چرخش 180 درجه ای مقتدی صدر به سمت ایران
مقتدی صدر رهبر جریان صدر و ائتلاف سائرون که پیروز انتخابات پارلمانی اخیر در عراق شده است، پس از چندین مانور سیاسی با عمار حکیم و هادی العامری برای تشکیل ائتلاف، سرانجام از تشکیل فراکسیون اکثریت طی ائتلاف با فهرست النصر حیدر العبادی خبر داد. صدر و العبادی شامگاه شنبه در یک کنفرانس خبری در نجف اشرف با اعلام ائتلاف فراطایفه‌ای جدید نخستین گام جدی را برای تشکیل دولت آینده عراق برداشتند.
این ائتلاف از آنجا حائز اهمیت است که انتخابات عراق یکی از مهمترین انتخابات‌ها پس از شکست خلافت داعش در این کشور بوده و تا به اینجای کار نیز با توجه به چالش‌های سیاسی و اقتصادی و همچنین ادامه تنش‌ها بر سر تائید آرای انتخابات که همچنان به صورت دستی در برخی نقاط در حال شمارش است، سرنوشت آینده سیاسی این کشور در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
مقتدی صدر که لیستش با کسب 54 کرسی از مجموع 329 کرسی پارلمان در صدر قرار داشته و حیدر العبادی نخست وزیر فعلی عراق که دارای 42 کرسی است اعلام کردند که با این اقدام قصد شکل دادن به دولتی قوی، فراطایفه‌ای و فرانژادی در جهت ساختن عراقی عربی دارند و از تمامی گروه‌های سیاسی پیروز در انتخابات نیز می‌خواهند تا در این مسیر به آنها یاری برسانند.
برنامه صدر برای قبضه کردن قدرت
اقدام مقتدی صدر برای تشکیل دولت ائتلافی با حیدر العبادی در حالی صورت می‌گیرد که وی پیش از این نیز با هادی العامری به عنوان رئیس جریان دوم پیروز انتخابات و همچنین عمار حکیم و ایاد علاوی نیز ائتلاف تشکیل داده است. این امر هر چند در گام اول شاید نشان دهنده تشتت و یا حتی سردگمی جریان سائرون باشد، اما ناظران سیاسی عراق معتقدند که مقتدی صدر با برنامه‌ای از پیش تعیین شده قصد دارد تمامی جریان‌های اثرگذار عراقی را به سمت خود بکشد تا در دولت آینده هر چند منصبی اجرایی و رسمی نداشته باشد، اما نفوذش را حفظ کند. شواهد چنین مساله‌ای می‌تواند در دعوت نکردن از لیست نوری مالکی و همچنین ائتلاف با حزب کمونیست عراق نمایان باشد.
در همین راستا صدر به میزان زیادی از شروط قبلی خود در مقابل حیدرالعبادی عقب نشسته و با همکاری وی قصد دارد هرگونه اعلام نتیجه در روند بازشماری آرای انتخابات و پیامدهای احتمالی آن را نیز خنثی کند. این مساله برای حیدر العبادی نیز حائز اهمیتی جدی است، چرا که با آتش گرفتن صندوق‌های رای در بغداد پیش از آغاز روند بازشماری آرا و درز کردن اطلاعاتی در خصوص عمدی بودن این ماجرا، بسیاری از تحلیل‌گران تاکید داشتند که این کار عمدی به طور حتم توسط جریان‌های حاکم عراقی برای به آشوب کشیدن و حتی برگزاری مجدد انتخابات شکل گرفته است. مساله‌ای که انگشت اتهام را به سمت حیدر العبادی به عنوان نخست وزیر عراق نشانه رفته بود، زیرا ائتلاف النصر وی با توجه به تمامی تلاش‌های صورت گرفته در مکان سوم رقابت‌های انتخاباتی قرار گرفت.
در همین رابطه سخنگوی جریان صدر تاکید کرده که توافقات قبلی ائتلاف سائرون با سایر جریان‌های سیاسی عراق به قوت خود باقی است و ائتلاف بزرگ برای تشکیل دولت به زودی اعلام خواهد شد. سائرون تا به اینجای کار تاکید دارد که درهای همکاری به روی تمامی کسانی که به اصلاحات باور دارند باز است و آنها قصد دارند علاوه بر تشکیل دولتی فراطایفه‌ای، مبارزه با فساد در تمامی سطوح عراق را با نظارتی شفاف دنبال کنند. مقتدی صدر همچنین در کنفرانس خبری خود با حیدر العبادی درباره نکاتی از جمله تشکیل دولت تکنوکرات شایسته سالار، حمایت و تقویت از نیروهای مسلح، تدوین برنامه اصلاح اقتصادی، بستن راه مداخلات خارجی به توافق رسیده است.
آینده سیاسی عراق چگونه خواهد بود؟
هر چند تا پیش تشکیل کابینه عراق دورنمای جریان‌های پیروز انتخاباتی ترسیم آرمان‌شهری از آینده این کشور است، اما عراق علاوه بر چالش‌های پیش‌رو برای تشکیل دولت ائتلافی، اکنون درگیر تنش‌های قومی و مذهبی، تروریسم، فساد ساختاری، بحران سیاسی و اقتصادی است. هنوز یک سال از زمان شکست سرزمینی داعش در این سرزمین نگذشته که میلیاردها دلار هزینه بازسازی تخریب‌های ناشی از داعش بر روی دست تصمیم‌گیرندگان این کشور مانده است. هزینه‌هایی که تنها جنبه روبنایی و اقتصادی دارد و ضربه‌های اجتماعی و روحی آن تا سال‌ها گریبان‌گیر مردم و مسئولان عراقی خواهد بود. از سوی دیگر چالش عراق با کردستان عراق نیز آتش زیر خاکستر میان بغداد و اربیل است. هر چند به ظاهر تاکنون این تنش تا حدودی با موفقیت نسبی دولت به سود بغداد رقم خورده است، اما همچنان جریان‌های کردی می‌توانند در امور آتی این کشور تاثیر خاص خود را داشته باشند.
