روحانی از نوبخت دست نمی کشد
با وجود اینکه قرار بود تا آخر هفته گذشته، حسن روحانی حداقل اسامی گزینه‌های پیشنهادی خود را برای دو وزارتخانه اقتصاد و کار و رفاه اجتماعی به مجلس اعلام کند، اما به دلیل اینکه مجلس این هفته به تعطیلات می‌رود این موضوع به تعویق افتاد. حالا قرار است دولت پس از پایان تعطیلات مجلس اسامی وزرای پیشنهادی را اعلام کند. در کنار این، زمزمه‌های تغییرات دیگری در کابینه نیز شنیده می‌شود. احتمالا دو وزیر صنعت و مسکن و شهرسازی نیز کنار گذاشته شوند. بالاخره پس از مدت‌ها تعلل ظاهرا رئیس جمهور تصمیم گرفته است که کابینه را کامل کند و به روند بلاتکلیفی کنونی در تیم اقتصادی دولت پایان دهد. تابستان امسال تیم اقتصادی دولت شرایط بسیار سختی را سپری کرد. این شرایط سخت ضرورت تغییرات در کابینه اقتصادی را به وجود آورد.
اواخر تیر ماه در کوران تلاطم ارزی رهبر انقلاب در دیدار با اعضای کابینه بر ضرورت تحرک و نوسازی تیم اقتصادی دولت تاکید کردند. رئیس دفتر رئیس جمهوری نیز چندی بعد از جلسه با رهبری اعلام کرد که تغییر کابینه به ویژه در تیم اقتصادی در پیش است. محمود واعظی با اشاره به جلسه هیات دولت با رهبر انقلاب، با بیان اینکه امروز با شرایط جدیدی مواجه هستیم که بعد از خروج آمریکا از برجام و برخی تحریم‌ها به وجود آمده و مهم‌تر از آن جنگ روانی که به ملت ایران تحمیل می‌شود، گفت: «رئیس جمهوری در حال بررسی اسامی مختلف هستند تا در فرصت مناسب برخی تغییرات انجام شود. نیازمند آن هستیم اعضای کابینه با شرایط جدید وضعیت را تنظیم کنند؛ رئیس جمهوری برخی از اعضای کابینه را که در شرایط عادی انتخاب کردند بررسی می‌کنند تا برخی از تغییرات انجام شود. اسامی و تعداد تغییرات در دولت را شخص آقای رئیس جمهوری اعلام خواهد کرد.» 200 نماینده مجلس هم در نامه‌ای به روحانی خواستار تغییراتی در دولت شدند. البته نمایندگان منتظر اقدام رئیس جمهور نشدند و دو وزیر مهم اقتصادی کابینه را برکنار کردند. مسعود کرباسیان با رای مجلس وزارت اقتصاد را ترک کرد و نمایندگان به حضور 5 ساله علی ربیعی در وزارت کار و رفاه پایان دادند. اما از سوی دیگر فشار افکار عمومی بر دولت باعث شد که حسن روحانی ولی الله سیف را پس از 5 سال حضور در مسند ریاست بانک مرکزی برکنار کند. او عبدالناصر همتی را از سفارت ایران در چین فراخواند و کلید بانک مرکزی را به او سپرد. در کنار این تغییر محمد باقر نوبخت نیز از سمت خود به عنوان سخنگویی دولت استعفا کرد. نوبخت از دید بسیاری از ناظران و تحلیلگران فرمانده اقتصاد دولت به حساب می‌آید. البته او در سمت خود به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور باقی ماند. پس از استعفای نوبخت از سخنگویی تصور می‌شد که نقش او در دولت کاهش یافته و حتی ممکن است از سمت معاونت رئیس جمهور نیز کنار رود، اما حالا اخبار دیگری به گوش می‌رسد. ظاهرا نوبخت همچنان با قدرت در سمت خود باقی می‌ماند. حتی اخبار موجود از تغییرات احتمالی در دولت نشان می‌دهد مهره چینی تازه در تیم اقتصادی دولت نیز با نظر نوبخت صورت گرفته است. همه این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که از نقش مسعود نیلی دستیار ویژه اقتصادی رئیس جمهور کاسته شده و حتی گفته می‌شود او استعفا داده و در محل کارش حاضر نمی‌شود. همچنین شواهد نشان می‌دهد تاثیرگذاری اسحاق جهانگیری در دولت نیز به نسبت 4 سال اول ریاست جمهوری روحانی کمتر شده است. این وضعیت اصلا خوشایند بخشی از حامیان حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری نیست. اصلاح طلبان نشان داده اند که هیچ دل خوشی از تاثیرگذاری نوبخت در تغییرات و تصمیمات اقتصادی کابینه ندارند. این حالت درباره تصمیمات سیاسی نیز صادق است با کاسته شدن از اثرگذاری جهانگیری، محمود واعظی رئیس دفتر روحانی به نوعی بیشترین اثرگذاری را در حوزه سیاسی دولت دارد.