پول انگلیسی؛ اجرای آمریکایی
از آنجا که کودتای 28 مرداد ماه 32، نقش تعیین کننده‌ای در تاریخ معاصر ایران دارد و رسیدگی مجدد به ابعاد این رخداد مهم از سوی اندیشمندان و فعالان سیاسی به‌خصوص دانشگاهیان می‌تواند در تعیین مسیر پیچیده پیش رو نقش بسزایی داشته باشد، کانون دانشگاهیان خراسان رضوی، اقدام به برگزاری همایش «واکاوی کودتای 28 مرداد» در تالار همایش‌های خیریه همدم در مشهد کرد. این همایش با حضور دکتر صادق زیباکلام، دکتر ابراهیم اصغرزاده، دکتر مهدی نجف‌زاده و تعدادی زیادی از اساتید، پژوهشگران، دانشجویان و فعالان سیاسی برگزار گردید.
در ابتدای این همایش دبیرکل کانون دانشگاهیان محمد صادق جوادی حصار ضمن تشکر از هیات مدیره موسسه همدم و خیرمقدم به مهمانان، درباره این مجموعه گفت: در این جلسه درصددیم بازنگری تازه‌ای از زوایای کودتای 28 مرداد که کمتر دیده شده است، انجام شود. در این مسئله هنوز سوالات فراوانی وجود دارد.
کودتای 28 مرداد نقطه تاریک تاریخ معاصر
دکتر مهدی نجف‌زاده استاد دانشگاه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد هم به‌عنوان کارشناس مجری ضمن یادآوری اهمیت تاریخی این رویداد مهم تاریخی بیان کرد: مسائل مرتبط با واقعه کودتای 28 مرداد و حکومت دکتر مصدق از تقاط تاریک تاریخ معاصر ایران است و از لحاظ آکادمیک زوایای نامشخصی برای ما وجود دارد و هنوز به آن نگاه ایدئولوژیک داریم.
چرا اکنون بعد از گذشت 65 سال از حادثه کودتا هنوز برخی از نقاط این حادثه مهم تاریخی مغفول مانده است و نیاز به بازبینی دارد؟
نگاه ایدئولوژیک به کودتای 28 مرداد
زیباکلام در ابتدا ضمن تقدیر و سپاس از همکاری موسسه خیریه همدم در برگزاری این همایش درباره زوایای پنهان کودتای 28 مرداد گفت: به‌عقیده من زوایای مبهم و خیلی پیچیده‌ای در این اتفاقات و رویدادهای تاریخی وجود دارد و البته یک سری اسناد جدید نیز در این رابطه خارج شده است، ولی علت اینکه به‌نظر می‌رسد بعضی از زوایای کودتا 28 مرداد مبهم است و نیاز به رسیدگی بیشتری دارد شاید به‌خاطر نگاه ایدئولوژیک بعد از انقلاب به مسئله کودتا است که نگاهی سیاسی و ابزاری در آن وجود دارد و آن گفتمان آمریکاستیزی است.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران ضمن بررسی ابعاد گوناگون کودتا بیان کرد: ابعاد دیگر کودتای 28 مرداد واقعی‌تر و اساسی‌تر بودند و این زوایا در این 4 دهه اخیر مغفول مانده است.
قواعد اصلی کودتای 28 مرداد
زیباکلام در ادامه اظهار کرد: به‌عقیده من برای هرنوع نگاهی به کودتای 28 مرداد باید چند قائده را در نظر بگیریم. ابتدا مسئله ملی شدن صنعت نفت است که آیا ملی شدن صنعت نفت امری درست بود یا خیر؟ آیا بهترین شیوه برای استیفای حقوق مردم ایران بود؟ و نکته بعد که نیاز به بررسی دارد عملکرد دولت مرحوم دکتر مصدق از اردیبهشت 1330 زمان نخست‌وزیری ایشان در طی این 28 ماه است. در این مدت تلاش‌های فراوانی صورت گرفت تا بحران نفت و رویارویی با انگلستان حل گردد. نکته آخر که به‌شدت مغفول مانده است خود مسئله ” کودتا ” است و آن‌چه طی 40 سال گذشته و قبل از انقلاب مطرح شد این است که آمریکا و انگلیس کودتا کردند و با برنامه‌ریزی سازمان سیا دولت دکتر مصدق ساقط گردید، در این مورد دیگر هیچ توضیح و پردازشی صورت نپذیرفت که این مسائل چطور و چگونه اتفاق افتاد؟
مراحل شکل گیری کودتا
دکتر زیبا کلام در خصوص مراحل شکل‌گیری کودتا به صورت کلی بیان کرد: به‌طور معمول صبح قوای نظامی و ارتش مناطق حساس شهر را می‌گیرند و اولین اعلامیه‌ها شبانه توزیع می‌گردد و نخست‌وزیر و یا رئیس‌جمهورها بازداشت، فراری و یا مخفی می‌شوند، ولی در کودتای 28 مرداد به‌هیچ عنوان این‌طور نبود و صبح دکتر مصدق نخست وزیر بود و همه برنامه ها به‌صورت روال عادی انجام شد و چند صد نفر از مناطق جنوب شهر شعار «جاوید شاه» دادند و حرکت کردند، بعضی این افراد خانواده نظامی‌ها بودند که لباس عادی برتن داشتند و در آن ساعات اولیه خبر زیادی نبود تا اینکه چندصدنفر تا ساعت 10 صبح تبدیل به 10 هزار نفر شدند و تا ساعت 1 بعدازظهر به چند ده هزار نفر رسیدند. رادیو تهران ساعت 12 یا 13 بعدازظهر به دست کودتاگران می‌افتد و کاخ نخست‌وزیری سقوط می‌کند.
