همه‌چیز درباره قاتل خاموش!
فشارخون یکی از مهم‌ترین عوامل خطر تهدیدکننده سلامت مردمو اصلی‌ترین عامل مرگ‌ومیر درجهان و ایران محسوب می‌شود؛به‌طوری که طبق گفته کارشناسان با نگاهی به آمار مرگ‌ومیرناشی از آن می‌توان این بیماری را قاتل خاموش نامید.
مطالعه روند بار بیماری‌ها در کشور در بازه زمانی سال‌های۱۳۶۹ تا ۱۳۹۴ نشان داده که فشارخون بالا از جمله مهم‌ترینعوامل خطر تهدیدکننده سلامت مردم و اصلی‌ترین عاملمرگ‌ومیر در جهان و ایران محسوب می‌شود. همچنین مرگزودرس ناشی از سکته‌های قلبی و مغزی، به دلیل بیماریپرفشاری خون بوده و بالغ بر نیمی از کل موارد مرگ در کشوررا به خود اختصاص داده است.
*چقدر از ایرانی‌ها پرفشاری خون دارند؟
طبق آمارها در سال ۱۳۹۵ به طور متوسط ۲۲ درصد زنان و ۲۱ درصد مردان ایرانی مبتلا به فشارخون بالا بوده‌اند. همچنینبیش از ۵۰ درصد گروه سنی ۵۵ تا ۶۹ سال دچار عارضهفشار خون بالا هستند. متاسفانه برآوردها حاکی از آن است کهحدود ۶۰ درصد مبتلایان به فشارخون بالا، از این مساله آگاهیندارند.
*کلید اصلی مبارزه با پرفشاری خون
باید توجه کرد که شرایط تاریخی در دهه‌های اخیر و بروزتغییرات گسترده در شیوه زندگی مردم مانند رشد شهرنشینی،آلودگی هوا، مصرف غذاهای پرنمک به عنوان بزرگترین عاملایجاد پرفشاری خون که در ایران دو تا سه برابر بیش ازحداکثر میزان مجاز مصرف می‌شود، کم‌تحرکی و اضافه وزن،اختلالات خواب، استرس‌های فردی و اجتماعی و …از عواملاصلی خطر بروز فشارخون بالا به شمار می‌آیند. البته وخوشبختانه باید توجه کرد که کلید اصلی مبارزه با فشار خوننیز در مدیریت همین عوامل خطر نهفته است؛ به طوری کهرعایت صحیح و کنترل این عوامل از سوی آحاد جامعه بیشترینکمک را درکاهش موارد ابتلاء به این بیماری مهلک فراهممی‌کند.
بر همین اساس وزارت بهداشت همزمان با روز جهانیفشارخون، «بسیج ملی کنترل فشارخون بالا» را در اولویتبرنامه‌های بهداشتی سال ۱۳۹۸ قرار داده است که این بسیجملی چند هدف را دنبال می‌کند. اهداف ایجاد این بسیج ملیافزایش آگاهی و سواد سلامت جامعه درباره فشار خون بالا،ترغیب مردم برای مراجعه به مراکز تعیین شده جهت اندازه‌گیریفشارخون و شناسایی و پیگیری افراد دارای فشارخون، کاهشمصرف نمک روزانه مردم به حداقل ۵۰ درصد با اطلاع‌رسانیبه جوامع مردمی، کنترل صنایع و ساختارهای مرتبط، افزایشمصرف غلات، حبوبات، سبزیجات و میوه‌جات به میزان ۲۵ درصد بیشتر از وضعیت کنونی، کنترل و درمان مبتلایان بهفشارخون بالا، رعایت و کنترل دقیق عوامل اجتماعی، اقتصادیو فرهنگی اثرگذار بر این موضوع اعلام شده است.
*اندازهگیری فشارخون افراد ۳۰ سال به بالا
این برنامه از ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۸ مصادف با روز جهانیفشارخون آغاز شده و تا ۱۵ تیرماه ۱۳۹۸ ادامه خواهد داشت. در قالب این برنامه تمام ارکان مدیریتی، پشتیبانی و فنی وزارتبهداشت و تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور ونیز سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با سلامت،بسیج می‌شوند تا با اندازهگیری فشارخون افراد ۳۰ سال به بالاو نیز زنان باردار ایرانی و جمع آوری و ثبت داده های موردنیاز، مرحله اول را برای طراحی و اجرای برنامه های پیشگیریو کنترل فشارخون ایرانیان طی کنند.
می‌توان امیدوار بود که با طراحی و اجرای بسیج ملی کنترلفشارخون بالا، گروه‌های هدف مورد نظر درباره فشارخون بالاحساس شوند و با مراجعه به مراکز تعیین شده از وضعیتفشارخون خود اطلاع پیدا کنند. به این ترتیب، با شناساییموارد فشارخون بالا و شروع مراقبت‌های استاندارد و مبتنی بردستورالعمل‌های کشوری، گامی موثر برای کنترل این تهدیدسلامت برداشته خواهد شد.
