تهران از خطوط خاکستری برجام عبور کرد
مقامات کشورمان صبح دیروز یکشنبه 16 تیرماه در یک نشست خبری اعلام کردند که جمهوری اسلامی در گام دوم خود برای کاهش اجرای تعهداتش ذیل برجام تا ساعات آینده غنی‌سازی خود را از حد تعیین شده در این توافق بالاتر خواهد برد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان ضمن تائید این خبر تاکید کرد که فعلا رسیدن به غنای مورد نیاز برای تامین سوخت راکتور تهران (20 درصد) در دستور کار نیست.
همچنین عباس عراقچی معاون وزیر امورخارجه کشورمان در این نشست خبری گفت: روند کاهش تعهدات در راستای حفظ برجام است نه از بین بردن آن. ممکن است به خاتمه حضور ما در برجام منجر شود اما در این مقطع 60 روزه به شکلی فرصت‌هایی است که طرف‌های مقابل می توانند از آن استفاده کنند.
وی افزود: معتقدیم برجام سند معتبر و مهمی است و خواهان ادامه آن هستیم اما خواسته‌های ما از این سند هم باید محقق شود و چون این اتفاق نیفتاده ما در تعهداتمان تجدید نظر می‌کنیم.
عراقچی تاکید کرد: حرکت ما داخل برجام و مشروع است و این اقدامات از نظر ما نقض برجام نیست. هم زمان ما هم شکایات خود را از آمریکا و اروپایی‌ها ارائه می‌دهیم. آنها هم در اجرای تعهداتشان کوتاهی کردند و باید پاسخگو باشند.
جمهوری اسلامی تاکید دارد که طبق مفاد تعیین شده در برجام، به‌ویژه بندهای 26 و 36 ایران حق دارد در صورت عدم پایبندی طرف دیگر توافق، اجرای تعهدات خود را به‌طور جزئی یا کلی متوقف کند.
طبق بند 26 برجام، در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به تعهداتش، ایران حق دارد اجرای تعهدات خود را به شکل کلی یا جزئی متوقف کند.
بر اساس بند 36 برجام اگر موضوع اختلافی با طی مراحل این بند فیصله نیافت شاکی می‌تواند این امر را به عنوان مبنای توقف کلی و یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کند و یا به شورای امنیت سازمان ملل ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق “عدم پایبندی اساسی” به شمار می‌آید.
ظریف: گام‌های ایران در صورت همکاری E3 باز می گردد
محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان پس از آنکه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد از حد تعیین شده در برجام برای غنی‌سازی خود فراتر خواهد رفت در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: امروز ایران گام دوم خود را طبق پاراگراف 36 برجام برمی‌دارد. ما این حق را داریم که به استفاده از این اقدامات قانونی ذیل برجام ادامه دهیم و از منافع خود در برابر تروریسم اقتصادی آمریکا محافظت کنیم.
ظریف تاکید کرد: تمامی این گام‌ها تنها در صورت همکاری گروه E3 (انگلیس، فرانسه، آلمان) قابل بازگشت خواهد بود.
وی در پیامی دیگر نوشت: اتحادیه اروپا و E3 پس از قصور در اجرای تعهداتشان ذیل برجام، ازجمله پس از خروج آمریکا از توافق دست کم باید به لحاظ سیاسی از اقدامات ایران طبق پاراگراف 36 (در برجام) حمایت کند.
وزیر امورخارجه ایران در ادامه نوشت: E3 هیچ بهانه‌ای برای پرهیز از اتخاذ یک موضع سیاسی محکم برای حفظ برجام و مقابله با یک جانبه گرایی آمریکا ندارد.
واکنش های رسمی به گام دوم ایران
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمانهای بین‌المللی در وین در مصاحبه با رسانه روس به پرسش هایی درباره اعلامیه روز یکشنبه ایران در خصوص آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی این کشور پاسخ داد.
این مقام روس گفت: «ما (روسیه) متوجه این اقدامات (ایران) و دلایلی که ایرانی‌ها را به سمت اتخاذ چنین اقداماتی هل داده است، هستیم و از ایران می‌خواهیم از اقدامات بیشتری که می‌تواند وضعیت توافق هسته‌ای را بیشتر از قبل پیچیده کند، بپرهیزد».
