روز موعود نزدیک است
رئیس‌جمهور در دوازدهمین سالروز ملی انرژی هسته‌ای در سالن اجلاس سران، اظهار داشت: ما پس از برجام توانستیم از همکاری سایر کشورهای دیگر به خوبی استفاده کنیم. ما با برخی کشورهای اروپایی، روسیه و چین همکاری داریم و در بسیاری از پروژه‌ها در حال همکاری هستیم. به گزارش ایسنا، حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی گفت: بعد از برجام کشور ما در مسیر تجارت هسته‌ای قرار گرفت. ملت بداند، جوانان اندیشمند برای دستاوردهای علمی کشور یک لحظه هم درنگ نمی‌کنند. ما برای تحقیق در زمینه هسته‌ای از کسی اجازه نمی‌گیریم البته آماده همکاری و تعامل در این زمینه هستیم. مبنای ما هم از اول همکاری و تعامل سازنده با جهان بود. رئیس‌جمهور ادامه داد: گزارش رئیس سازمان انرژی هسته‌ای پیام روشنی دارد برای برخی دوستان که گاهی بدون دقت حرف می‌زنند و فکر می‌کنند در دولت یازدهم و دوازدهم حرکت هسته‌ای ما کند شده است و سانتریفیوژها نمی‌چرخد یا کند می‌چرخد. رئیس‌جمهور در بخش دیگری از اظهارات خود بیان کرد: اقتدار به معنای قدرت مشروع و مفید برای کشور است، قدرتی که بنیانش تهدید، زورگویی و تجاوز نیست بلکه قدرتی مشروع برای منافع ملی، امنیت و ثبات منطقه و صلح جهانی است. در این اقتدار ملی، ما به قدرت نرم و قدرت سخت نیاز داریم که ترکیب صحیح این دو، قدرت هوشمند را برای ما می‌سازد.
روحانی : اگر برجام را نقض کنند اثارش را در کمتر از یک هفته می‌بینند
روحانی با تاکید بر اینکه ما برای همه شرایط پیش‌بینی لازم را داریم و به برجام با آمریکا یا بدون آمریکا فکر کرده‌ایم، خاطرنشان کرد: در هیچ شرایطی مشکلی برای فناوری یا زندگی مردم پیش نمی‌آید. آنها فکر می‌کنند با تبلیغات خود می‌توانند ملت ما را از استقلال، آزادی و حاکمیت ملی پشیمان کنند، در حالی که ملت از مسیر انقلاب دست بر نمی‌دارد. رئیس‌جمهور ادامه داد: ما آغازگر نقض پیمان نیستیم اما اگر آنها برجام را نقض کنند حتما پشیمان می‌شوند. آمادگی ما بیشتر از آن است که آنها فکر می‌کنند. اگر برجام را نقض کنند آثارش را در کمتر از یک هفته می‌بینند. وی گفت: ما به فکر تهدید کسی نیستیم. قدرت ما و حتی قدرت نظامی ما برای تجاوز به کشوری نیست. روابط ما با همسایگان دوستانه خواهد بود. آنهایی که سخنان ناروا می‌گویند می‌فهمند که این حرف‌ها به سودشان نیست. رئیس‌جمهور عنوان کرد: ما 40 سال حکومت‌های مختلف در آمریکا را دیده‌ایم، یکی هم همین دولت اخیر است. دولت‌های منطقه هم به جای تکیه بر آمریکا باید به ملت خود و ملت‌های منطقه تکیه کنند، بیایید کنار هم باشیم. روحانی خاطر نشان کرد: سلاح و موشک ما دفاعی است و ما برای دفاع هر سلاحی لازم باشد درست می‌کنیم. سلاح ما برای تجاوز نیست و علیه همسایگان هم نیست. ما می‌خواهیم همه باهم قدرت منطقه‌ای بزرگ باشیم و مشکلات را باهم حل کنیم.
روز موعود نزدیک است
درحالی‌که موعد تصمیم‌گیری دونالد ترامپ برای ماندن یا خروج از برجام فرامی‌رسد، با تغییر و تحولات اساسی در کاخ سفید و جایگزینی تندروهای ضد ایران در پست‌های کلیدی دولت آمریکا، ابرهای تیره بر فراز توافق هسته‌ای ایران بیشتر و بیشتر می‌شود. ایران در مواجهه با احتمال بالای عمل به وعده‌های انتخاباتی ترامپ مبنی بر پاره کردن برجام، دیپلماسی خود را تا آخرین حد ممکن فعال کرده است. ایران تا حد زیادی امیدوار به کاهش آسیب‌های این خروج آمریکا و همچنین تلاش برای نجات توافق با همراهی دیگر امضاکنندگان آن است.
