نقش هنر در صنعت و فروش محصول
هر روز در خانه و بازار و محل کارمان با وسیله هایی که در بسته بندی‌هایی تهیه و از آن ها استفاده می کنیم و اما آیا تا کنون به این فکر کرده اید که چگونه برای انتخابش قدم برداشته اید ؟ و ایا چقدر بسته و جعبه دلفریب و زیبایش شما را به سوی خود جلب کرده است ؟ هنر طراحی بسته بندی یکی از هنرهایی در مقوله گرافیک و چاپ است که هنرمندان بسیاری را به سوی خود کشیده و برندهای بزرگ بر روی تولیداتشان در این مقوله مانور زیادی می دهند و هر ساله در ایران و جهان نمایشگاه های اختصاصی در این باره تشکیل می شود .محمد کاری متخصص این رشته ، کارشناس طراحی صنعتی از دانشگاه علم و صنعت ایران ، تهران ، هنر آموز رسمی آموزش و پرورش در رشته طراحی بسته بندی و مدرس مدعو دانشگاههای هنر مشهد ، مولف چندین کتاب در زمینه طراحی بسته بندی ، مخترع و مبتکر و ثبت چند طرح صنعتی در زمینه بسته بندی ، عضو رسمی انجمن علوم و فنون بسته بندی و انستیتو بسته بندی ایران و …
به نظر شما ارزش های بسته بندی کالا برای مشتریان و مصرف کنندگان چیست ؟
همواره بسته بندی توانسته در اغلب امور مربوط به شرایط زمانی و مکانی زندگی مردم نقش داشته باشد . امروزه بسته بندی جزئی از زندگی و نیاز مصرف کنندگان محسوب می شود .اینکه واقعا بسته بندی چه نقش و ارزشی را برای مصرف کننده ایجاد می‌کند ، بهتر است ابتدا با یک مثال جلو برویم . در گذشته و حتی در زمان حال برخی کالاها، به صورت کاملا سنتی و غیر استاندارد و گاها دور از مسائل بهداشتی عرضه می شوند. یکی از ویژگی های بارز بسته بندی کالاها همانا پوشش و محافظت از محصول برای دوری از آلودگی های محیط است .یکی دیگر از ارزش های بسته بندی کالا برای مردم، امکان حمل و نقل ، تسهیل در امر جابجائی و حتی انباشت کالا در منزل و فروشگاه است. کالاها امروزه در قالب ها و فرم های منطبق با تناسبات انسانی طراحی و تولید می‌شوند یعنی یکی از دغدغه های طراحان و تولید کنندگان تسهیل در امر خرید و جابجائی کالاست .بارها پیش آمده که مشتریان برای خرید یک کالا، دنبال برند های معروفی هستند که یا خود مشتری آن بوده اند و یا به ایشان توصیه شده که فلان کالا را بخرید، می‌خواهم بگویم که بسته بندی در کنار همه خوبی هائی که دارد همواره با یک هویت مشخص و مورد اعتماد مشتریان ، عرضه می‌شود . فرم ظاهری بسته بندی و ثبت این کالبد در ذهن مشتریان نیز برای مردم اهمیت دارد. و این امرفقط با پروسه بسته بندی امکان پذیر است .البته امروزه و حتی با توجه به شرایط گوناگون زندگی مردم ، اغلب مایحتاج مصرف کنندگان قابل عرضه و برای ایشان مهیاست و چیزی که امکان و دسترسی به این محصولات را فراهم می‌کند، همانا بسته بندی است .
