«کوپن» نسخه شفابخش نیست
شکی نیست که اقتصاد مهم‌ترین دغدغه امروز مردم ایران است، فراز و نشیب‌هایی که البته نمونه‌های آن را به وفور تجربه کرده‌اند. گرانی طلا و ارز از یک سو و تصمیم‌ها و اظهار نظرهای عجیب از سوی دیگر. یک بار خبر می‌آید که رئیس کل بانک مرکزی گفته است «نمی‌دانم با وضعیت ارزی چه کنم» و ساعتی بعد خبر «مجوز شورای رقابت به ایران خودرو و سایپا برای گران کردن محصولات‌شان» از همه مهمتر عدم عرضه کالاهایی که مواد اولیه آن یا از محل ارز۴۲۰۰ تومانی حاصل شده و یا از معادن و منابع داخلی بوده و بیشترتوسط بنگاه‌های دولتی و خصولتی تهیه می‌شود.
در این فضا برخی سیاسیون هم تلاش خود را می‌کنند تا حتی به اندازه سر سوزنی آرامش به اقتصاد بدهند. روز گذشته وزیر امور خارجه کشورمان که به زعم خودش وزارت خانه اش کمترین اختیار را در حوزه اقتصادی دارد، مهمان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران شد تا با پارلمان اقتصادی بخش خصوصی کشور به گفت و گو بنشیدند.
رویترز روزی 50خبر دروغ برای اقتصاد ایران می‌سازد
محمد جواد ظریف در این دیدار با اشاره به این که ما شرایط دشوار را زیاد دیده‌ایم، افزود: این دشواری‌ها برای ما ناشناخته نیست. ما جنگ را با بشکه‌ای 8دلار اداره کردیم. در حال حاضر نفت بشکه‌ای 75 دلار است و اروپایی‌ها نیز می‌گویند که تضمین می‌کنیم که نفت شما خریده می‌شود.
وی با اشاره به جوسازی‌های گسترده این روزهای رسانه‌های غربی علیه ایران، تصریح کرد: این روزها خبرگزاری رویترز حدودا روزی 50 تا خبر دروغ در مورد «اقتصاد ایران» تولید می‌کند. یک گروه مشخص توسط یک کشور همسایه مورد حمایت مالی قرار گرفته‌اند و این گروه وظیفه دارد که این اخبار را پخش کند و به نحوی مطرح کند که همه دنیا دارند از ایران خارج می‌شوند!
با اخبار، بازار را تحریک می‌کنند
ظریف ادامه داد: گروهی نیز منتظر نشسته‌اند که بگویند تحریم‌ها موفق شد در حالی‌که آنها گویی یادشان رفته که تا دیروز می‌گفتند برجام هیچ دستاوردی نداشته است و اکنون با برخی از اخبار بازار را تحریک می‌کنند که همه دارند از ایران خارج می‌شوند و ما بیچاره شدیم!
اما به راستی در فضایی که این کهنه کار عرصه دیپلماسی در بین افراد و رسانه‌ها توصیف کرده باید چه کرد؟ برای پاسخ به این سوال درصدد آمدیم تا یکی از اخباری که اتفاقا از جلسه دیروز ظریف با اتاق ایران خارج شد را بررسی کنیم.
4نوامبر آغاز محاصره اقتصادی!
معاون اقتصادی اتاق ایران روز گذشته خطاب به ظریف گفت: جناب آقای وزیر من به صراحت خدمت شما عرض می‌کنم که ما به طرف محاصره اقتصادی پیش می‌رویم و از 4 نوامبر به نوعی محاصره اقتصادی خواهیم داشت.
محمدمهدی بهکیش افزود: به احتمال زیاد باید دوباره کوپن‌ها را در بیاوریم! همین طور که الان ارز کوپنی شده و می‌دانید که روز به روز هم حتی آنهایی که ثبت سفارش کرده‌اند، دست‌شان به جایی نخواهد رسید.
«کوپن» بهترین راه‌حل!
معاون اقتصادی اتاق ایران تنها کسی نبود که از «کوپن» صحبت کرد. رضا شیران، نماینده مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز روز گذشته در پیامی که در توئیتر خود منتشر کرد گفت: «جنگ استکبار علیه ما جنگ اقتصادی است. بهترین راهبردمان برای نجات محرومین در شرایط فعلی می‌تواند توزیع کمک‌های غیرنقدی(احیای سیستم کوپنی) باشد.»
