مهریه حقی چالش برانگیز
مهریه جزو حقوق مادی به‌‌رسمیت شناخته شده در سند ازدواج است که زنان هر زمان بخواهند می‌توانند برای دریافتش اقدام کنند.
دادگاه خانواده مثل همیشه است؛ شلوغ، بی‌حواس، عصبانی، پراسترس و مغموم از زن و مردهایی که با خشم وارد می‌شوند، هرچه فریاد دارند سر زندگی مشترکشان می‌کشند و دست آخر با تنفر و فحش زیر لب از دادگاه بیرون می‌روند.
فضا حتی این روزها مضطرب‌تر هم شده چرا که آن سر شهر در بازاری پرهیاهو سکه گران شده و اینجا کشمکش‌ها بر سر مهریه‌ای که باید بدهند و حقشان هست که بگیرند، بالا گرفته. قاضی چکش‌اش را بر میز می‌کوبد. زن با اکراه ساکت می‌شود اما مرد هنوز عصبانی است،
تمام رگ‌های گردنش بیرون زده و صورتش از عصبانیت سرخ شده است، با انگشت اشاره دائم به فیش حقوقی‌ای که روی میز منشی قاضی گذاشته، اشاره می‌کند و پشت سر هم و بی‌وقفه می‌گوید: ندارم، ندارم، ندارم. قاضی روی برگه چیزهایی می‌نویسد و می‌دهد دست منشی‌اش و زن و مرد بیرون می‌روند. روی برگه نوشته شده:«تقسیط دوباره مهریه ممکن نیست.» صدای فریادهای مرد و جیغ‌های زن در راه پله‌ها توجه هیچ‌کسی را جلب نمی‌کند.
مردهایی که پول سکه ندارند و زن‌هایی که در گذران زندگی به مشکل خورده‌اند،
در حیاط دادگاه خانواده شفا، زیر سایه‌بان‌های ایرانیتی، زن و مرد روی صندلی‌های آهنی ِردیف هم نشسته‌اند.
داستان مهری، داستان خانم کریمی، اعلایی، صداقت و حتی اعظم خانم هم هست که حالا بعد از 37سال زندگی طلاق گرفته و امورات زندگی‌اشدر ماه با همین نیم سکه می‌گذرد. زن‌هایی که شوهرهایشان به‌دلیل گرانی سکه، پرداخت مهریه را به تأخیر انداخته‌اند؛
اعظم خانم با برگه دادخواست به‌دست زیر تیغ آفتاب خودش را باد می‌زند. کلافه است از اینکه با این پای پر درد، حالا هی باید بیاید و برود برای یک‌نیم سکه ناقابل.
برای رفع چالش‌های فکری پیرامون مهریه به سراغ یک حقوقدان و فعال اجتماعی رفته و به مصاحبه پرداختیم.
یک حقوقدان و فعال اجتماعی می‌گوید: مهریه مالی است که به هنگام عقد ازدواج مرد به موجب قانون مدنی و شرع موظف به پرداخت آن می‌شود.
به گزارش روزنامه”صبح امروز” مجید علیمردانی در خصوص چالش‌هایمهریه می‌افزاید: مهریه عندالمطالبه بوده بدین معنا که به محض وقع ازدواج زن مالک ان شده و می‌تواند آن را از همسر مطالبه کرده و داماد نیز موظف به پرداخت آن است.
وی پیرامون تغییرات قانون مهریه بیان می‌کند: بر اساس قوانین جمهوری اسلامی، چنانچه میزان مهریه در زمان عقد تا ۱۱۰ سکه یا معادل آن باشد، زن طبق قانون می‌تواند آن را مطالبه کند و در صورت عدم پرداخت آن، دادگاه می‌تواند با درخواست زن، حکم به بازداشت مرد بدهد. اما اگر مهریه بیش از این میزان باشد، در رابطه با مازاد آن تنها توانایی مالی مرد ملاک پرداخت است؛ بدین ترتیب، در صورت عدم توانایی مالی مرد، مهریه‌های بالای ۱۱۰ سکه مشمول محکومیت‌های مالی در ایران نبوده و حبس مرد را در پی نخواهند داشت.
علیمردانی تصریح می‌کند: سالیان سال است که موضوع مهریه به عنوان یک چالش اساسی بین فعالین جامعه و مسئولین در این حوزه مورد بررسی بوده اما به جای رفع این چالش به دنبال محدود کردن بانوان در مطالبه به حقشان شدیم.
وی اظهار می‌کند: در بسیاری از اوقات، مهریهٔ دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین می‌شود؛ از سالِ تولد دختر گرفته تا شمار ائمه (چهارده معصوم) یا سوره‌های قرآن به عنوان تعداد سکه‌هایمهریه دختران بریده می‌شود.
این فعال اجتماعی عنوان می‌کند: در ایران برخی از مردان به علت ناتوانی در پرداخت مهریه زندانی می‌شدند. اما بنا بر قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱که در اسفند ۹۳ اجرایی شد، ناتوانی در پرداخت مهریه‌های بالای ۱۱۰ سکه، مشمول زندان رفتن مرد نمی‌شود و زندانی شدن مرد با توافق طرفین و قسط بندی مهریه حذف می‌شود.
علیمردانی ادامه می‌دهد: با توجه به نرخ تورم و افزایش چندبرابری قیمت سکه برهی از افراد توانایی پرداخت به صورت اقساط را نیز ندارندکه برای حل این چالش جدید آیت الله لاریجانی در مهرماه سال گذشته یکدستور ویژه مبنی بر رسیدگی بدون نوبت به پرونده‌های تعدیل اقساط مهریه صادر کردند .
