حسرتِ سلامتی
کودکی، شیرین ترین و دل انگیزترین دوران برای کودک است، اما کودکانی هستند که در گوشه کنار شهر به دلیل معلولیت، ناتوان از همراهی با بازی های کودکان، شیطنت ها و بازیگوشی‌های آنان، تنها رنج می برند؛ رنجی که در سایه غفلت والدین به آنان تحمیل شده است.
کودکی از دست رفته
‘مهرنوش’ هفت ساله از معلولیت شنوایی رنج می برد، معلولیتی که موجب ناتوانی او برای افت و خیزهای کودکانه و بازی با همسالان خود شده است؛ متخصصان می‌گویند مهرنوش دچار کم شنوایی در بدو تولد بوده که اگر به موقع تشخیص داده و به هنگام برای درمان آن اقدام می شد، امروز او می توانست همچون دیگر کودکان از نغمه خوانی پرندگان به وجد آمده و خنده شوق سردهد.
این تنها مهرنوش نیست که بر اثر غفلت و ناآگاهی خانواده خود دچار چنین رنجی شده بلکه صدها کودک دیگر هستند که با چنین بی توجهی‌هایی دچار معلولیت‌هایی از این دست شده‌اند و یا نوزادانی که با معلولیت قدم به این دنیا می گذارند.
بی توجهی، غفلت، ساده گیری مسائل، ناآگاهی از ضرورت پیگیری برای تشخیص و درمان بیماری نوزادان، درمان و توجه به سلامت مادر و نوزاد در دوران بارداری همه و همه از عواملی است که موجب ابتلا به معلولیت یا تشخیص دیرهنگام معلولیت و ناتوانی خاص در کودک می شود.
تنبلی چشم، کم شنوایی، کم بینایی، اختلال اوتیسم و غیره از مشکلاتی است که با تشخیص و درمان به موقع می توان جلو حاد شدن و تبدیل آن به معلولیت دائم در فرد را گرفت؛ در عین حال آزمایش‌های ژنتیک قبل ازدواج و بعد از بارداری، زیر نظر پزشک متخصص بودن در دوران بارداری، تشخیص به موقع معلولیت در جنین و غیره نیز از مواردی است که می تواند از بروز برخی معلولیت های مادرزادی در افراد جلوگیری کند.
به گفته رئیس سازمان بهزیستی سالانه بین 25 تا 30 هزار نوزاد معلول در کشور زاده میشود که می توان از این آمار با توسعه آزمایش‌ها و مشاوره های ژنتیک به میزان قابل توجهی کاست.
فرد کم توان یا معلول به کسی گفته میشود که بر اثر ضایعه جسمی، ذهنی، روانی یا توام، موجب اختلال مستمر و قابل توجهی در سلامت و کارایی عمومی وی شود به طوری که سبب کاهش استقلال فرد در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی شود؛ اما قطعا با کنترل و پیشگیری می‌توان به میزان چشمگیری آمار این گروه را کاهش داد.
اهمیت مشاوره‌های ژنتیک پیش از ازدواج به حدی افزایش یافته که باید زیر پوشش بسته‌های حمایتی بیمه سلامت نیز قرار بگیرد، چرا که به علت هزینه زیاد، برخی خانواده‌ها قادر به پرداخت آن نیستند.
باید به این نکته نیز توجه داشت که نگهداری و مراقبت از معلول در خانواده و سازمان بهزیستی هزینه و تبعات فراوانی دارد بنابراین بهتر آن است که با انجام مشاوره و آزمایش های ژنتیک قبل از ازدواج، از تحمیل بار اقتصادی بر دوش خانواده‌ها و دولت کاسته شود.
نا آگاهی مهمترین عامل بروز معلولیت
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه ناآگاهی و بی توجهی مهمترین عامل بروز و شیوع معلولیت است، افزود: بر خلاف تلاش‌های فراوان و اطلاع رسانی‌ها در زمینه ضرورت توجه به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، ناتوانی‌ها و معلولیت‌ها در کودکان و نوزادان هنوز هم شاهد بی‌توجهی و غفلت والدین در این زمینه هستیم.
حمیدرضا پوریوسف گفت: هنوز هم شاهدیم که زوجینی که ازدواج فامیلی دارند و حتی با داشتن سابقه تولد معلول در خانواده، به مشاوره و آزمایش ژنتیک بی توجهند هر چند قیمت بالای این خدمات در این مساله بی تاثیر نیست.
وی تاکید کرد: خانواده ها باید بدانند که بعد از تولد نوزاد، باتشخیص و درمان به موقع در دوران طلایی می توانند از تداوم و شدت معلولیت فرزند خود جلوگیری کنند.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه خراسان رضوی در روند شناسایی و درمان بیماری هایی مانند تنبلی چشم، کم شنوایی و ناشنوایی نوزادان وضعیت خوبی دارد، افزود: اما همچنان نیازمند آگاهی بخشی و اطلاع رسانی به والدین و خانواده ها در این زمینه هستیم.