به گفته این مقام روس، تصمیم ایران برای افزایش سطح غنی سازی خود، «اقدامی غیرمنتظره نبود» و این کشور به روشی شفاف در حال پیش بردن اقدامات خود است.
اولیانوف اعلام کرد، ظرف چند روز آینده دقیقا مشخص خواهد شد که ایران سطح غنی سازی خود را تا چه حد افزایش داده و احتمال دارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جلسه چهارشنبه هفته جاری خود در این باره گزارشی ارائه کند.
این نماینده روس افزود: «به هر تقدیر، هنوز برای تداوم تلاش‌های دیپلماتیک فرصت هست و این تلاش‌ها ادامه خواهند یافت».
فرانسه
دفتر ریاست جمهوری فرانسه در واکنش به گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران، افزایش سطح غنی سازی ایران را محکوم کرد.
آژانس بین المللی انرژی اتمی
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به گام دوم ایران در کاهش تعهدات برجامی این کشور واکنش نشان داد.
ساعاتی پس از نشست خبری سخنگوی دولت ایران با همراهی معاون سیاسی وزارت خارجه و سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره گام دوم کاهش تعهدات برجامی این کشور، یکی از سخنگویان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با رسانه‌ها گفت، آژانس از گام دوم اعلامی ایران اطلاع یافته است.
طبق گزارش رسانه‌هایی از قبیل «الشرق الاوسط»، یک سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به آغاز گام دوم اعلامی ایران گفت: «آژانس بین المللی انرژی اتمی از بیانیه امروز ایران مطلع است».
این سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین اعلام کرد که بازرسان آژانس در ایران به زودی درباره گام دوم ایران به مقر این نهاد بین‌المللی در وین گزارش خواهند داد.
رژیم صهیونیستی
«بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از اولین کسانی است که به کنفرانس خبری گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران واکنش نشان داد.
به گزارش شبکه الجزیره، نتانیاهو اقدام ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی را «گامی خیلی خطرناک» توصیف کرد و از سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان خواست تا تحریم‌های ایران خودکار بازگردد.
طبق این گزارش، نتانیاهو ادعا کرد، ایران تعهداتش در توافق هسته‌ای را نقض کرده و گفته که سطح غنی‌سازی اورانیوم را افزایش داده است. او بار دیگر ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی متهم کرد و گفت: ایران سطح غنی‌سازی را برای رسیدن به بمب اتم افزایش داده است.
کمیته روابط خارجی دومای روسیه
«کنستانتین کاساچیف»، رئیس کمیته روابط خارجی دومای روسیه در واکنش به گام دوم ایران در کاهش تعهداتش در برجام خواستار مشورت های فوری بین المللی در زمینه خروج احتمالی ایران از برجام شد و گفت، در این زمینه مشورت های بین ایران و روسیه نیز ضروری است.
وی همچنین تاکید کرد: «توپ در زمین آمریکاست و فقط واشنگتن می‌تواند توافق هسته‌ای را نجات دهد..»
کاساچیف به خبرگزاری اینترفکس گفت: اقدامات ایران برای خروج احتمالی از برجام در حال اثبات است.
تناقض در رفتار آمریکا
بیشتر از یک سال پیش آمریکا با ادعای اینکه توافق هسته‌ای ایران «بدترین توافق» تاریخ است، از آن به طور یکجانبه خارج شد و تمام تحریم‌هایش را علیه ایران بازگرداند. با این حال، الان از ایران می‌خواهد که همان توافق را اجرا کند. آژانس بین المللی انرژی اتمی روز جمعه اعلام کرد شورای حکام این آژانس به درخواست آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران در 10 ژوئیه جلسه ویژه برگزار می‌کند. پیش از اعلامیه آژانس، نمایندگی آمریکا در سازمانهای بین المللی در وین، با صدور بیانیه‌ای خواستار برگزاری این جلسه شده بود. قرار است در این جلسه، گزارش اخیر آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران بررسی شود.