وی مطرح کرد: اما امروزه با تغییر رییس قوه قضاییه نظر این قوه با دیگر زمان‌ها متفاوت بوده و ایشان معتقد است که هیچ فردی به جهت عدم توانایی پرداخت مهریه نباید در بند زندان باشد که در همین راستا به تمامی استان‌ها ابلاغیه‌ای مبنی بر آزادی زندانیان مهریه صادر کرده که روند آزادی هم‌چنان ادامه دارد.
این حقوقدان می‌گوید: بعصی از صاحب نظران معتقدند که قانون‌گدارباید قانونی مبنی بر صلاحیت قبول مهریه بالا تصویب کنند بدین معنا که توانایی مالی فرد بررسی شده و پس از ان دین مهریه بر گردن او آویخته شود.
وی تصریح می‌کند: برخی از بانوان مهریه را ابزاری جهت تضمین خوش رفتاری آقا کرده اگرچه درمواردی دیده شده که بانوان با توجه به آزارواذیت‌هایی که در طول زندگی شده تمام مهریه خود را بخشیده تا تنها بتوانند از ایتن ازدواج سراسر رنج رهایی یابند.
علیمردانی اظهار می‌کند: مهریه ابزاری شده برای اینکه خانواده و تحصیلات و زیبایی و جوانی زن ارزیابی شود به طور مثال با مهریه موقعیت طبقاتی طرف و تحصیلات و سطح خانواده او را ارزیابی می‌کنند.
وی می‌افزاید: طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند تا مهریه او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد که این خود یکی از چالش‌های مهم در پرداخت مهریه است.
علیمردانی بیان می‌کند: با توجه به فرمایشات امام راحل که قانون باید مولد و پویا باشد و با نیازهای روز جامعه متناسب باشد که این خود مستلزم ارتباط بیشتر و موثر تر قضات و وکلای دادگستری با فقهای دینی است.
وی با اشاره به اینکه وجود مهریه های بالا نشان دهنده عدم امنیت زنان در جامعه است می گوید: بسیاری از مباحث قضایی پیش آمده در خصوص مهریه به دلیل تعیین مهریه های بالا است که یکی از دلایل آن نداشتن تضمین زندگی ، و امنیت اجتماعی از سوی خانومهاست.
وی با تاکید براینکه تعیین مهریه های بالا باعث از بین بردن کیان خانواده است و آسیب های اجتماعی بالایی را در پی دارد بیان می کند: باید قبل از اینکه فرد در جامعه بخواهد وارد زندگی زناشویی شود استطاعت مالی آن توسط دادگاه ثابت شود.
این فعال اجتماعی اضافه می کند:باید در بحث پرداختی های مهریه مسائلی پیش بینی شود و یا در شروط ضمن عقد بین دو طرفین توافقاتیصورت پذیرد.
علیمردانی با تاکید بر اینکه مساله اشتغال زایی برای بانوان در جامعه بسیار مهم است تصریح می کند: به لحاظ قانونی هیچ منعی برای اشتغال هیچ فردی در جامعه وجود ندارد اما ، ما در یک جامعه ای با فرهنگ های گوناگون زندگی می کنیم که در بسیاری از موارد بانوان از مهارت های کمتری برخوردار هستند و باید در همین خصوص از ظرفیت های بیمه استفاده کرد.
وی می افزاید: بسیاری از پدیده هایی که امروزه در مساله مهریه به وجود آمده ، ناشی از قانون گزاری های صورت گرفته است.
شروط ضمن عقد راهی برای احیای حقوق زنان در ازدواج
از سویی دیگر مرضیه محبی ، فعال حقوق زنان مهریه هایی که با رقم بالا از سوی خانواده ها مطرح می شود را ناشی از کاستی های حقوق زنان می داند و می گوید: مهریه هایی که امروزه با سکه و یا سال تولد مشخص می شود پدیده نوظهوری بوده و هیچ وجهه مشترک با تاریخ ندارد.
وی می افزاید: در واقع صداق یا مهر کارکرد خودش را که حمایت از زنان بوده از دست داده و برای اینکه چالش های پیش روی خود را جبران کند باید به شروط ضمن عقد تاکید شود.
این فعال حقوق زنان عنوان می‌کند: بهترین حالت این است که در شروط ضمن عقد ، زن و شوهر بر سر مسائل مالی و آنچه که در طول ازدواج به دست می آورند شریک شوند تا خلا هایی را که امروزه این مساله به وجود آورده است را از این طریق جبران کنند.
محبی تصریح می کند: امروزه تعیین مهریه های بالا گرفتنی نیستند و از سویی ضامن خوشبختی برای یک زن نمی باشد و باید زنان را نسبت به این مساله آگاه کرد.
ازدواج ها براساس شناخت و ادراك متقابل و اعتقادات قوي بنيان گذاريشود و دختران به اين فكر كنند كه آينده من با شوهرم تامين خواهد شد هيچ وقت به طلاق فكر نمي كنند كه بهاي آن معامله و سوداگري بر سر مهريه اتفاق بيافتد.
طی گفت‌و گو با مسئولان ذي ربط اعلام شده كه 72 درصد طلاق‌ها از جانب زنان تقاضا شده كه در اين صورت نمي‌توان انتظار داشت جامعه بر پايه خانواده‌هاي مستحكم باشد در صورتي كه با رفع شبهات آيندهاقتصادي زن و شراكت از زندگي زناشويي با تقسيم اموال مي توان اينمشكل را حل و فصل كرد.
و شايد اين بهترين راهكاري باشد كه به دور از شعار زدگي بتوان به آن جنبه عملياتي بخشيد.
نگار طاهونچی