در نبود سخنگو در دولت، واعظی به نوعی نقش سخنگوی سیاسی دولت را نیز بر عهده گرفته است. حالا با وجود این فضا به نظر می‌رسد رئیس دولت همچنان به توصیه هواداران و حتی کارشناسان توجهی ندارد و رویه خود را ادامه می‌دهد. گمانه زنی‌ها درباره ترمیم کابینه شاهد مهمی برای این مسئله است.
جدا از اینکه حسن روحانی به زودی دو گزینه وزارت اقتصاد و کار را به مجلس معرفی می‌کند، گفته می‌شود وزرای صنعت و معدن و راه و شهرسازی نیز تغییر خواهند کرد. براساس خبر‌هایی که تاکنون منتشر شده است معرفی فرهاد دژپسند به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد قطعی شده است. دژپسند مدیر باسابقه اقتصادی است که از تیم محمدباقر نوبخت به حساب می‌آید. او نیز همچون نوبخت اهل شمال کشور و شهر بهشهر است. فارغ‌التحصیل رشته اقتصاد در مقطع دکترا از دانشگاه آزاد اسلامی و دانشیار دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی است. او درحال حاضر معاون هماهنگی برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه است. دژپسند در دولت هشتم معاون برنامه‌ریزی اقتصادی وزارت بازرگانی بود و در دوره یک ساله (1384_1385) حضور فرهاد رهبر در ریاست سازمان مدیریت برنامه‌ریزی، معاونت تولیدی این سازمان بر عهده او بود. او در اعتراض به انحلال سازمان مدیریت در دولت احمدی نژاد استعفا کرد. با وجود این که دژپسند از اقتصاددانان با تجربه کشور است، اما ناظران همچنان او را گزینه‌ای تکنوکرات و خنثی همچون مسعود کرباسیان برای وزارت اقتصاد می‌دانند. اصلاح طلبان نیز از این انتخاب خوشحال نیستند. طیفی از اصلاح طلبان خواستار بازگشت طیب نیا به وزارت اقتصادند.
اما برای وزارت کار و رفاه اجتماعی نیز گزینه چالش برانگیزی مطرح است. گفته می‌شود، محمد شریعتمداری وزیر کنونی صنعت، معدن و تجارت قرار است برای این وزارتخانه به مجلس معرفی شود. این درحالی است که طرح استیضاح شریعتمداری هم اکنون روی میز مجلس است. معرفی کسی که طرح استیضاحش در مجلس مطرح است، قطعا نمی‌تواند خوش آیند نمایندگان باشد. از سوی دیگر وزارتخانه تحت مدیریت شریعتمداری در جریان تلاطم ارزی اخیر بسیار ضعیف عمل کرد و در برخی موارد به گلوگاه فساد تبدیل شده بود. سوال این است که آیا انتقال او از وزارت صنعت به وزارت کار و رفاه می‌تواند موثر و مفید باشد؟
اما برای وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت، نام رضا ویسه مطرح شده است. او نیز از مدیران با تجربه صنعت کشور به حساب می‌آید و همیشه نامش به عنوان یک گزینه برای تصدی وزارت صنعت مطرح بوده است. او گزینه اسحاق جهانگیری است و در حال حاضر نیز معاون هماهنگی و نظارت معاون اول رئیس جمهور است. ویسه اهل کرج است و 63 سال سن دارد. احتمالا اصلاح طلبان از معرفی او رضایت داشته باشند. او ریاست هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) را بین سال‌های 1380 تا 1384 برعهده داشته است.