جلسه شورای حکام در حالی برگزار می‌شود که ایران اخیرا از سقف 300 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده عبور کرده است. عبور از سقف 300 کیلوگرم تعیین شده در توافق هسته‌ای، بخشی از اقدامات ایران در چارچوب ضرب الاجل دوماهه این کشور به اروپا بود. 18 اردیبهشت‌ماه، ایران به اعضای برجام 60 روز مهلت داد تا منافع اقتصادیش از این توافق را تامین کنند، در غیر اینصورت، اجرای برخی از تعهدات کلیدی برجام را متوقف خواهد کرد. آمریکا، با اینکه از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شده و دیگر بخشی از این توافق نیست، از قصد ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای ابراز نگرانی می‌کند و برای ارزیابی دقیق اجرای تعهدات هسته‌ای دنبال برگزاری جلسه ویژه شورای حکام است. جکی ولکات، نماینده آمریکا در سازمانهای بین المللی در وین، گفته است گزارش های کامل و واقعی دبیرکل آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و هرگونه تغییر در این فعالیت‌ها، برای شورای حکام ضروری هستند تا بتواند اجرای تعهدات هسته‌ای توسط ایران را به طور دقیق بررسی کند. ولکات در حالی گزارش‌های آژانس را «ضروری» می‌داند که کشورش در چندسال گذشته، گزارش‌های همین آژانس درباره پایبندی کامل ایران به مفاد برجام را نادیده گرفته است. اما الان که ایران تصمیم گرفته است به طور تدریجی اجرای برخی تعهدات هسته‌ای را متوقف کند، آمریکا ناگهان نگران اجرای این تعهدات شده و از ایران می‌خواهد که همچنان به این تعهدات احترام بگذارد.
با فرا رسیدن پایان ضرب الاجل 60 روزه ایران به اعضای باقیمانده در برجام و اجرای گام دوم اقدامات هسته‌ای ایران، کاخ سفید به تناقض‌گویی دچار شده است. در بیانیه نمایندگی آمریکا در سازمانهای بین المللی در وین، آمده است: «ایالات متحده، قویا از آژانس بین المللی انرژی اتمی و تلاش‌های راستی‌آزمایی آن در ایران حمایت می‌کند.» معنای این اظهارات این است که آژانس باید اقدامات مرتبط با راستی‌آزمایی در ایران را ادامه دهد. واضح است که این اقدامات، ذیل برجام انجام می‌شود. یعنی همان توافقی که آمریکا آن را ناقص و معیوب دانسته و از آن خارج شد. به همین دلیل، ایران در واکنش به درخواست آمریکا برای برگزاری جلسه ویژه شورای حکام گفته است، این امر «طنزی تلخ» است. نماینده دائم ایران در سازمانهای بین المللی در وین، تصریح کرد: «این طنزی تلخ است که همان رژیمی که برجام را از طریق خروج غیرقانونی و یکجانبه نقض کرده حالا نسبت به اجرای همان توافق ابراز نگرانی کرده است.»
در سال‌های اخیر، آژانس هر چند ماه، از طریق یک رژیم راستی‌آزمایی، پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید می‌کرد. خود آژانس گفته است که عملیات راستی‌آزمایی در ایران، «قوی‌ترین رژیم راستی‌آزمایی هسته‌ای جهان» است. با این حال، آمریکا تمام گزارش‌های آژانس را نادیده گرفت و بر ناقص بودن توافق هسته‌ای اصرار کرد و نهایتا از این توافق خارج شد. تناقض‌گویی آمریکا، اما، به کارکرد آژانس محدود نمی‌شود. یک هفته پیش، کاخ سفید در واکنش به افزایش ذخایر اورانیوم ایران، طی بیانیه‌ای ادعا کرد: «تردید اندکی وجود دارد که حتی قبل از حصول توافق (هسته‌ای)، ایران مفاد آن را نقض می‌کرد.» کاخ سفید نگفته است چگونه قبل از امضای توافق، ایران مفاد آن را نقض می‌کرد.
آمریکا به دنبال چیست؟
هرچند نمایندگی ایران در آژانس در بیانیه‌ای درخواست آمریکا را “طنزی تلخ” خواند. اما به گزارش رویترز به نقل از یک سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جلسه اضطراری آژانس در این باره روز چهارشنبه 19 تیر برگزار می‌شود.
