پایان «کودک همسری» در انتظار تایید مجلس
در روزهایی که باید کودکانه قدم بردارد و عروسک‌هایش را در آغوش بگیرد. در روزهایی که باید خود را برای «زن بودن» آماده کند و بفهمد که خانواده، جامعه و روابط بین آنها چیست بدون این که اجازه بدهیم پله‌ها را یکی پس از دیگری بالا برود او را به نقطه ای پرتاب می‌کنیم که برایش آماده نیست. مسئولیتی بر دوش او می‌گذاریم که تن نحیف و روح نازکش توان تحمل آن را ندارد.
دختران ما در همین حوالی به خاطر فرهنگ غلط خانواده، مشکلات اقتصادی و رسمیتی که جامعه به این اشتباه مهلک داده است، ازدواج می‌کنند و هیچ کس نمی پرسد که از کجا شروع شد و چرا نقطه پایانی نیست؟
کودک همسری؛ روایت کننده جفایی از زندگی تلخ کودکانی است که به دلیل فرهنگ و سنت و مشکلات اقتصادی خانواده محکوم به زندگی با همسری هستند که در پس آن درکی از معنای علاقه مطرح نیست.
دردهایی که تکرار می‌شود
روایتی از دردهای مادران قدیمی که رنج‌های خود را بعضا به نسل جدید منتقل می‌کنند. بر اساس طرحی که پیش از این در مجلس ارائه شد، قرار بود حداقل سن ازدواج برای دختران به ۱۶ سال افزایش می‌یابد. در این طرح حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۶ و برای پسران ۱۸ سال پیش بینی شده و ازدواج برای دختران زیر ۱۳ سال مطلقا ممنوع خواهد شد. این در حالی است که در حال حاضر حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال بوده و دختران زیر ۱۳ سال تنها با مجوز دادگاه امکان ازدواج دارند.
کودک همسری را بعضی‌ها، نوعی از پدیده کودک آزاری می‌دانند، از آنجایی که این پدیده را خانواده‌ها زیر پوشش قرار می‌دهند و به نوعی حتی تحت حمایت و اجبار خانواده ازدواج کودک شکل می‌گیرد، شناسایی و بررسی آن روندی بسیار پیچیده و دشوار است. زناشویی کودکان در کشور در فاصله سنی ۱۰ تا ۱۴ سال رخ می‌دهد. در این بین شاهد ازدواج دختران و پسران زیر سن قانونی هستیم که در این قبیل ازدواجها، بیشتر مواقع یکی از زوجین بزرگ سال است.
بهترین سن ازدواج دختران و پسران
بهترین سن ازدواج بین ۱۸ تا ۲۵ سال و حداکثر ۳۰ سال است. ازدواج زیر ۱۸ سال برای بارداری بسیار خطرناک است، تولد کودکان کم وزن که زمینه ای برای اختلالات ژنتیک است ، ایجاد معلولیت‌ها و زایمان زودرس از عوارض بارداری مادر در سن کم تر از ۱۸ سال است. بر اساس مشاهدات در مشاوره ژنتیک، علت این گونه ازدواجها، تفکرات بومی افراد و یا برداشت‌های اشتباه از تاخیر در ازدواج است.
معضلات بارداری در سنین پایین
ممکن است دختران در سنین کمتر از ۱۸ و ۲۰ سالگی و گاهی ۲۵سالگی به بلوغ فیزیکی نرسند؛ که این مسئله عوارضی در این دوران خواهد داشت. همچنین ممکن است به دلیل رشد ناکافی لگن زنان، این موضوع مانع زایمان طبیعی شود و یا به دلیل نامرتب بودن عادت ماهیانه در سنین پایین، افراد کم خون باشند.
در سنین کمتر از ۱۸ سال استخوان‌ها نیاز به تکامل و ایجاد ذخیره استخوانی دارند تا بعد از ۵۰ سالگی که برداشت کلسیم از استخوان‌ها آغاز می‌شود به مشکل برنخورند. با توجه به این موضوع وقتی بارداری در سنین پایین اتفاق می‌افتد، ذخیره استخوانی مادر به سمت جنین می‌رود. همچنین احتمالا مادر از نظر روحی و روانی آمادگی بارداری ندارد و بالغ نیست.
وزن کم نوزاد، امکان کم خونی و مشکلات کروموزومی از دیگر مشکلات بارداری در اوایل سن عادت ماهیانه به شمار می‌رود.
سن ازدواج درقانون مدنی
قبل از انقلاب اسلامی براساس قانون مدنی مصوب در‌سال ١٣٥٣ حداقل سن ازدواج برای دختران و پسران ١٨ سال در نظر گرفته شده بود اما درماده ۱۰۴۱ قانون مدنی فعلی ، ازدواج دختران قبل از ۱۳سالگی با اذن ولیّ و رعایت مصلحت آن هم از سوی دادگاه، مجازدانسته شده است.
آمار ازدواج کودکان
آمارها حاکی است که ۱۷ درصد از ازدواج‌‌های کشور مربوط به ازدواج دختران زیر ۱۸ سال بوده ، ضمن آن که در سال ۹۴ بیش از ۵ درصد ازدواجها در سنین کمتر از ۱۵ سالگی ثبت شده است؛ این در حالی است که این آمار فقط آمار ازدواج‌‌های ثبت شده در دوران کودکی است.
۳ حقوقی که از کودکان در کودک همسری نقض می‌شود
ازدواج کودکان بر سه حق آنها تاثیر می‌گذارد.