*فشار خون چیست؟
خون در بدن ساکن نیست و در گردش است. خون در گردشموجب رساندن مواد غذایی انرژی‌زا و اکسیژن به بافت‌های بدنو حمل مواد زاید به ارگان‌های دفعی شده و به طور کلی فعالیتسیستم دفاعی و بازسازی بافت‌ها نیز از این طریق میسرمی‌شود. باید توجه کرد که مهم‌ترین بخش دستگاه گردش خوندر بدن، قلب است. رگ‌هایی که خون را به قلب وارد می‌کنند،سیاهرگ و رگ‌هایی که خون را از قلب خارج می کنند، سرخرگنام دارند. قلب با هر بار ضربان، خون را به درون سرخرگ‌هامی‌فرستد و در نتیجه نیرویی به سرخرگ‌ها وارد می‌کند که باعثمی‌شود فشاری به دیواره سرخرگ‌ها وارد شود که به آنفشارخون می‌گویند.
*چرا فشار خون بالا می‌رود؟
مقدار فشارخون به دو عامل بستگی دارد؛ یکی مقدار خونی کهدر هر دقیقه از قلب خارج می‌شود و دوم مقاومتی که بر سر راهخروج خون از قلب در سرخرگ وجود دارد. فشارخون وقتی بالامی رود که یا خون با قدرت بیشتر از قلب پمپاژ شود و یا مجرایسرخرگ تنگ شود. مهم‌ترین عامل در ایجاد تنگی بر سر راهجریان خون، رسوب چربی است. با بالا رفتن سن به تدریجچربی بیشتری در جدار سرخرگ‌ها رسوب می‌کند و فرد بیشتردر معرض فشارخون بالا قرار می‌گیرد. علاوه بر افزایش سن،برخی رفتارها مانند فعالیت بدنی کم، تغذیه ناسالم و مصرفسیگار یا قلیان هم در ایجاد و تشدید فشارخون تاثیر دارند.
*مقدار فشارخون طبیعی و غیرطبیعی
در زمان انقباض عضله قلب خون وارد سرخرگ‌ها می‌شود وفشارخون به حداکثر مقدار خود می‌رسد و در زمان استراحتقلب خون به تدریج از سرخرگ‌ها خارج شده و فشارخون بهحداقل مقدار خود می‌رسد. واحد اندازهگیری فشارخون میلی‌مترجیوه است.
*علائم فشار خون بالا را بشناسید
فشارخون بالا معمولا علامت ندارد. البته ممکن است افراد دارایفشارخون بالا دچار سردرد در ناحیه پشت سر، سرگیجه، تاریدید، خستگی زودرس و تپش قلب، تنگی نفس شبانه یا هنگامفعالیت و درد در قفسه سینه شوند. تنها راه تشخیص فشار خونبالا، اندازهگیری فشارخون با دستگاه فشارسنج است. برایمقابله و کنترل فشارخون بالا در جامعه باید فشارخون افراد درمعرض خطر به ویژه افراد ۳۰ ساله و بالاتر و زنان باردار اندازهگیری شود تا بتوان آن را به موقع تشخیص داد و درمان کرد. برای اطلاع از وضعیت فشارخون خود می توانیم به خانه هایبهداشت، پایگاه‌های سلامت، مراکز خدمات جامع سلامت، مطبپزشکان، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها مراجعه کنیم و بخواهیم تافشارخون ما را اندازه بگیرند.
*عوارض فشارخون بالاچیست؟
در افرادی که فشارخون بالا دارند، به علت فشار وارد بر قلب بهتدریج عضله قلب آن ها ضخیم می‌شود و این موضوع می‌تواندفشار بر قلب را افزایش دهد و در طولانی مدت، عمر فرد را کمکند. همچنین فشارخون بالا باعث می‌شود تا چربی در دیوارهسرخرگ‌ها سریع‌تر رسوب کند. رگ‌های قلب در این افراد زودترتنگ می‌شوند و خون کمتری به عضله قلب می‌رسد. اگر رگ‌هایقلب بسته شوند و خون اصلا به عضله قلب نرسد، سکته قلبیرخ می‌دهد. رسوب چربی در دیواره سرخرگ‌های مغزی نیز ازدیگر عوارض فشار خون است که باعث کم شدن جریان خون بهمغز می‌شود. اگر تنگی بسیار شدید شود و یا رگ‌های مغزکاملا بسته شود، سکته مغزی رخ می‌دهد.
در عین حال فشارخون بالا می‌تواند باعث پارگی رگ‌های مغزشود و خونریزی مغزی ایجاد کند که ممکن است باعث اختلالدر حرکت اندام‌ها، بینایی و قدرت تکلم و مرگ شود. فشارخونبالا می‌تواند باعث نارسایی کلیه‌ها نیز شود.
در فشارخون بالا چشم هم می‌تواند مشکل پیدا کرده و خونریزیکند و حتی منجر به تاری دید و حتی کوری شود. بنابراین لازماست هر بار که به پزشک و یا دیگر ارائه کنندگان خدماتسلامت مراجعه می‌کنیم، از آن‌ها بخواهیم که فشارخون ما رااندازه گیری کنند. اگر فشارخون از حد طبیعی بالاتر باشد،مراجعه به پزشک ضروری است. در عین حال بدانید که حداقلنیم ساعت قبل از اندازهگیری فشارخون خود، غذا نخورید، قهوهو چای ننوشید، فعالیت بدنی انجام ندهید، سیگار یا قلیاننکشید، ادرار خود را کاملا تخلیه کنید و عصبانی نباشید.