اگر چه خود این جلسه از اهمیت بالایی برخوردار نیست، اما اتفاقات آتی به رفتار ایران بستگی دارد.
مسئله اول این است که آمریکا به عنوان یک عضو موثر می‌تواند تقاضای جلسه فوق‌العاده کند. در شورای امنیت هم از همین حق برخوردار است. صرف درخواست جلسه اهمیت ندارد. مسئله دیگر این است که ایران هنوز به تعهدات اصیل منشور برجام پایبند است. کاری که الان ایران انجام می‌دهد موجب شکنندگی برجام نمی‌شود و مطابق حقوقی است که در خود برجام هم مشخص شده است.
مسئله سوم این است که آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند با استفاده از هر وسیله‌ای و در هر شرایطی فشار بر ایران را افزایش دهند. مسئله چهارم این است که اگر روز چهارشنبه هم حکام دور هم بنشینند به نظر می‌رسد تنها با یک بیانیه از ایران بخواهند که مقداری موازین مندرج در برجام را رعایت کند. هنوز موضوع به مرحله‌ای نرسیده که آژانس بخواهد ایران را محکوم کند و قطعنامه‌ای در محکومیت ایران صادر کند. چرا که ایران هم در مندرجات برجام که جزو حقوق این کشور بوده تخطی نکرده است. بنابر این به نظر می‌رسد آژانس به یک بیانیه اکتفا کند. مقامات ایران اعلام کردند از غنی سازی 3.67 بالاتر می‌رویم، اما نگفتند چقدر بالاتر. شاید این هم یک نظر کنترل شده بود که نگفتند می خواهیم به چه درصدی از غنی سازی برسیم. اگر به 20 درصد نزدیک شویم کار مشکل‌تر می‌شود. هم اتحادیه اروپا، هم آژانس هم شورای امنیت هم آمریکا ممکن است وارد مسیر‌های جدیدی شوند. پس این خیلی مهم است که هم ظریف هم روحانی در مورد غنی سازی تنها گفتند «هرچقدر مورد نیاز باشد». پس مقامات ایران هدف را مسکوت گذاشته اند و تا الان هم هرچند تبلیغات زیادی صورت گرفته است، اتفاق خطرناکی نیافتاده است. طرف‌های غربی هم می‌دانند ایران تا این حدود مجاز است. در مورد رفتار دو گانه آمریکا با نهاهادی بین المللی، یکجانبه گرایی در قبال بسیاری از توافقات مانند برجام و استفاده از شورای حکام به عنوان یک نهاد بین المللی برای محکومیت ایران اینکه دولت کنونی آمریکا به تعهدات پایند نیست کاملا واضح است و کل نهاد‌های بین المللی این موضوع را می‌دانند؛ ولی به دلیل اینکه آمریکا سهم بیشتری در نهاد‌های بین المللی دارد، به همان نسبت هم از نفوذ بیشتری برخوردار است. حتی انتخاب دبیر کل هم با نظر آمریکاست و نمی‌تواند خارج از توافق با آمریکا صورت گیرد.
این تناقض گویی‌های ترامپ و استفاده از نهاد‌های بین المللی بی سابقه نیست، ولی الان وضعیت در حدی نیست که آژانس بخواهد ایران را محکوم کند. علی رغم فشاری که الان به آمریکا وارد شده و اینکه ما با انگستان هم شدیدا به مشکل برخورده ایم، ولی به نظر نمی‌رسد مجموعه حکام به محکومیت ایران رای دهند.
ایران برای نشان دادن وانکش، منتظر اقدام آژانس است. این بستگی به نماینده ایران در آژانس دارد که چقدر بتواند با دبیر کل رایزنی کند. الان نمی‌شود واکنش از خود نشان داد چرا که هر کشوری مانند آمریکا می‌تواند چنین تقاضایی از آژانس کند. در مورد نتیجه این جلسه هم لابی‌های آمریکا هم لابی یا نماینده ایران می‌توانند اثر گذار باشند و نمی‌توان پیش بینی کرد، ولی به نظر نمی‌رسد تصمیم حادی در مورد ایران گرفته شود.
روغنگران