شجاعت در اعتراف به اشتباه
«مردم ارز 12 هزار تومانی را دیدند، ارز 11 هزار تومانی را دیدند و الان هم حدود 10 هزار تومان است. اگر الان به‌خاطر این جو مثبتی که ایجاد شده، یک‌دفعه قیمت‌ها ریزش پیدا کند و همه هم خوشحال باشند، اشتباه است. وظیفه بانک مرکزی نباید این باشد که قیمت‌ها را سعی کند پایین بیاورد، باید قیمت‌ها متعادل باشد و تنها مراقب نوسان و تلاطم باشد.»
این‌ها بخشی از اظهار نظر رئیس هیات موسس کانون صرافان ایران است که روز دوشنبه در اخبار مطرح شد.
بسته ارزی جدید دولت که یکشبنه شب توسط رئیس کل تازه منصوب شده بانک مرکزی تشریح شد، بازار را به واکنش واداشت و در حالی که ریزش قیمت دلار را به 200 تومان در بازارهای غیررسمی پایتخت رساند، همه فروشنده بودند و کمتر کسی خریدار بود.
در ابتدای این گزارش نگاهی می‌اندازیم به بسته‌ای که رئیس کل بانک مرکزی تشریح کرد و در گام بعد به دیدگاه دوتن از فعالین اقتصادی.
عمق بازار ثانویه بیشتر شد
عبدالناصر همتی در تشریح جزئیات سیاست‌های جدید ارزی گفت: با این مصوبه، عمق بازار ثانویه که پیش از این فقط 20 درصد صادرکنندگان غیرنفتی ارز خود را در آن عرضه می‌کردند، بیشتر می‌شود.
رئیس کل بانک مرکزی با اعلام اینکه از این پس صادرکنندگان بزرگ اعم از پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و فلزات رنگین نیز می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را براساس اصل «عرضه و تقاضا» در بازار ثانویه به واردکنندگان بفروشند، اظهار داشت: واردکنندگانی می‌توانند از این ارز استفاده کنند که ثبت سفارش آنها در وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام شده و این وزارتخانه واردات آن کالا اعم از مصرفی، واسطه‌ای یا سرمایه‌ای را برای کشور ضروری تشخیص داده باشد.
همتی درباره تضمین عدم عرضه ارز با قیمت‌های بالا گفت: در دور نخست اجرای سیاست‌های ارزی (20 فروردین تا 14 مرداد) برخی صادرکنندگان بزرگ همچون پتروشیمی‌ها ارز خود را در این بازار نفروختند زیرا تصور می‌کردند می‌توانند با نرخ‌های بالاتر بفروشند اما باید بدانند براساس تعهدی که به بانک مرکزی داده اند، مابه التفاوت ایجاد شده را به خزانه واریز کنند.
امیدواریم که در بازار ثانویه دخالت نکنیم
وی از پتروشیمی، فلزات رنگین، فولاد، گاز و فرآورده‌های نفتی به عنوان عمده ترین اقلام صادرات غیرنفتی ایران نام برد و گفت: آزادسازی بازار ارز به معنی رهاسازی آن نیست؛ بانک مرکزی در نرخ‌ها دخالت نخواهد کرد اما در مواقع ضرورت می‌تواند از ارز خود برای مدیریت بازار استفاده کند یعنی همان سیستم بازار شناور مدیریت شده خواهد بود.
رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: امیدواریم که در این بازار دخالت نکنیم تا بازار خودش به تعادل برسد؛ سیاست من صیانت از منابع بانک مرکزی است و انتظار می‌رود به دلیل عمق زیاد این بازار ثانویه، دیگر بازارها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
گروه دوم و سوم نداریم
همتی با اعلام اینکه دیگر دسته بندی کالاهای وارداتی به گروه‌های دوم و سوم برداشته شده است، گفت: تشخیص انجام واردات کالا و ضرورت آن برای کشور با وزارت صنعت است.
رئیس کل بانک مرکزی درباره آثار تورمی این تصمیم بر هزینه‌های تولید نیز گفت: در چند ماه اخیر بخشی از این اثر تورمی بر بازارها وارد شده است زیرا همان ارز 4200 تومانی نیز به دست تولیدکننده نرسید و آنها خود را با نرخ‌ها تعدیل کردند.