کودکی از دست رفته کودکان معلول
معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی در این زمینه افزود: با آگاهی بخشی به جامعه و افزایش فرهنگ و شناخت مردم از معلولیت در کودکان نباید گذاشت کودکی در کودکان معلول فراموش شده و تحت الشعاع معلولیتشان قرار گیرد.
مسعود فیروزی افزود: به طور غالب در حوزه معلولیت، ظلم‌های مضاعفی به کودکان معلول روا می شود زیرا کودکی، بازی ها و جست و خیزهای آنان تحت تاثیر معلولیت آنها قرار می گیرد.
وی ادامه داد: محدودیت و موانع برای کودکی کردن این کودکان در جامعه بسیار زیاد است زیرا نه مردم شناخت و آگاهی کامل از نحوه مواجهه با آنها دارند و نه مسئولان فضای لازم و امکانات مناسب را برای بازی و جست و خیز این کودکان فراهم کرده اند.
معاون بهزیستی خراسان‌رضوی بیان‌کرد: اغلب دیده می شود کودکان اوتیستیک(درخود فرومانده) در جامعه برچسب بی ادب و لوس دریافت می کنند، حال آنکه این کودکان شرایط خاصی دارند. مشکلات و موانع کودکی کردن و بازیهای کودکانه برای کودکان معلول موجب می شود این افراد در بزرگسالی نیز دچار مشکلات متعدد در زمینه بهداشت روان شوند. به همین دلیل باید نسبت به فراهم کردن شرایط لازم برای احقاق حقوق کودکان معلول تلاش، برنامه ریزی و اقدام شود.
وی معلولیت در کودکان را به مراتب سخت تر و طاقت فرسا تر از بزرگسالان توصیف و بیان کرد: تا پایان سال گذشته 1278 معلول زیر پنج سال، 5436 معلول بین پنج تا 10 سال، حدود 15 هزار معلول زیر 13 سال و 14 هزار و 24 معلول بین 11 تا 20 ساله در خراسان رضوی زیر پوشش خدمات سازمان بهزیستی قرار داشته اند.
وی ادامه داد: هفت هزار کودک زیر 10 سال از مجموع حدود 100 هزار معلول شناسایی شده و زیر پوشش در بهزیستی، جمعیتی قابل توجه و نیازمند برنامه ریزی است. حتی به کودکان سالم نیز باید آموزش نحوه برخورد با کودک معلول از سوی خانواده ها ارائه شود تا در این زمینه شاهد اتفاقات و برخوردهای عادلانه و منطقی با این طیف باشیم.
قابلیت پیشگیری 60 درصد معلولیت‌ها
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه 60 درصد معلولیت ها در این استان مادرزادی و قابل پیشگیری است، افزود: پیشگیری در بروز معلولیت ها از اهمیت و تاثیر بسزایی برخوردار است که متاسفانه آنطور که باید به آن توجه نمی شود.
حمیدرضا پوریوسف با بیان اینکه شیوع معلولیت در این استان از میانگین کشوری آن بیشتر است، اظهار کرد: شیوع معلولیت در خراسان رضوی 1.6 درصد است در حالی که میانگین کشوری آن 1.4 درصد است.
این مسئول با اشاره به اهمیت مشاوره ژنتیک و تاثیر آن در پیشگیری از بروز معلولیت، افزود: در این راستا طی یک سال به حدود 35 هزار نفر در خراسان رضوی خدمات مشاوره ژنتیک ارائه شده است. در بخش آگاه سازی از معلولیت ها نیز سالانه حدود 400 هزار نفر زیر پوشش این آموزشها قرار می گیرند که از این نظر این استان رتبه اول کشور را کسب کرده است.
معلولیت ذهنی بیشترین مشکل دانش آموزان استثنایی
مدیر آموزش و پرورش استثنایی خراسان رضوی گفت: معلولیت ذهنی بیشترین نوع معلولیت بین دانش آموزان استثنایی این استان است.
مهین توکلی افزود: هم اکنون بیش از 15 هزار کودک و دانش آموز استثنایی در این استان شناسایی و زیر پوشش خدمات آموزشی قرار گرفته اند که بیش از پنج هزار نفر از این تعداد دچار معلولیت ذهنی هستند. حدود هفت هزار و 800 دانش آموز با نیازهای ویژه در مراکز مستقل و کلاسهای خاص استثنایی تحصیل می کنند.
وی با بیان اینکه 2 هزار دانش آموز استثنایی نیز در مدارس عادی به صورت تلفیقی مشغول تحصیل هستند، گفت: بیش از 6 هزار کودک هم با مشکلات ویژه یادگیری در حدود 60 مرکز از خدمات آموزشی بهره مند می شوند.
توکلی با اشاره به رتبه نخست خراسان رضوی از نظر شمار دانش آموزان استثنایی در کشور، افزود: این امر ناشی از زیاد بودن اینگونه دانش آموزان در استان نیست بلکه نشان می دهد شناسایی و پوشش تحصیلی این دانش آموزان در این خطه بهتر از سایر استانهای کشور اجرا شده است.