- حق انتخاب کودکان: اولین موردی است که در صورت ازدواج زودهنگام از آن سلب می‌شود زیرا این خانواده است که برای آنها درزمینه انتخاب همسر تصمیم می‌گیرند.
- حق آموزش: در این ازدواج، حق آموزش زیر سوال می‌رود و بسیاری از این دختران و پسران بعد از ازدواج نمی توانند به تحصیل ادامه دهند .
- حق بهداشت: سومین موردی که در کودک همسری زیر سوال می‌رود، حق بهداشت است که با ازدواج کودکان مورد تهدید قرار می‌گیرد. به نحوی که آمار وزارت بهداشت و سازمان بهداشت جهانی از بیشترین آمار مرگ و میر در بین مادران زیر ۱۸ سال حکایت دارد.
براین اساس با ازدواج در سنین کودکی سه حقوق اساسی یک شهروند ضایع می‌شود از این رو ما معتقدیم ازدواج کودکان باید ممنوع اعلام شود و در قانون باید اصلاح صورت گیرد به خصوص آن که یکی از دلایل اصلی افزایش ازدواج کودکان، فقر است و برای حل این مشکل ضمن اتخاذ تدابیری برای کاهش فقر باید به خانواده‌ها آموزش بدهیم در غیر این صورت قانون به تنهایی نمی تواند دردی از جامعه دوا کند.
با توجه به اهمیت ابعاد قانونی ، بین المللی و فقهی این مسئله تا زمانی که ما نتوانیم بین این سه تعادل برقرار کنیم حتی اگر بهترین قانون را به تصویب برسانیم ، کارایی لازم را نخواهد داشت.
مجلس «کودک همسری» را ندید
خراسان رضوی یک از استان‌هایی است که بالاترین آمار کودک همسری را در خود ثبت کرده است.
چندی پیش خبر مخالفت کمیسیون اجتماعی با طرح مقابله با کودک همسری در رسانه‌ها موجی از ناامیدی از بهبود شرایط را به دنبال داشت. انگار که مهر پایانی بر این «پدیده شوم» در آینده نزدیک وجود ندارد.
نماینده تربت جام، تایباد و باخرز و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی معتقد است که این نقطه پایان نیست و اضافه کرد: ما تلاش می‌کنیم در صحن مجلس شورای اسلامی نظر نمایندگان را برای تصویب این طرح جلب کنیم و در غیر این صورت طرحی را با محتوای مشابه در دستور کار قرار می‌دهیم.
جلیل رحیمی جهان آبادی عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با اشاره به مخالفت این کمیسیون با طرح مقابله با کودک همسری گفت: ما تلاش می‌کنیم در صحن مجلس شورای اسلامی نظر نمایندگان را برای تصویب این طرح جلب کنیم و در غیر این صورت طرحی را با محتوای مشابه در دستور کار قرار می‌دهیم.
وی اظهار کرد: من از حامیان و امضا کنندگان طرح مقابله با «کودک همسری» بودم در یکی از جلساتی که در کمیسیون برگزار شد از مخالفان و موافقان و تعدادی از کارشناسان دعوت شد بحث ما به عنوان موافق این بود که کودک همسری نقض آشکار حقوق کودکان است و این ازدواجها در مناطق کمتر توسعه یافته صورت می‌گیرد و کودکان مجبور به ازدواج می‌شوند و حق انتخاب و اعتراض هم ندارند. ضمن این که آسیب شدید جسمی و روحی می‌بینند.
نماینده مردم تربت جام تایباد و باخرز در مجلس شورای اسلامی، اضافه کرد: متاسفانه در این نوع ازدواجها به دلیل عدم شناخت کافی از مقوله ازدواج و عدم استقلال مالی و بلوغ فکری شاهد تبعات منفی برای جامعه هستیم. بنابراین ما در این طرح می‌خواستیم محدودیت‌هایی را برای ازدواج کودکان اعمال کنیم و این موضوع را در اولویت می‌دانستیم.
رحیمی جهان آبادی یادآور شد: مخالفان این طرح از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و کارشناسانی از دانشگاه الزهرا (س) می‌گفتند که آمارها نشان می‌دهد ازدواج‌هایی که در سنین پایین رخ می‌دهد، خیلی ناپایدار نیست، خلاف نظر کودکان نیست و آنها راضی هستند! و آمار ارقامی آوردند که ما نسبت به آن تشکیک کردیم و قرار شد در جلسه بعدی بحث شود که متاسفانه من در جلسه بعد برای یک کار ضروری به حوزه انتخابیه رفته بودم و غایب بودم. متاسفانه موافقان نیز نتوانستند نظر اکثریت را جلب کنند و کمیسیون با طرح مخالفت کرده است.
وی ادامه داد: مساله کودک همسری از مواردی است که به جامعه آسیب می‌زند، حقوق کودکان را ضایع می‌کند و نقض آشکار حقوق بشر است. در این نوع ازدواج نه تنها کانون خانواده استحکام پیدا نمی‌کند و ازدواج ترویج نمی‌شود، بلکه نتایج منفی، آسیب‌های اجتماعی، اخلاقی و روانی به دنبال دارد.
رحیمی جهان آبادی در پایان خاطرنشان کرد: بر اساس روال، گزارش رد این طرح از سوی کمیسیون قضایی در صحن مجلس شورای اسلامی مطرح خواهد شد و ما تلاش خواهیم کرد که نظر موافق مجلس شورای اسلامی را نسبت به تصویب این طرح جلب کنیم. اما در صورتی که موفق به این کار نشویم طرح دیگری را با طرح محتوای مشابه در دستور کار قرار می‌دهیم.