تعیین نرخ دستوری برای ارز، رانت و فساد در پی دارد
همتی تاکید کرد: از نگاه من تعیین نرخ ترجیحی و دستوری برای ارز، رانت و فساد در پی دارد؛ در هر صورت بانک مرکزی برنامه‌هایی را برای کنترل نرخ تورم نیز دارد که به مرور اعمال خواهد کرد.
رئیس کل بانک مرکزی درباره بازگشت صرافی‌ها به چرخه نظام ارزی کشور اظهار کرد: یکی از مشکلات دوره نخست، اعمال سیاست‌های جدید ارزی، قاچاق اعلام کردن خرید و فروش ارز در صرافی‌ها بود که مشکل ساز شد اما با مصوبه جدید دولت، صرافی‌ها بار دیگر می‌توانند در فرآیند فروش ارز به مسافران و دیگر خدمات ارزی همچون درمان فعالیت کنند. محدوده فعالیت صرافی‌ها، تامین نیازهای خرد مردم خواهد بود. نیاز خرد به طور قطع 50 هزار دلار نیست بلکه باید نیازهایی در حد 2 تا 10 هزار دلار مردم از صرافی‌ها تامین شود.
ارز مسافرتی با نرخ آزاد
همتی در خصوص ارز مسافرتی اظهار داشت: ارز مسافرتی از این به بعد با نرخ آزاد است اما کسانی که تاکنون حواله دریافت کرده اند، ارز خود را با نرخ قبلی تحویل می‌گیرند.
وی حجم صادرات غیر نفتی کشور در چهار ماهه امسال را 15 میلیارد دلار اعلام و پیش بینی کرد که درآمد ارزی کشور از این محل حداقل به 40 میلیارد دلار در سال جاری برسد.
نظارت بر صرافی‌ها با «سنا»
رئیس کل بانک مرکزی با اعلام اینکه معامله ارز به صورت نقد و حواله چند درصدی به دلیل نرخ کارمزد متفاوت است، گفت: نظارت بر صرافی‌ها از طریق سامانه «سنا»ست که نرخ‌ها براساس وزن معاملات تعیین می‌شود. نیازهای وارداتی و حواله نیز از طریق بازار دوم تامین می‌شود و میانگین این دو بازار، نرخ آزاد ارز را تشکیل خواهد داد.
رئیس کل بانک مرکزی با یادآوری اینکه دور نخست تحریم‌های آمریکا از 15 مرداد آغاز می‌شود، اظهار داشت: دولت آنقدر اقتدار دارد که در روز پیش از اعمال این تحریم‌ها می‌خواهد بازار ارز را باز کند زیرا شناخت کافی از شرایط اقتصادی و بازارها دارد.
همتی یادآور شد: در زمان اعمال ممنوعیت خرید و فروش ارز، فشارها به بازار سکه وارد شد و نرخ‌ها را در این بازار تحت تاثیر قرار داد؛ از این رو انتظار می‌رود با آزادسازی نرخ ارز، اثر آن را در کاهش نرخ‌ها در بازار سکه نیز ببینیم.
ارز کالاهای اساسی و دارو به عهده بانک مرکزی است
رئیس شورای پول و اعتبار درباره سازوکار بانک مرکزی برای جلوگیری از سرمایه از کشور توضیح داد: در گذشته صرافی‌ها با انتقال حواله، به فرآیند خروج سرمایه کمک کردند اما در مصوبه جدید دولت، ورود ارز و طلای خام به کشور توسط صرافی‌ها و اشخاص با هماهنگی بانک مرکزی آزاد شده است. وی افزود: با تصمیم دولت واردات طلای خام از پرداخت تعرفه گمرکی و ارزش افزوده نیز معاف شده است.
همتی گفت: سعی می‌کنیم در دوره جدید بانک مرکزی بازارهای مالی اعم از بانک‌ها، بیمه و بازار سرمایه را به یکدیگر پیوند دهیم و از طریق بازارهای مالی بازار ثانویه ارز را کنترل کنیم. در هفته‌های آینده جلساتی را با مسئولان بازار سرمایه در این خصوص خواهیم داشت تا به راهکاری مشخص دست یابیم.