بسته بندی ها با چه زبانی با مشتریان و مخاطبان خود صحبت می‌کنند ؟
تصور کنید وارد یک هایپر مارکت بزرگ شده اید . در نگاه اول چه چیزی خواهید دید ؟ قطعا کالاهای متعدد با بسته بندی های متنوع و جذاب ، حال این هجمه از کالا ها با بسته بندی های متنوع ، چه چیزی برای گفتن دارند .بسته بندی ها در دو حالت کلی با مشتریان سخن می‌گویند . 1 – کارکرد و کاربرد ( فرم ظاهری ) 2 – بیان جزئیات و جذابیت های بصری ( اطلاعات نوشتاری و تصویری ).در بخش اول کالاها و محصولات تولیدی ، بنا به اقتضای زمان ، مکان و شرایط و نحوه استفاده با مکانیزمی مشخص طراحی و تولید می‌شوند . و مشتریان بنا که فرم عملکردی کالا می‌توانند انتخاب صحیح و مناسبی داشته باشند .در بخش دوم نیز همواره انتقال اطلاعات اصلی و مفاهیم بصری جذاب و تاثیر گذار و هر آنچه را که نیاز هست تا یک مصرف کننده در مورد کالا باید بداند را طراحان در قالب تصویر سازی گرافیکی و با زبان تصویری روی بسته بندی ها ارائه خواهند داد .
چه عواملی می‌تواند در جذابیت دو چندان بسته بندی ها به مشتریان کمک کند ؟
البته پاسخگوئی به این بخش نیاز به مطالعه دقیق در حیطه های مختلف دارد ، یعنی بهتر است طراحان، بدانند که برای چه چیزی طراحی می کنند یعنی شرط طراحی شناخت دقیق کالا و مشتری است و اینکه کالا در کجا و چگونه استفاده می‌شود و حتی باید مطالعه کنند که این کالا با چه شکل و چه عملکردهای دیگری می‌توانند در اختیار مشتریان قرار گیرد. امروزه در دنیا در اتاق های فکر ( مراکز تحقیقات و توسعه ) به این فکر می‌کنند که چگونه برای مشتریان نیاز بسازند ، یعنی طراحی کردن برای نیاز های روزمره یک کار پیش پا افتاده شده است .بطور مثال در عرضه زعفران ، هم گل زعفران در بسته های متعددی به فروش می‌رسد و حتی در ایجاد تنوع این محصول ، زعفران به صورت قرص هم تولید و طراحی شده است . و چند سالی هم هست که اسپری زعفران ، بنا به نیاز مردم ، طراحی و تولید شده و قابل عرضه است .نحوه چیدمان بسته بندی ها در قفسه ها ، چند منظوره بودن بسته بندی ها ، ارتباط تعاملی با مصرف کننده ، احیا هویت فرهنگی مردم در عرضه و ارائه کالاهای ایرانی می‌توانند ارزشهای دوچندان برای بسته بندی کالاها داشته باشند .
شکل گیری آموزش بسته بندی در مراکز آموزشی ایران چگونه است ؟
از سال 1382 تدریس و آموزش بسته بندی بعنوان یک رشته مجزا با سرفصل های متنوع از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد جهت اجرا، وارد هنرستانهای آموزش و پرورش ایران شد ، که بنده افتخار این رو داشتم که در همان سال 82 بعنوان اولین معلم بسته بندی استان در هنرستان ابوریحان مشهد انجام وظیفه نمایم . خوشبختانه باید به عرض برسانم که بنا به اهمیت بالای پروسه بسته بندی چند سالی هست که مسابقات و رقابت هائی در زمینه طراحی بسته بندی در داخل کشور شکل گرفته و این روند توانسته ابزاری مناسب در شناخت علاقمندان و طراحان خوش ذوق شود .مسابقات دوسالانه بسته بندی ایران ، مسابقات طراحی صنعتی ایران ( آیدیران ) . مسابقات برترین های بسته بندی ایران از جمله مهم ترین این مسابقات هستند . البته مایه خوشحالی است که در استان خراسان رضوی هم چند سالی هست که چندین مسابقه با رویکرد طراحی بسته بندی سوغات رضوی توسط شهرداری مشهد ، آستان قدس رضوی، دانشگاه فردوسی و موسسه دانشگاهی فردوس مشهد و پارک علم و فن آوری خراسان برگزار شده است .
سعید بابایی