ناگفته‌های تئاتر خراسان در سالی که گذشت
- تئاتر خراسان در سالی که گذشت روزهای پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. از نمایش‌های پر سر و صدا و جنجالی گرفته تا حواشی جشنواره رضوان و تعطیلی برنامه آوانسن که تنها برنامه تخصصی تئاتر بود، همه و همه این هنر جذاب را که جایی برای خودش در سبد فرهنگی هنردوستانمشهدی دست و پا کرده است، به موضوعی مهم و شاخص در بین سایر هنرها بدل کرده‌است.
با «عبدالله برجسته» کارگردان مطرح مشهدی که یکی از شناخته شده ترین اهالی تئاتر استان در سطح کشور است به گفت‌وگو نشستیم تا نظر او را درمورد سالی که بر این هنر و اهالی آن گذشت بپرسیم.
*تئاتر خراسان در سال 97 چه حال و روزی داشت؟
** ما برای اینکه بتوانیم نقاط قوت و ضعف خود را بررسی کنیم و به نتیجه مثبت برسیم باید نگاهی آماری داشته باشیم. سال گذشته نیز این اتفاق را در برنامه «آوانسن» رقم زدیم و خوشحالم که امسال از طریق شما این اطلاعات منتشر می‌شود.
در سالی که گذشت 67 نمایش به روی صحنه رفته‌است که نسبت به سال 96، رشد داشته‌است و 10 نمایش بیشتر به اجرا درآمده است، البته 10 نمایش بازتولید شده‌اند و درواقع تعداد نمایش‌های جدید در 2سال گذشته ثابت مانده‌است.
نکته دیگر اینکه 7 نمایش در سالن تئاتر اصلی روی صحنه رفته‌است و 10 نمایش نیز سهم تماشاخانه بهار بوده‌است. 20 نمایش در پردیس تئاتر مستقل، 15 نمایش در سالن خورشید، 7نمایش در اشراق و 8نمایش نیز در شمایل اجرا شده است.
آمار دیگری نیز استخراج کرده‌ایم که مربوط به تعداد کاراکترها یا شخصیت‌های زن و مرد است که 229 شخصیت سهم بازیگران زن و 294 شخصیت نیز توسط بازیگران مرد خلق شده‌است و نکته جالب اینکه در سال 97 سهم رشد شخصیت‌های مردانه و زنانه با افزایش 12 کاراکتر نسبت به سال پیش از آن، برابر بوده‌است. توزیع نقش‌ها در سال 97 باعث شد که بازیگران بیشتری به بازی گرفته شوند و دیگر بازیگری نداشته باشیم که برای مثال 5 شخصیت را بازی کرده باشد.
مقایسه این آمار با سال 96 نشان می‌دهد تمایل هنرمندان به بخش خصوصی بیشتر شده‌است اگرچه سالن‌های خصوصی ما از استانداردهای لازم برخوردار نیستند.
باید پرسید چرا مجموعه تئاتر مشهد با 17 اجرا سهم اندکی در این هنر داشته‌است و چرا در برخی ایام خالی مانده‌است.
اگر از زاویه دیگر نیز بررسی کنیم سپردن تئاتر به بخش خصوصی اتفاق بسیار خوبی است و مطمئنا در سال‌های آینده نیز گسترش می‌یابد.
این نکته را نیز اضافه می‌کنم که این آمارها تنها مربوط به سالن اصلی تئاتر شهر، تماشاخانه‌های بهار، اشراق، خورشید، شمایل و پردیس تئاتر مستقل است و نمایش‌هایی که در دانشگاه‌ها اجرا شده یا کارهایی که در فرهنگسراها به روی صحنه رفته‌است جزو آن محسوب نمی‌شود.