وی به مردم اطمینان داد که تامین کالاهای اساسی و دارو از محل منابع ارزی بانک مرکزی تامین خواهد شد که از فروش نفت به دست می‌آید و مشکلی در این خصوص پیش نخواهد آمد.
افتتاح حساب ارزی؛ فقط با عاملیت بانک مرکزی
رئیس کل بانک مرکزی همچنین گفت: با تصمیم دولت، از این پس بانک‌ها به عاملیت از بانک مرکزی اجازه افتتاح حساب‌های سپرده ارزی را برای مردم دارند و بانک مرکزی بازپرداخت اصل و سود این سپرده‌ها را به ارز تضمین می‌کند. با این کار انتظار داریم مردم به جای نگهداری ارز به صورت اسکناس در خانه که خطر فراوانی دارد، آن را با تضمین بانک مرکزی به چرخه اقتصاد کشور وارد کنند.
همتی حجم بالای نقدینگی را یکی از دلایل بروز مشکلات اخیر در بازار ارز عنوان کرد و گفت: برای کنترل نقدینگی برنامه‌هایی را برای بانک‌ها داریم؛ نمی شود بانک‌ها خلق پول داشته باشند، اضافه برداشت کنند و ضوابط را رعایت نکنند.
چهارچوب‌هایی برای صرافی‌ها
مفاد سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی نیز در پایگاه خبری این نهاد به صورت زیر تشریح شده است:
– براساس مصوبه جدید دولت در اجرای سیاست‌های ارزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف شد فهرست کالاهای اساسی و دارو را بازنگری و به روز رسانی کرده و نظارت لازم را برای حصول اطمینان از توزیع کالاهای اساسی و دارو بر مبنای نرخ رسمی از زمان ورود کالا تا عرضه آن در شبکه خرده فروشی (از تأمین، پخش، توزیع و رسیدن به دست مصرف کننده) به عمل آورد.
«همچنین همه صرافی‌های مجاز می‌توانند در چارچوب انجام معاملات خرد نسبت به خرید ارز به صورت اسکناس با رعایت مقررات ارزی، به ویژه مقررات مبارزه با پولشویی اقدام کنند.»
«فروش ارز توسط صرافی‌های مجاز صرفاً بابت مصارف خدماتی و مسافرتی مطابق مقررات ارزی بانک مرکزی با ثبت مدارک و مستندات لازم امکان پذیر خواهد بود.»
واردات طلای خام معاف از مالیات
«ورود ارز به صورت اسکناس و طلا به داخل کشور بدون محدودیت مطابق با ضوابط و مقررات بانک مرکزی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مجاز است و واردات طلا به صورت خام طبق ضوابط بانک مرکزی از کلیه حقوق، عوارض قانونی و مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شود.»
«تامین ارز برای واردات بقیه کالاها در بازار دوم ارز از محل ارز حاصل از صادرات همه کالاهای غیرنفتی (به ویژه فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، پتروشیمی، محصولات فولادی و فلزات رنگی) و خدمات تأمین می‌شود.»
برجاماندن تعهد ارزی صادرکنندگان
«معاملات در این بازار بین صادرکنندگان و وارد کنندگان از طریق بانک‌ها و صرافی‌های مجاز صورت می‌گیرد و نرخ ارز در این بازار براساس عرضه و تقاضا به دست می‌آید. این نرخ، به نحو مناسب، به عنوان نرخ آزاد ارز اطلاع‌رسانی می‌شود. صادرکنندگان باید تعهد لازم را برای برگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بسپارند.»
«بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران همچنین مجاز است نسبت به دریافت سپرده ارزی (به صورت اسکناس) از اشخاص حقیقی و حقوقی به واسطه بانک‌های عامل اقدام کند؛ بانک مرکزی ضمن جذب این سپرده‌ها، مجاز خواهد بود حسب تشخیص خود نسبت به تعیین نرخ سود ارزی و پرداخت سود متعلقه به سپرده‌های یادشده و همچنین کارمزد به بانک‌های عامل عمل کند.»
