پیش برود. البته که اگر تهیهکننده صرفا از بُعد تجاری و عاری از هنر و تکنیکهای هنری به اثر نگاه کند و نظر خود را غالب کند، خوب نیست و به کار لطمه وارد میکند. هرچند تابهحال چنین اتفاقی نیفتاده اما خب همه مسائل در هر حوزهای نسبی است.
خط قرمزهای تئاتر مشهد فراتر از بقیه شهرهای کشور است؟
خطوط قرمز هنری در همه جای ایران یکسان است و ما هم مستثنی نیستیم. به واسطه قرار گرفتن در مشهد به عنوان شهر مذهبی و مقدس، طبیعتا نسبت به شهرها و استانهای دیگر حساسیتهای بیشتری داریم و اسم آن را سختگیری نمی‌گذاریم و حساسیتها را درک میکنیم. ما بچه‌های تئاتر مشهد از بزرگترین سانسورچیها هستیم و خودمان، خود را سانسور میکنیم و به اصول پایبندیم و مسائل را رعایت میکنیم.
آیا سالنهای نمایش مشهد برای حجم آثار ارائه شده کافی است؟
ظرفیت اجرای تئاتر مشهد خیلی بیشتر از تعداد سالنها است و یکی از مشکلات و معضلات جدی ما، کمبود فضاهای نمایشی و سالن و علیالخصوص سالن استاندارد است. اکثر سالنهای فعلی چه به لحاظ بلک باکس و چه سایر امکانات استاندارد نیست و خیلی از نمایشها را نمیتوان در آنها اجرا کرد. به طور کل تعدد سالنها خیلی کم است و مثلا یک گروه نمایشی باید هفت هشت ماه منتظر بماند و در این فاصله حتی گاهی گروه از هم می‌پاشد . فلذا بزرگترین معضل فعلی سالن است که البته ممکن است با سالنی که شهرداری قرار است تحویل دهد این مشکل تا حدودی برطرف شود.
دکور و… در ارائه یک اثر چقدراهمیت دارد؟
تئاتر متشکل از همه عناصر صحنه است از حرکات بازیگران گرفته تا طراحی صحنه و گریم و نور و لباس. مجموعه این عناصر تئاتر را تشکیل می‌دهد و اهمیت هر کدام در جایگاه خودش کمتر از عناصر دیگر نیست و مجموع این عناصر، در کنار هم یک تئاتر خوب را تشکیل میدهند . البته که بعضی نمایشها هستند که مبتنی بر چیز خاصی نیستند. به‌طور مثال تئاتری داریم به نام “تئاتر بی‌چیز” که در آن نه گریم، نه دکور و نه لباس داریم. بعضی دیگر از نمایشها به دلیل تنگناهای مالی یا شکل و شیوه اجرایی مد نظر کارگردان، دکور یا لباس خاص و گریم خاصی ندارد و البته که الزامی برای اینکه همه عناصر در همه شیوههای اجرایی و همه نمایشها باشد نیست و ممکن است در یک نمایش بعضی عناصر پررنگ تر و بعضی عناصر کم‌رنگتر باشد و این نسبی است .
به نظر شما برای موفقیت در کار تئاتر تحصیلات آکادمیک مهمتر است یا تجربه و استعداد؟
بدون شک هر دو. اما قبلتر از آن و در درجه اول داشتن استعداد ضروریست. در ادامه تحصیلات آکادمیک و تجربه درکنار هم میتواند هنرمند را رشد دهد و هیچکدام به تنهایی متضمن موفقیت و پیشرفت نیست. چرا که کسانی را داریم که به لحاظ تحصیلات آکادمیک در جایگاه بالایی قرار دارند اما در عمل موفق نیستند و درست برعکس کسانی که تجربه دارند اما تحصیلات آکادمیک، دانش و علم کافی را ندارند
سطح درک مخاطب و استقبال از تئاترها را چطور ارزیابی میکنید؟
ما در مشهد صرفا نمایشهای تجاری، آزاد و جنگ نداریم. مخاطب ناخوداگاه برای تئاتر دیدن پرورش میبیند. چراکه ابتدا جذب جنگ و نمایشهای آزاد نشدهاست و بعد به تماشای تئاتر بنشیند. این مسئله باعث شده که مخاطب مشهد بسیار فهیم باشد و از هرکاری استقبال نکند و گزینشی و با علم به تماشا بنشیند.
شخصا چه ژانری را در تئاتر می‌پسندید ؟
برخلاف اینکه بیشتر کارهای تولیدی من کمدی هستند اما شخصا درام و تراژدی را میپسندم و اگر خودم بخواهم کاری را برای دیدن انتخاب کنم طبیعتا درام است و قطعا کمدی نخواهدبود.
بین بازیگری، کارگردانی و نویسندگی کدام را بیشتر دوست دارید و دغدغه شماست؟
علاقه اول من قطعا کارگردانی است. پس از آن نویسندگی هم از اولویتهای دغدغهمندی من است و در نهایت بازیگری قرار دارد. البته شاید تنها بنا بر صرفه اقتصادی بازیگری را قبول کنم که معمولا این کار را انجام نمی‌دهم.
از میزان همکاری دستگاه های مربوطه بگویید؟
خوشبختانه شورای نظارت با تئاتریها کنار می‌آید. ارشاد هم سختگیری آنچنانی نمی‌کند و طبق ضوابط و در چهاچوب قوانین رفتار میکند. تا چند سال پیش حوزه هنری در زمینه تولید فعالیت بیشتری داشتند اما درحال حاضر پویایی و تولید سالهای قبل را ندارد و تنها تئاتر را حمایت میکنند.
از برنامههای آتی خود بگوئید؟
به امید خدا بعد از محرم تئاتر ویترین و بعد از ماه صفر نمایش بیخردان را به روی صحنه میبریم.
و حرف آخر؟
امیدوارم تئاتر مشهد به جایی برسد که اکثر مشهدی‌ها این کالا را در سبد فرهنگی خود بگذارند. طبق آمار و نسبت به جمعیت مشهد، تنها دو دهم درصد مردم تئاتر میبینند. به لحاظ تعداد تماشاچی، در زمینه فیلم و سینما، مشهد بعد از تهران و در رتبه دوم است. امیدواریم به همان نسبت مردم به تماشای تئاتر نیز بیایند. از همه مسئولین، ارگان‌های زیربط و نظارتی خواهش میکنم که به فراگیری این هنر کمک کنند. چرا که مطالبه مردم مشهد هنر است. ما در شهری زندگی میکنیم که نباید از هنرها محروم باشیم. ضمن اینکه مردم در حال حاضر بیش از قبل به تئاتر رو آوردند و از آن حمایت میکنند و ما میتوانیم آن را با حمایت مسئولین گسترش دهیم.