«کوپن» کلید واژه‌ای است که ذهن را به خود مشغول می‌کند و برای بسیاری تداعی کننده سیاست‌های اقتصادی کشور در سال‌های اوایل دهه 60 است. برای نویسنده این خطوط، که در آن سال‌ها هنوز به دنیا نیامده بود تداعی کننده صحبت‌های یکی از نامزد انتخابات سال 88 است که با قاطعیت گفت: «یکی از افتخارات دوران خود را استفاده از کوپن می‌دانم چرا که در آن دوره کسی از گرسنگی تلف نشد و مردم در آن دوران و در دفاع مقدس از حریم کشور خود به خوبی دفاع کردند. البته استفاده از سیاست کوپنی در شرایط جنگی اقتضا می‌کرد و مطمئنا همه کشورها که در شرایط ویژه به سر می‌برند سیاست‌های متناسب با شرایط موجود را اعمال خواهند کرد و این به کشور ما منحصر نیست. همه کشورهای در جنگ در صورتی موفق بودند که بر اقتصادشان نظارت داشته باشند و یکی از نمونه‌های آن کشور انگلستان (در زمان جنگ جهانی دوم) است. من بارها گفتم انگلیسی‌ها حتی ورود و خروج کالا‌ها را تحت کنترل داشتند. ژاپن قیمت ارز را در کشورش زمانی شناور کرد که ۲۰سال از جنگ گذشته بود.»
کوپن راه حل نیست
اگر این شرایط و این سیاست‌ها را توجیه و منطق «کوپن» بدانیم این سوال مطرح می‌شود که چرا امروز هم
دوباره «کوپن» برای اقتصاد تجویز می‌شود؟ آیا تنها راه‌حل عبور از وضعیت فعلی همین است؟ این سوال‌ها را با یکی از فعالین اقتصادی بخش خصوصی استان که علاوه بر اقتصاد حضور در سال‌های انقلاب و جنگ را نیز تجربه کرده است، درمیان گذاشتیم و محمدحسین روشنک مانند همیشه صریح و بی‌پرده در این باره با ما گفت‌وگو کرد.
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی گفت: شرایط اقتصادی سخت است اما ما بحران‌های به مراتب سخت‌تری را پشت سر گذاشتیه ایم و راه حل بهبود شرایط به هیچ وجه «کوپن» نیست.
محمد حسین روشنک با تاکید بر این که «ما تحریم امریکا و شرکت‌های بزرگ را داریم اما در محاصره اقتصادی نیستیم» افزود: اگر «کوپن» را به عنوان یکی از گزینه‌های پیش رو در نظر بگیریم باید بدانیم که اجرایی کردن نیازمند مقدماتی است و پیچیدگی‌هایی دارد که در شرایط فعلی و بدون مقدمه نمی‌توان آن را اجرا کرد. ضمن این که من معتقدم به هیچ وجه ضرورتی برای آن وجود ندارد و شاید بتوان آن را آخرین راه حل و برای سال‌های آینده دانست که بعید از به آن شرایط برسیم.
نمی‌توان مسیر اقتصاد را تغییر داد
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی تصریح کرد: تجربه «کوپنی» ما در سال‌های گذشته به خاطر شرایط بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که بلافاصله جنگ به کشور تحمیل است .
در آن سال‌ها علاوه بر اقتضائات اقتصادی روحیه مردم نیز سرشار از ایثار بود و در وضعیتی به سر می‌بردیم که اگر کسی کالای مانند نفت در منزل داشت به اندازه نیاز دو روز خود ذخیره می‌کرد و بقیه را در اختیار کسانی که نداشتند، قرار می‌داد. مردم نیازهای اقتصادی خانواده‌های بی‌بضاعت را برطرف می‌کردند.
روشنک با اشاره به این که شرایط امروز بسیار متفاوت است، اضافه کرد: امروز به هیچ وجه دشواری‌های آن دوران وجود ندارد. نمی‌توان اقتصاد دولتی، تعاونی، خصوصی و خصولتی که درحال حرکت است را متوقف کرد و بعد بگوییم که مسیر را تغییر بده تا تمام راهی که آمده و تلاشی که سال‌ها داشته است، به هدر برود.
ابزار نظارتی را فعال کنیم
وی اضافه کرد: آیا ما قرار است مثل گذشته از «جاروسیخی» تا هزاران کالای دیگر مایحتاج مردم را «کوپنی» توزیع کنیم؟ در این صورت باید یک انقلاب اقتصادی انجام دهیم. اما اگر منظور فقط چند کالای مشخص است که «کوپنی» بشود، باز هم من آن را رد می‌کنم. چرا که با کنترل و نظارت این قضیه قابل رفع است. مگر این که دولت از نظارت عاجز باشد.