رئیس کانون صرافان مطرح کرد:
شجاعت دولت در اعتراف به اشتباه
رییس هیات موسس کانون صرافان با بیان اینکه بالا و پایین شدن و نوسان شدید قیمت‌ها به اقتصاد ما زیان خواهد رساند، گفت: باید از دولت تشکر کنیم، زیرا شهامت و شجاعت اعتراف به اشتباه خود را داشت و در جهت تصحیح سیاست‌های قبلی خود گام برداشت.
اصغر سمیعی‌زفرقندی درباره سیاست جدید ارزی دولت افزود: همچنین شهامت آقای همتی قابل تحسین است، زیرا ایشان در این موقعیت حساس حاضر شده آبرو خود را وسط بگذارد و مسوولیت ریاست بانک مرکزی را بپذیرد. آرزوی موفقیت برای دکتر همتی را هم دارم.
سمیعی اظهار داشت: اگر ما بتوانیم با توجه به نرخ تورم، دلار را روی 10 هزار تومان کنترل کنیم، به نظر می‌رسد مطلوب باشد.
رییس اسبق کانون صرافان درباره بسته بانک مرکزی تصریح کرد: این بسته البته کلی است؛ یعنی وارد جزییات نشده‌اند. این بسته با اینکه کلی است، ولی محدودیت‌هایی قایل شده‌اند.
نکات مبهم باید برطرف شود
سمیعی متذکر شد: رییس‌کل بانک مرکزی عنوان کردند که معاملات خرد را صرافی‌ها می‌توانند انجام دهند. این سوال پیش می‌آید که چرا صرافی‌ها 9 هزار دلار بفروشند اشکالی ندارد یا 10 هزار دلار نفروشند؟ یا اینکه اگر کسی 50 هزار دلار خواست و 5 صرافی رفت خرید، اشکالی ندارد؟ ما باید بستر و مقررات را به‌گونه‌ای ترتیب دهیم که قابل انجام باشد، اما این خیلی مبهم است.
رییس هیات موسس کانون صرافان با اشاره به نکته دیگری درباره بسته ارزی دولت، گفت: اینکه استثنا روی قیمت ارز باشد و قیمت‌ها یک جور باشد و بعد 5 درصد نرخ اسکناس بالاتر باشد، درست نیست. این 5 درصد از کجا آمده است؟ این یک نوع محدودیت است. اگر قرار است محدودیت گذاشته شود، پس دیگر سیستم عرضه و تقاضا معنا نخواهد داشت و دستوری است.
چرا به ارز سوبسید می‌دهیم؟
سمیعی با بیان اینکه اگر قیمت‌ها دستوری باشد، عرضه و تقاضا کار خود را نخواهد کرد، افزود: در خصوص کالاهای اساسی نیز این نکته مطرح است که اگر قرار باشد این کالاها با ارز ارزان وارد شود، چه کنترلی در نهایت روی این کالاها وجود دارد؟
وی متذکر شد: اگر ما می‌خواهیم برای کالاهای اساسی سوبسید بدهیم، خیلی خوب است، اما چرا سوبسید و یارانه را روی ارز می‌خواهیم بدهیم؟ با قیمت آزاد می‌توان کالا را وارد کرد، اما می‌توان برای مثال در رابطه با کالاهای دارویی در نهایت بیمارستان یارانه‌ای به مردم دهند. یعنی یارانه را به مصرف‌کننده بدهیم، نه اینکه یارانه ارزی را به واردکننده بدهیم، چون کسی که می‌خواهد واردات انجام دهد، هزار جور تقلب بلد است.
وظیفه بانک مرکزی پایین آوردن نرخ ارز نیست
رییس اسبق کانون صرافان تصریح کرد: بر این اساس، ارز محدود و ارزان در هر شرایطی درست نیست.
سمیعی در ادامه گفت: مردم ارز 12 هزار تومانی را دیدند، ارز 11 هزار تومانی را دیدند و الان هم حدود 10 هزار تومان است. اگر الان به‌خاطر این جو مثبتی که ایجاد شده، یک‌دفعه قیمت‌ها ریزش پیدا کند و همه هم خوشحال باشند، اشتباه است.
وی افزود: وظیفه بانک مرکزی نباید این باشد که قیمت‌ها را سعی کند پایین بیاورد، باید قیمت‌ها متعادل باشد و تنها مراقب نوسان و تلاطم باشد.