*برخی منتقدین معتقدند که استفاده از نمایشنامه‌های خارجی و نویسنده های غیربومی سهم بالایی را به خود اختصاص داده‌اند. نظر شما چیست؟
**بله این مسئله بارها عنوان شده‌است و جالب است بدانید طبق آمار از 67 نمایشی که در سال97 اجرا شده است 50 نمایشنامه توسط نویسندگان بومی نگاشته شده و تنها 8 نمایشنامه غیر بومی و 9 نمایشنامه خارجی به اجرا درآمده است، درحالیکه در سال 96 تعداد نمایش‌های بومی 31 مورد بوده است. این آمار نشان می‌دهد اتکای تئاتر مشهد بر نویسندگان بومی آن است و وجود تعداد بالای نویسندگان بومی در مشهد، برگ برنده تئاتر این شهر است و هیچ شهر دیگری از چنین امتیازی برخوردار نیست. با آموزش و هدایت این نویسندگان در مسیر درست در آینده می‌توانیم نویسندگان بیشتر و موفق‌تری نیز داشته‌باشیم.
*تئاتر خراسان در جشنواره فجر بسیار خوش درخشید. سهم مسئولان و خود خانواده تئاتر در این موفقیت چقدر است؟
**اتفاقاتی که در تئاتر رخ می‌دهد بیشتر جوششی است تا کوششی و درواقع قائم به فرد است تا قائم به جریان یا یک گروه، بنابراین هنرمندان تئاتر نقش اصلی را در کسب موفقیت‌ها داشتند. ما اگر تلاش‌هایگروه‌های خصوصی که با جدیت و پشتکار قابل توجهی مشغول فعالیت هستند را ببینیم و آن‌ها را موردتوجه قرار بدهیم عملا تئاتر از بخش دولتی فاصله می‌گیرد و مدیریت دولتی تنها کاری که می‌تواند انجام دهد نظارت و ایجاد و تجهیز زیرساخت‌ها و بخش سخت‌افزاری تئاتر مانند سالن‌ها و امکانات است. در سایر بخش‌ها باید به خانواده تئاتر اجازه داده شود که خودشان برای خودشان تصمیم بگیرند. شهرداری هم نسبت به گذشته بازتر عمل می‌کند و در بحث تبلیغات تئاتر عملکرد خوبی دارد.
ما باید به نقطه‌ای برسیم که نیاز هنرمندان برای مراجعه به مسئولان بسیار کم باشد و هرکس کار خودش را انجام دهد. اهالی تئاتر سال به سال خودکفاتر و مستقل‌تر می‌شوند و باید اجازه بدهیم همین مسیر ادامه یابد.
*تئاتر خراسان امسال درگیر حاشیه‌های مختلف شد، این مسائل چه تاثیری در جریان تئاتر و روحیه هنرمندان دارد؟
** بنظر من جریانات فرهنگی و هنری زمانی می‌تواند موفق باشد که براساس یک رابطه برد-برد شکل بگیرد و مسئولان و هنرمندان هردو از آن بهره ببرند. اتفاقاتی که رخ داد با گفت‌وگو قابل حل بوده و هست زیرا معتقدم درخصوص برخی مسائل دچار سوءتفاهم شده‌ایم. بچه‌های تئاتر هنرمندان متعهدی هستند که با شرافت کار خود را انجام می‌دهند اگرچه ممکن است اتفاقات ناخواسته‌ای از سوی آن‌ها رخ داده باشد که مورد تایید دستگاه‌های نظارتی نباشد که می‌توان درمورد حساسیت‌ها و خط قرمزها گفت‌وگو کرد و به نتیجه مثبت رسید.
*درآمد تئاتر در سال 97 چطور بود؟
**سال گذشته استقال بیشتری را نسبت به دوران پیشین تجربه کردیم و بعضی از نمایش‌ها فروش بسیار خوبی داشتند اگرچه نمایش‌هایی نیز بودند که درآمد کمی داشتند. باید از مخاطبان تشکر کنم که تنها حامی تئاتر هستند و این مسئله را بخوبی درک کرده‌اند که حضور آن‌ها باعث تداوم تئاتر می‌شود و خانواده تئاتر بزرگترین انرژی خود را از مخاطبان می‌گیرد.
صادق شیخی