استاد دانشگاه تهران ضمن بازگو کردن این مطالب به چند نکته اشاره کرد و گفت: با شکل‌گیری این اتفاق سوالات زیادی مطرح می‌گردد و اینکه این افراد بین ساعات اولیه صبح تا پایان تظاهرات که بعدازظهر تمام شد چه کسانی بودند؟ نکته دوم افراد و طرفداران دکتر مصدق کجا بودند؟ آیت‌الله کاشانی و حزب توده کجا بودند؟ این‌ها سوالات مهمی است که در طی این مدت مغفول مانده است.
زیباکلام در ادامه بیان کرد: آخرین موردی که باید به آن اشاره کرد و کمتر جنبه تاریخی دارد بهره برداری از مجموعه داستان ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد است که ظرف این یکی یا دو سال اخیر سعی شده این داستان جا بیافتد و تحت این عنوان که «فرجام اعتماد به آمریکائی ها» و علت سقوط دکتر مصدق به‌خاطر اعتماد به آمریکائی ها است.
وی گفت: اساسا درکودتای 28 مرداد چیزی به‌نام اعتماد کردن به آمریکا مطرح نشد که بخواهیم بگوییم غلط یا درست باشد؟ یعنی سیاستی در این دوره اتفاق نیفتاد. به‌عقیده دیگر نمی‌توان از کودتای 28 مرداد بهره برداری سیاسی کرد و سوالات زیادی دراین مورد مطرح می‌گردد و پاسخ می خواهد و اینکه فقط برای آمریکاستیزی بهره‌برداری سیاسی بکنیم به پایان خودش نزدیک می‌شود.
مصدق نیاز به اسطوره ساختن ندارد
در ادامه این همایش دکتر ابراهیم اصغرزاده فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره تابلوی در دست یک روحانی با این مضمون که ” ای آنکه مذاکره شعارت – استخر فرح در انتظارت ” گفت: بعد از گذشت 40 سال از انقلاب، دیدن این تابلو در دست یک روحانی در حوزه علمیه قم، نشان از فاجعه‌ای است.
وی افزود: در طی 100 سال اخیر که مردم هزینه‌های زیادی برای کنترل و نظارت بر قدرت داده‌اند و این جریان از مشروطه شروع شده که شامل جریان های 30 تیرماه سال 1331، 28 مرداد 1332 و 15 خرداد 1342 تا انقلاب اسلامی می‌شود، همیشه نام روحانیت در کنار مردم و این حوادث به‌ثبت رسیده است، 28 مرداد هم نمی‌تواند بدون مطالعه کارنامه روحانیت مورد توجه قرار بگیرد. همین‌طور که الان راجع به این تابلو حوزه علمیه باید پاسخگو باشند که منظور این تابلونویس چیست؟ آیا آقای هاشمی رفسنجانی است؟ آیا او واقعا کشته شده است؟ آیا هرکسی که مذاکره کند می‌تواند مفهوم این نکته را داشته باشد که فردی خائن است؟ از تصویر 40 سال بعد از انقلاب باید چنین چیزی خارج بشود؟
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب این سوال را مطرح کرد که ممکن از ما بپرسند که با چه هدفی در این همایش‌ها شرکت کردید و چه منظوری از بیان حوادث 28 مرداد، مشروطه و انقلاب دارید؟ وقتی گشت ارشاد و مداحی بدون مجوز پشت تریبون بدو بیراه می گوید، همه آن‌ها به اسم روحانیت نوشته می‌شود.
اصغرزاده اظهار کرد: ترور شخصیتی و زبانی بسیار خطرناک‌تر است چون یک‌نفر را تکفیر می‌کند و می‌گوید چون شما از دکتر مصدق حمایت می‌کنید دین ندارید و مسلمان نیستید در صورتی‌که مصدق کسی بود که نیاز به اسطوره ساختن ندارد و کسی است که در دوره‌ای از این مملکت تاثیرگذار است و 2 کار مهم انجام داده است، ابتدا کنترل قدرت و کاری که دکتر مصدق کرد یعنی بازگشت به مشروطه بود. شاه باید مسئولیتش محدود به همان اختیارات قانون اساسی گردد، سپس ملی کردن صنعت نفت بود.