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی توصیه کرد: امروز دولت باید با سیستم‌های نظارتی و کنترلی خود جاهایی را که در اختیار آنها ارز دولتی قرار داده و شرکت‌های بزرگی که مواد اولیه آنها از معادن و نفت داخلی تامین می‌شود را تحت نظارت و فشار قرار بدهد تا کالای خود را به بازار عرضه کنند. شرایط فعلی اقتصاد را کسانی ایجاد کردند که مواد اولیه مورد نیاز خود را با ارز ارزان و حتی 3700 تومانی وارد کشور کردند و هنوز با همان ارز کالا تولید می‌کنند، اما به دلیل نگرانی از آینده حاضر نیستند محصولات را به بازار عرضه کنند. بازار را در تنگنا قرار می‌دهند و به مردم فشار وارد می‌کنند.
چرا بسیاری از کالا‌ها از جمله آهن و میلگرد در بازار کم و گران شده است ؟
وی اضافه کرد: برای مثال امروز محصولات مانند خودرو، پتروشیمی فولاد در بازار یا پیدا نمی‌شود ویا گران عرضه می‌کنند چرا؟ اگر به فولاد اصفهان مراجعه کنید و میلگرد بخواهید می‌گویند که نداریم! در حالی که میزان ساخت و ساز ما افزایشی نداشته است چرا میلگرد و آهن کم و یا گران شود تولید کنندگان اینگونه محصولات اگر بخواهد صادرکننده باشند و ارز را به داخل منتقل و به قیمت رسمی بفروشند سود کمتری خواهند داشت چرا که تعرفه‌ها باعث شده قیمت این محصولات در داخل بیشتر باشد، پس صادر نیز نمی‌کنند لذا این عدم عرضه خودرو و … است که باعث شده در بازار کم وجود داشته باشد .
روشنک تصریح کرد: نظارت و استفاده از ابزارهای نظارتی و کنترلی برای دولت کار دشواری نیست. اولین جاهایی که باید دولت فشار وارد کند هم اتفاقا شرکت‌های دولتی هستند. چرا خودروسازان ما در این شرایط خودرو را به بازار عرضه نمی‌کنند؟
مگر خودروسازی متعلق به کیست؟ کارخانه اش مال دولت است. آیا با کوپنی کردن این مشکل حل می‌شود؟ پاسخ من این است که خیر. «کوپن» و ایجاد «سهمیه» به غیر از رانت هیچ اثر دیگری نخواهد داشت. ما باید برای عبور از این شرایط تلاش کنیم نه این که در این شرایط بمانیم یا اوضاع را بدتر کنیم.
وی تاکید کرد: آیا ما قرار است با «کوپنی»کردن به مردم این پیام را بدهیم که کمتر مصرف کنند؟ ما در داخل کشور کمبود نداریم. بحث سر این است که نمی‌توانیم کنترل کنیم. بازهم تاکید می‌کنم که در مقطع فعلی باید ابزار نظارتی فعال شود و با معرفی افراد و بنگاه‌های که با ارز ۳۷۰۰ ویا 4200تومانی کالا و مواد اولیه وارد و یا از مواد اولیه داخلی استفاده می‌کنند بازار را کنترل کنند ما در بازار کمبود کالا نداریم که نیاز به سهمیه بندی داشته باشیم همه ما تا دوما قبل از انبار شده بسیار زیاد تولیدات و نداشتن بازار برای فروش در جلسات شاکی بودیم و میگفتیم برای حد اقل یک سال کالا در انبارها موجود است حال چگونه در مدت دوما با کمبود مواجه شده‌ایم که صحبت از سهمیه بندی و کوپن می‌کنیم، باید بنگاه‌های که کالا عرضه نمی‌کنند چه وارد کننده و چه تولید کننده را با نظارت وادار به باز کردن درب انبارها کنند.
ضرورت تعامل با خارجی‌ها
روشنک اضافه کرد: در حال حاضر ما تحریم‌هایی را از جانب آمریکا و چند کشور داریم. آمریکا و اسرائیل که همیشه بر تبل دشمنی با ایران نواخته اند لذا آنها دشمن هستند و از آنها انتظار دیگری نیست. اما وزیر محترم خارجه باید با کشورهای همسایه مذاکره کند و راه تعامل را با آنها و دیگر با کشورهای دنیا پیدا کند بله کشور ما از طرف ترامپ قلدر در تحریم است ولی ایران قبل از توافق برجام نه از طرف امریکا که از طرف همه کشورها تحریم بود و بدون کوپنی کردن کشور از آن تحریم‌ها عبور کرده‌ایم چرا حالا نتوانیم که اگر هم واقعا نتوانیم سهمیه و کوپن راه حل نیست جامعه این امادگی را ندارد.
انتهای گزارش/ علویون