به‌هرحال هرچند به نظر روند مرگ توافق هسته‌ای برگشت‌ناپذیر است، شانس‌هایی برای تهران وجود دارد. تهران حساب زیادی روی اروپا باز کرده است که همچنان درخصوص نحوه پاسخ به خروج ترامپ از توافق هسته‌ای با این کشور اختلاف‌نظر دارد. اما تعداد اندکی از مقامات تصمیم‌گیرنده در ایران نسبت به اینکه اروپا در مقابل تصمیم ترامپ ایستادگی کرده و در این مورد با واشنگتن برخورد جدی کند، خوش‌بین هستند. درواقع این نگرانی وجود دارد که به‌رغم مواضع اعلامی اروپا درخصوص خروج آمریکا از برجام، درنهایت اروپایی‌ها به همراهی با ترامپ اقدام کنند. درعین‌حال نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو و ولیعهد عربستان محمد بن سلمان لابی شدیدی را با کشورهای غربی برای فشار بر ایران درخصوص آن‌چه «اقدامات هژمونیک این کشور در منطقه» عنوان می‌شود، آغاز کرده‌اند.
آمریکا نقض کند ایران چه می‌کند ؟
درنتیجه این بی‌ثباتی رو به افزایش در آینده برجام، اشتیاق اروپا برای سرمایه‌گذاری در ایران خاموش شده است و اکنون ایران در مورد وفای به عهد شرکت فرانسوی توتال در مورد قرارداد چند میلیارد دلاری نفتی با ایران دچار شک و تردید است. درواقع به‌احتمال‌زیاد بعد از خروج آمریکا از برجام و تهدید به تحریم شرکت‌هایی که با ایران وارد مراودات تجاری شوند، توتال از سرمایه گذاری در ایران منصرف خواهد شد.
دولت حسن روحانی در ایران که انتظار بدترین سناریو را می‌کشد، اقدام به تقویت اقتصاد ایران و بهبود تجارت با کشورهایی نظیر جمهوری آذربایجان، چین، هند و پاکستان کرده است تا آنها را از بازگشت به وضعیت قبل از برجام در دوران تحریم‌های بین‌المللی بازدارد. بعد از خروج آمریکا احتمالا هیچ تحریمی از سوی سازمان ملل در کار نخواهد بود، درنتیجه ایران تقریبا مطمئن است که دوران تحریم نفت سپری‌شده است. در فقدان یک تحریم بین‌المللی نفتی، اقتصاد ایران همچنان به حرکت خود ادامه می‌دهد. تهران قادر به آن خواهد بود تا از فشارهای بعد از برجامی آمریکا جان سالم به در برد و تا زمانی که ایران با کارت‌های خود به‌خوبی بازی کند دیگر دولت‌ها این فشارها را مضاعف نخواهند کرد. قطعا ایران به خروج آمریکا از برجام پاسخ خواهد داد. هم رئیس‌جمهور حسن روحانی و هم وزیرامور خارجه محمدجواد ظریف بارها اشاره‌کرده‌اند که ایران پاسخی جدی و درخور به این امر خواهد داد. دیگر مقامات ایرانی همچون رئیس سازمان انرژی اتمی علی‌اکبر صالحی بیان کرده‌اند که ایران غنی‌سازی با تمام ظرفیت را از نو شروع خواهد کرد. معاون وزیر خارجه عباس عراقچی نیز این موضوع را تا حدی به شکل تلویحی بیان کرده است، وقتی در نشست چتم هاوس در لبنان به یکی از مخاطبان گفت که غرب در صورت شکست برجام بحران هسته‌ای ایران را زنده خواهد کرد.
عراقچی که از آن زمان در وین مشغول مذاکره با طرف‌های آمریکایی درخصوص مسائل مربوط به حل‌وفصل داخلی تعارضات در برجام بوده، بیان کرده است که ایران آماده مذاکره در سایر موضوعات است اما در شرایطی که سایر طرف‌های برجام به تعهدات خود در این توافق با حسن نیت عمل کنند. این مساله به نظر و با توجه به زاویه دید آمریکا بعید به نظر می‌رسد و به همین دلیل ایران این روزها به دنبال گزینه‌های مناسب خود برای پاسخ به اقدام آمریکا است. گزینه‌هایی که از تلافی‌جویی محدود تا وسیع را در بر می‌گیرد. گزینه‌های وسیع ایران شامل خروج متقابل ایران از برجام، پایان دادن به همه تعهدات هسته‌ای خود در قالب برجام و حتی امکان و احتمال خروج از پروتکل الحاقی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است.
هرچند خروج از NPT چندان محتمل به نظر نمی‌رسد، اما خیانت واضح آمریکا در برجام به ایران ممکن است دولت معتدل حسن روحانی را برای تسکین ملی درد این خیانت، مجبور به اقدام به چنین کاری کند. تحت‌فشار اصولگرایان،دولت ایران احتمالا به سمت همکاری بیشتر با روسیه وچین خواهد رفت و همراهی خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش خواهد داد و حتی امکان لغو تعهدات درخصوص برخی پروتکل‌های دیگر حتی در قالب برجام نیز وجود دارد. در این سناریو دشمنان و رقیبان منطقه‌ای ایران بهانه لازم برای فشار درخصوص بازگشت تحریم‌ها را به‌دست خواهند آورد. ایران نیز می‌تواند از گزینه‌های خود برای فشار بر اروپا و دیگر کشورها استفاده کند. درحال‌حاضر قدرت، تصویر و پرستیژ ایران همگی در وضعیت مناسبی است و این مسائل فراتر از موضوع هسته‌ای هستند.
گزارشی از علی روغنگران