اشتباه محاسباتی مصدق
اصغرزاده گفت: معتقدم که کودتا نظامی بوده است و طبعا دکتر مصدق دارای اشتباه محاسباتی شده و سازماندهی این کودتا در دست سفارت آمریکا و تی پی آژاکس نام کودتا است. می خواستند حزب توده را سرجایش بنشانند و کودتا با اندیشه انگلیسی ها ولی با پول و سازماندهی آمریکا است.
وی گفت: از نظرمن اراذل و اوباش، مردم عادی، افسران ارتش ایران تنها 10% در این کودتا سهم داشتند و 90% بدون شک محصول ترسی بود که استکبار جهانی، امپریالیسم از این داشت که دکتر مصدق با ملی کردن صنعت نفت در ایران الگویی برای کشورهای جهان سوم می‌گردد.
ابراهیم اصغرزاده درباره سیاست آمریکا در قبال دولت دکتر مصدق و نقش آن در کودتا گفت: یک قسمت از تاریخ پنهان است که آمریکا در زمان ” ترومن ” که اهل گفتوگو است مصالحه بین انگلیس و ایران ایجاد می کند ولی زمانی جمهوری‌خواهی مثل ” آیزنهاور” بلافاصله نقشه کودتا را برنامه‌ریزی کرد . کودتا طراحی کشورهای آمریکا و انگلیس است ، طرح و هسته اصلی انگلیس و مجری آن دولت آمریکا بود، این که چرا حزب توده و روحانیت از دکتر مصدق حمایت نکرد و کنار کشید، این سوالات را نمی توان تحلیل کرد؟
اصلاح طلب و فعال سیاسی درباره شخصیت دکتر مصدق گفت: اعتقاد من این است دکتر مصدق برای ما سمبل یک تاریخ شکوهمند نیست و دارای اشتباهاتی است. او فکر می‌کرد که ارتش به میدان نمی‌آید و به حزب توده و نیروهای ملی دستور داد تا بیرون نیایند، اگر دکتر مصدق سمبل با شکوهی از گذشته نیست ولی شک نکنید که سمبل با شکوه از دولت ایران است. دفاع از دموکراسی، جامعه مدنی، دفاع از حاکمیت ملی، دفاع از قانون است و دکتر مصدق مظهر دفاع از همه این‌ها است و نباید پوشیده شود. نمی‌خواهم راجع به او اسطوره بسازم، او دارای نقاط قوت و ضعف است و باید سوالات زیادی که پیرامون کودتای 28 مرداد مطرح می‌گردد پاسخ داده بشود.
حادثه 28 مرداد حادثه‌ای تراژدیک
دکتر اصغرزاده درباره آمریکا ستیزی بیان کرد: البته آمریکا ستیزی و آمریکا ستائی هردو بد هستند و نفرت و عشق نسبت به غرب هردو آسیب‌پذیر است و هر کشوری احتیاج به گفتوگو دارد و تمامی مسئولینش برای پیشرفت علمی نیاز به این روابط دارند. چطور می‌خواهند این روابط را با غرب که مهد علم و تکنولوژی است کمرنگ نمایند؟
وی با اشاره به بخشی از فیلم و گزارشی که پیرامون کودتای 28 مرداد از رسانه ملی پخش شد و گفت : در رسانه ملی این‌طور گفتند که دکتر مصدق با اعتماد به آمریکائی‌ها چه بلائی به سرش آمد؟ در حالی‌که در رسانه ملی و رسانه‌های ملی هنرشان انکار بخش‌هایی از تاریخ ایران است و به‌همین خاطر است که نمی‌توان پاسخی برای سوالات پیدا کرد.
اصغر زاده گفت: اولین سیاستمداری که در تریبون‌های بین‌المللی مطرح کرد که معادن هر کشوری متعلق به‌آن کشور است دکتر مصدق بود و بعد هم تبدیل به یک موج شد.
وی افزود: جهت‌گیری دکتر مصدق این دو مسیر بود، یک کنترل قدرت و دوم ملی کردن صنعت نفت و در اختیار کامل قرار دادن نفت در خدمت ملت ایران که هردو آن انتخاب صحیحی بود و هردو برای ملت ایران مایه دست‌آموزی است.
در پایان اصغرزاده اظهار کرد: حادثه 28 مرداد حادثه‌ای تراژدیک است از این جهت به زور خیابانی را به نام دکتر مصدق نام‌گذاری کردند و می‌خواهیم تاریخ را از آن زوایای که دوست داریم ببینیم و به‌خاطر همین است که جامعه آن را باور نمی‌کند.
وی گفت: متاسفانه کاری کردیم جامعه باور خودش از دست داده است و این شکاف و بی‌اعتمادی مضاعف می‌گردد زمانی که تاریخ را وارونه نشان دهیم. در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان با مصدق آشنائی ندارند و حوادث 28 مرداد را نمی دانند. متاسفانه بچه های ما از تاریخ 100 ساله خودشان که باعث روشنگری و پیشرفت شد، خبری ندارند.
انتهای خبر/