بالارفتن و پایین آمدن نرخ ارز به مردم صدمه می‌زند
رییس هیات موسس کانون صرافان عنوان کرد: همان‌طور که بالا رفتن ناگهانی قیمت به مردم ضربه می‌زند، پایین آمدن قیمت‌ها نیز ضربه می‌زند؛ به خصوص اینکه فریز کردن قیمت‌ها باعث می‌شود که قیمت‌ها در آینده جهشی شود.
سمیعی با بیان اینکه بالا و پایین شدن و نوسان شدید قیمت‌ها به اقتصاد ما زیان خواهد رساند، تصریح کرد: اگر ما بتوانیم با توجه به نرخ تورم دلار را روی 10 هزار تومان کنترل کنیم، به نظر می‌رسد مطلوب باشد.
وی متذکر شد: دلار 10 هزار تومانی هم اثر تورمی خود را گذاشت و هم تاثیر روانی‌اش را روی مردم داشت. بنابراین ما نباید دوباره انتظار ایجاد کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس مطرح کرد:
بسته ارزی و عادی‌سازی وضعیت
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس اما از زاویه دیگری به این موضوع نگاه می‌کند و معتقد است: بسته ارزی پیشنهادی بانک مرکزی در شرایط کنونی می‌تواند بازار ارز ایران را به سمت عادی سازی وضعیت سوق دهد.
مرتضی عزتی افزود: ارائه این بسته ارزی تا حدی بازار ارز ایران را تعدیل می‌کند . بی تردید در روزهای آتی شاهد بهبود وضعیت در بازار خواهیم بود.
وی با اشاره به اینکه آزادسازی معاملات ارزی البته با ملاحظات اعلامی از سوی بانک مرکزی خود اتفاقی مثبت در این فضاست، اضافه کرد: ارزی که در اختیار دولت نیست، باید در بازار آزاد خرید و فروش شود و این گام مثبتی برای شفاف سازی وضعیت و معاملات اقتصادی است.
تاثیر سیاست بر ارز
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر اینکه بخش‌هایی از این بسته نیز با توجه به شرایط ممکن است امکان اجرا نیابد، توضیح داد: فکر می‌کنم در صورتی که تنش‌های بازار بیش از حد معمول شود، بانک مرکزی نتواند برای مهار قیمت ارز وارد عمل شود ، باید در نظر بگیریم که امروز قیمت ارز در اثر عرضه و تقاضا در بازار ایران تعیین نمی شود و تاثیر سیاست بر این بازار بسیار بالاست.
عزتی با تاکید بر اینکه باید بستری برای تامین نیازهای عادی مردم فراهم کرد، ادامه داد: هر چند بسته ارائه شده از سوی بانک مرکزی را بسته خوبی می‌دانم اما باید تاکید کنم این بسته‌ها برای شرایط اضطراری تدوین شده و بی تردید ما در سطح کلان نیازمند بازنگری در روش‌ها و شیوه‌های مدیریتی خود هستیم .
خریداران ارز 12هزار تومانی ضرر کردند
او در پاسخ به این سئوال که باز شدن بازار ارز ، به افزایش شدید تقاضا در کوتاه مدت دامن نمی زند؟ گفت: بعید می‌دانم چنین اتفاقی رخ دهد . کسانی که هفته قبل دلار 12 هزار تومانی خریدند به شدت متضرر شدند و این وضعیت احتمالا ادامه دار خواهد بود. در ضمن باید توجه داشته باشیم که قیمت ارز در شرایط کنونی در حدی است که خود مانعی در برابر تقاضای بالا محسوب می‌شود. عزتی گفت: سفته بازان وقتی وارد بازار می‌شوند که حس می‌کنند قیمت کالایی غیر واقعی است، بی تردید با تصمیمات اتخاذ شده قیمت ارز در نقطه بهینه‌ای می‌نشیند که دیگر سرمایه گذاری بر آن فاقد توجیه منطقی و اقتصادی باشد.
وی اضافه کرد: در تمام بازارهای ارز جهان اگر چنین وضعیتی ایجاد شود، سفته بازان وارد میدان خواهند شد .به عبارت دیگر اگر در بازارهای جهانی نیز ارز به قیمت کمتر از قیمت واقعی عرضه شود، کسانی برای خرید وارد میدان می‌شوند.
انتهای خبر/