همچنین صدر اگر چه ممکن است که دولتی تحت نفوذ خود بر روی کار بیاورد، اما ساختار متشتت عراق و جناح‌بندی‌های سیاسی این کشور با پیوند خوردن به بحث بازیگران خارجی حاضر در صحنه میدانی اینک دورن مایه سختی را برای دولت آینده عراق ترسیم می‌کند، چرا که اکنون علاوه بر چالش جریان‌های متعدد سیاسی، مردم این کشور در انتظار یک تغییر بزرگ به سر می‌برند. تغییری که در صورت هرگونه توقف یا انحراف احتمالی می‌تواند حجم زیادی از آوار اعتراضات اجتماعی و فشار افکار عمومی را بر روی صحنه‌گردانان سیاسی این کشور خراب کند. تمامی این مسائل سبب می‌شود تا امکان تشکیل دولت در آینده‌ای نزدیک بعید به نظر رسیده و بر مبنای تجربه سال 2010 اگر یک ائتلاف شکننده نیز از طیف‌های مختلف ایجاد شود، به تبع مدت‌ها درگیری سیاسی دراین کشور ادامه خواهد داشت. امری که در همان سال 2010 به مدت 9 ماه عراق را در بن‌بستی سیاسی گرفتار کرده بود، چه برسد به اکنون که وضعیت سیاسی بسیار ملتهب‌تر از گذشته است.
چرخش صدر به سمت ایران
به محض اعلام پیشتازی ائتلاف مقتدی صدر در انتخابات پارلمانی عراق، ناظران و رسانه‌های منطقه‌ای و بین المللی پیروزی صدر را به ضرر ایران ارزیابی کردند. این ارزیابی از چند جهت دقیق نبود: نخست آنکه ائتلاف سائرون صدر باوجود پیشتازی در انتخابات، نتوانست اکثریت کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند. دوم آنکه نفوذ گروه‌های سیاسی در فرآیند ائتلاف‌سازی تشکیل دولت مشخص می‌شود. اکنون که گروه‌های سیاسی عراق به تدریج خود را برای تشکیل دولت جدید آماده می‌کنند، صدر با گروه‌های نزدیک به ایران ائتلاف کرده است. در همین رابطه، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی از چرخش صدر به سمت ایران خبر داد. این روحانی شیعی، در فرآیند ائتلاف‌سازی پساانتخاباتی با یگ گروه نزدیک به ایران ائتلاف کرده است. آسوشیتدپرس در این زمینه نوشت: ” این توافق، تاکیدی است بر نقش فعالی که ایران در شکل‌گیری دولت بعدی عراق ایفا می‌کند. (ایران) مشاوران معنوی و نظامی کلیدی را برای احیای یک ائتلاف بزرگ متشکل از احزاب شیعی، به عنوان راهی برای نفوذش در بغداد، اعزام می‌کند. علاوه بر این، توافق نشان می‌دهد که چگونه ایران روی صدر نفوذ کسب کرده است. کسی که خواستار اخراج نفوذ خارجی از عراق بود”. این خبرگزاری به نقل از دو سیاستمدار شیعی آگاه، مدعی شد که ائتلاف جدید بین گروه سائرون مقتد صدر و گروه فتح هادی عامری، در پی لابی‌گری گسترده ایران، صورت گرفته است. یک کارشناس عراقی به آسوشیتدپرس گفته ائتلاف بین این دو گروه با تمایل ایران همخوانی دارد. با توجه به اینکه هیچ حزبی نتوانسته اکثریت کرسی‌های پارلمان را بدست آورد، گروه‌های سیاسی گوناگون، برای معرفی دولت جدید به ائتلاف با یکدیگر نیاز دارند. روز شنبه گذشته، صدر توافق جداگانه‌ای با حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق که ائتلاف او در انتخابات سوم شد، امضا کرد. تبلیغات انتخاباتی عبادی فرامذهبی بوده و شامل برخی از سیاستمداران سنی هم می‌شود، اما اکثریت نامزد‌های پیروز در لیست او شیعی هستند. عبادی رئیس حزب شیعی دعوت اسلامی هم هست. این حزب از سال 2006 تا 2010، کانون ائتلاف‌های حاکم شیعی بوده است. انتخابات ماه گذشته عراق، چهارمین انتخابات این کشور پس از حمله آمریکا در سال 2003 بود. با این حال این انتخابات در 15 سال گذشته، کمترین حضور را داشته است. به ادعای آسوشیتدپرس، دلیل کاهش حضور، خشم گسترده از طبقه سیاسی ناکارآمد است. خود صدر برای شرکت در انتخابات اقدام نکرد، اما ائتلاف سائرون او، توانست از 329 کرسی پارلمان، 54 کرسی را از آن خود کند. صدر که مقاومت علیه نیروهای آمریکایی در عراق را رهبری کرده بود، در سال‌های اخیر، اعتراضات عمومی را نیز رهبری کرد. در این اعتراضات، درخواست‌هایی برای پایان دادن به نفوذ خارجی مطرح شد. این تظاهرات حتی پس از پیروزی او در انتخابات ادامه یافت. بنا به ادعای آسوشیتدپرس، پس از اعلام نتایج انتخابات، هواداران صدر در میدان تحریر بغداد، شعار‌هایی علیه ایران سر داده بودند.
انتهای گزارش/علی روغنگران