نقش مخاطب در تولید و ارائه یک اثر هنری
هنر نقاشیخط یکی از شاخه‌های مهم هنر خوشنویسی است که با سابقه‌ای بیش از نیم قرن در دورۀ معاصر به یک گرایش مستقل تبدیل شده است. نقاشیخط مکتبی نوپا و اصیل است که عنصر خط و خوشنویسی با تکیه بر وجه تصویری‌اش، خمیرمایه اصلی آن را تشکیل داده و محتوای آثار در شکل و ظاهر بصری آن نشان داده می‌شود. نقاشیخط نوعی نقاشی کردن با حروف است و درواقع نقاشی کردن حروف و کلماتی است که در نهایت رسیدن به اثری هنری است که بیننده آن را خوشنویسی تلقی می‌کند هرچند که با روش‌ها و تکنیک‌های رایج در نقاشی به وجود آمده باشد. درواقع هرگاه به جای استفاده از ابزار سنتی خوشنویسی مانند قلم، مرکب و کاغذ، از بوم، رنگ‌های روغنی، گواش، اکریلیک، آبرنگ و جز اینها استفاده و خط را نیز به جای قلم با مداد و پرگار طراحی کنیم یا از ابزاری چون اپک و اورهد کمک بگیریم، اثر حاصل را نقاشیخط می‌خوانیم.
«حبیبه موسوی» متولد ۱۳۶۸، کارشناس ارشد ارتباط تصویری و دارای مدرک ممتاز از انجمن خوشنویسان مشهد ، مربی هنری مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشهد و تبریز از سال۸۶ تا ۹۵ است و کسب ده‌ها مقام اول تا سوم کشوری و بین‌المللی در رشته‌های مختلف هنرهای تجسمی و برگزاری و شرکت در بیش از ۲۰ نمایشگاه گروهی و انفرادی در مشهد، تهران و تبریز را در کارنامه خود دارد.
خط نستعلیق را در شرایط حاضر چگونه می‌بینید؟
خط نستعلیق در عین زیبایی و ظرافتی که دارد بسیار روان و صریح است که در ایران شکل گرفته و نماد فرهنگ ایرانی است؛ به همین منظور عموم مخاطبان ارتباط بیشتری با خط نستعلیق نسبت به دیگر خطوط برقرار می‌کنند. خط نستعلیق از اصالت و قدمت زیادی برخوردار است، از این‌رو همچنان محبوبیت خود را در متن‌ها و اشعار ادبی و غیرمذهبی حفظ کرده است و مورد استفاده زیادی قرار می‌گیرد.
کاربرد نستعلیق به عنوان عنصر هنری در یک تابلو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همانطور که پیشتر اشاره کردم محبوبیت خط نستعلیق می‌تواند اولین نقطه قوت جذب مخاطب به سمت تابلو یا اثر هنری باشد، صرف نظر از هنرمندانی که مطالعه و آگاهی نسبت به تمامی خطوط دارند، عموم مخاطبان ارتباط بیشتری با خط نستعلیق نسبت به دیگر خطوط برقرار می‌کنند. حال می‌خواهد یک حرف باشد یا یک بیت و یا یک جمله، از این‌رو درک تابلو برایش راحت‌تر است.
ایا خط کوفی به عنوان عنصر گرافیکی مطرح می‌باشد یا عنصر خط تاریخی؟
استفاده‌ای که من اینجا از خط کوفی در تابلو‌هایم داشته ام نگاه خط گرایانه نبوده است و فقط به فرم حروف فکر شده است. فرم‌ها می‌توانند گویای همه چیز باشند. پیچش‌ها و دور‌هایی که در تک تک حروف خط کوفی در این آثار بکار برده شده، تلاشی برای دور کردن ذهن مخاطب از عنصر خط و هدایتش به سمت محورهای فرمیک حروف بوده است.
ایا چیدمان خط کوفی نسبت به خط نستعلیق مشکل تر است؟
هر خطی قواعد و ضوابط خودش را دارد. اینکه بگوییم چیدمان یا ترکیب بندی کدام سخت تر است، شاید خیلی صحیح نباشد. قابلیت‌ها و امکانی که شکل و فرم حروف کوفی دارد، در صورتی می‌تواند نتیجه رضایت بخشی داشته باشد، که شخص بداند کجا و به چه شکل از حروف استفاده کند و این انتخاب کاملا آگاهانه به یک ترکیب بندی چشم نواز منجر شود.
ایا کارهایتان را به عنوان خط نقاشی یا نقاشی خط قبول دارید و چرا؟
خب من فقط چند ماه است که این حرفه را زیر نظر استادم، آقای کاظم خراسانی شروع کردم و نمی‌توانم کارهایم را به عنوان یک کار تمام و کمال نقاشیخط بدانم. این را مخاطب من و استادانی که سالهاست در این حرفه مشغول هستند باید عنوان کنند. اما تلاشی که در اجرای این کارها شده و هدفی که از ابتدا برای اجرای هر تابلو مد نظرم بوده، تلفیق و بکارگیری هوشمندانه حروف و نوشتار به همراه رنگ و ترکیب بندی‌های آوانگارد و نو بوده است که قطعا با تمرین و تکرار مکرر و کار مداوم این اتفاق خواهد افتاد.
بازار فروش این گونه کارها که در ایران رواج بیشتری داشته است را از چه رو می‌دانید؟
حرفه نقاشیخط قدمتی ۴۰ ساله دارد اما با این حال فقط در دهه اخیر شاهد رشد چشمگیر هنرمندان در این زمینه و همچنین توجه مخاطبان به این هنر هستیم. علتش هم می‌تواند رشد نگاه بصری و زیباشناسانه مخاطب دنیای مدرن نسبت به نقاشیخط باشد. در هنر معاصر خواه ناخواه مخاطب نقش مهمی در چرخه تولید و ارائه یک اثر هنری را دارد.
مخاطبان این اثار عموما خاص هستند؛ چگونه می‌شود مخاطب عموم را هم به سوی اثارتان سوق داد؟
بله آثار هنری به خصوص آثاری که کمی از حالت عموم پسند خارج شده و نگاهی متفاوت را دنبال می‌کنند، طبیعتا مخاطبان خاص خود را دارند. اما هستند مخاطبانی که علاوه بر اینکه دنبال وجه اشتراک بین دانسته‌ها و تصورات خود با یک اثر هنری می‌باشد، نیز به دنبال مکاشفه در آثاری است که شاید کمی با نگاهش متفاوت باشد.
به اعتقاد من هنرمند می‌تواند با استفاده از مهارتهای تکنیکی، ترکیب بندی‌های نو، بکارگیری هوشمندانه حروف و درگیر کردن ذهن مخاطب در شکل گیری اثر، مخاطب را به سمت تابلو جذب و او را یکی از دنبال کنندگان سبک خود کند.
اینده هنر خط نقاشی را در ایران چگونه می‌بینید؟
علی‌رغم استقبالی که سالهای اخیر از این حرفه شده است، اگر این هنر مسیر درست و حرفه ای خود را طی کند می‌توان به آینده نقاشیخط خوش بین بود.
سعید بابایی