وی اظهار کرد: این استان هم اکنون 13 درصد دانش آموزان استثنایی کشور را زیر پوشش دارد.
وی افزود: هم اینک 125 مرکز مستقل با 55 کلاس خاص در استان خراسان رضوی در حوزه آموزش و پرورش استثنایی ارائه خدمات آموزشی به دانش آموزان دارای نیازهای ویژه را بر عهده دارد. این در حالی است که می توان از بسیاری از این معلولیت ها پیشگیری کرد و کودکان سالمی را تحویل جامعه داد تا آنان نیز بتوانند سهم خود را به صورت کامل از زندگی داشته باشند.
افزایش 10درصدی پوشش حمایتی معلولان
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به افزایش 10 درصدی پوشش حمایتی معلولان در این استان طی سال گذشته در مقایسه با سال قبل از آن، گفت: پارسال مجموعا 115 هزار معلول استان زیر پوشش بهزیستی قرار گرفته و از خدمات حمایتی این اداره کل بهره مند شدند.
مسعود فیروزی بیان کرد: بیشترین معلولان زیر پوشش بهزیستی استان را معلولان جسمی – حرکتی با 40 درصد تعداد معلولان تشکیل می دهند. معلولان ذهنی 29 درصد و معلولان شنوایی نیز با 13 درصد رتبه های دوم و سوم را دارند. 18 درصد باقی مانده معلولان را نابینایان، بیماران روانی مزمن، افراد دارای اختلالات صوتی و گفتاری تشکیل می دهند.
معاون بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به وجود بیش از 43 هزار معلول دارای معلولیت شدید در استان، افزود: به طور معمول سه تا پنج درصد جامعه دچار معلولیت هستند که با توجه به جمعیت 6.5 میلیون نفری خراسان رضوی، به صورت میانگین 240 هزار نفر از جمعیت استان دچار انواع معلولیت هستند.
طرح توانبخشی از راه دور ویژه کودکان
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه برای نخستین بار در کشور، پارسال طرح توانبخشی از راه دور، ویژه کودکان دچار معلولیت شنوایی در استان به اجرا آمد، افزود: این مرکز در حالی فعال شد که چهار مرکز توانبخشی برای افراد دچار معلولیت شنوایی در استان وجود داشت و حال آنکه دامنه پراکنش معلولان شنوایی همه 28 شهرستان استان را دربرمی گرفت.
پوریوسف بیان کرد: طرح توانبخشی از راه دور، با هدف توانبخشی و ارائه خدمات به کودکان ناشنوا در کلیه شهرستان ها و مناطق استان همچنان اجرا می شود. در این راستا با استفاده از تسهیلگران فعال در زمینه اجرای طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه (سی.بی.آر) با شناسایی کودکان دچار معلولیت شنوایی شامل کم شنوا و ناشنوا، این کودکان از خدمات آموزشی بهره مند می شوند.
پوریوسف بیان کرد: برای اجرای این طرح، تسهیلگران طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه با کسب آموزشهای لازم اقدام به ارائه حمایت و آموزشها به خانواده کودکان، به منظور توانبخشی آنان می کنند. تا کنون 180 کودک ناشنوا و کم شنوا در شهرستانها و روستاهای استان شناسایی شده اند تا به این ترتیب از خدمات آموزشی بهره مند شوند.
وی میزان شیوع معلولیت ناشنوایی در خراسان رضوی را همانند میانگین کشوری آن دانست و افزود: از هر هزار تولد، یک نفر دچار معلولیت شنوایی است .
ناتوانی فضاهای آموزشی فرهنگی در ارائه خدمات
معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی گفت: متاسفانه هم اکنون شرایط فیزیکی 90 درصد فضاهای آموزشی، فرهنگی، مذهبی و اداری در سطح استان برای معلولان غیرقابل استفاده است.
فیروزی افزود: حتی در بزرگترین و معروفترین دانشکده‌های مشهد امکان تحصیل و رفت و آمد معلولان فراهم نشده است در حالی که معلولان، شهروندان عادی و درجه یک هستند لذا باید از تمام امکانات و فرصتهای زندگی اجتماعی بهره‌مند باشند.
وی جداسازی معلولان و ساخت اماکنی ویژه آنان را توهین به معلولان توصیف و بیان کرد: همه خیابانها، پارکها، گذرگاهها، اماکن، ادارات، وسایل حمل و نقل و تاسیسات مبلمان شهری باید برای حضور و فعالیت معلولان مناسب سازی شود.
معاون بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه کودکان معلول هم از امکانات و شرایط لازم برخوردار نیستند و حق اندکی از شهر و فضاهای شهری دارند، افزود: کودکان معلول فضا، پارک و محل مشخصی برای بازی و استفاده از هوای خوب را ندارند و این مساله باید حل شود.