چهارمین تغییر مهم به وزارت مسکن و شهرسازی باز می‌گردد. ظاهرا عباس آخوندی از دولت جدا خواهد شد. هر چند طرح استیضاح او روی میز مجلس است، اما او در جلسات کمیسیون مربوطه درباره استیضاح حاضر نشده است. ناظران این موضوع را در راستای کناره گیری احتمالی او از دولت تفسیر کرده اند. آخوندی در هفته‌های اخیر به خاطر جنجال سازمان نظام مهندسی در صدر اخبار قرار گرفته بود. همچنین شایعاتی درباره اختلاف آخوندی و نوبخت نیز وجود دارد که البته تائید نشده است با این حال ظاهرا آخوندی از سمت خود استعفا کرده که این موضوع هم با تکذیب روبه روشده است. حالا مهمترین چالش این است که چه کسی جایگزین او می‌شود. گفته می‌شود یک چهره جوان برای این وزارتخانه مهم معرفی خواهد شد. شاید تجربه روحانی در معرفی آذری جهرمی برای وزارت ارتباطات او را متقاعد کرده باشد که برای وزارت مسکن و شهرسازی نیز یک نیروی جوان را معرفی کند.
اما او کیست؟ براساس گزارش‌ها علی اکبر حاج محمدی گزینه روحانی برای وزارت مسکن است. اطلاعات چندانی از او در دست نیست. او مشاور عالی سازمان برنامه و بودجه در امور عمرانی و زیربنایی بوده است. این رزومه نشان می‌دهد که او نیز از تیم نوبخت به حساب می‌آید. حاج‌محمدی آذر ماه سال گذشته از سوی نوبخت به عنوان رئیس امور پایش، ارزیابی و اطلاعات مدیریت سازمان برنامه و بودجه منصوب شده بود. به نظر نمی‌رسد اصلاح طلبان و حامیان دولت به این چهره جوان ناشناخته نیز اعتماد زیادی داشته باشند. این گزینه‌ها هر یک می‌تواند برای گرفتن رای اعتماد از مجلس با چالش روبه رو شوند. محمد شریعتمداری و حاج محمدی قطعا بیشترین سختی را خواهند داشت. فرهاد دژپسند نیز ممکن است به همان دلایلی که مسعود کرباسیان در مجلس استیضاح شد نتواند رای اعتماد بگیرد. شاید رضا ویسه با کمترین مشکل روبه رو شود.
در تابستان بسیاری از تحلیلگران از ضرورت تغییر تفکر اقتصادی حاکم بر دولت سخن می گفتند، پس از آنکه اعلام شد دولت ترمیم می شود این امیدواری پیش آمد که قرار است اندیشه و روح تازه ای در دولت دمیده شود اما با توجه به این اسامی، به نظر می رسد سیاستهای تیم اقتصادی عوض نخواهد شد. با این اخبار به نظر می رسد رویای اصلاح کابینه بدون نقش آفرینی نوبخت نیز پایان یافته است و همچنان تیم اقتصادی دولت روند گذشته را پیگیری خواهد کرد. تغییر حداقل در اندیشه حاکم بر تیم اقتصادی دولت منتفی است و فقط مهره‌ها عوض شده اند.
علی روغنگران