اتفاق موسیقی در ذهن
تا به حال شده در جمعی حضور داشته باشید و یکی دو تایی هم از حضار آوازی بخوانند و دیگرانی با آنها هم نوا شوند، لذت ببرید اما احساس کنید مشکلی در کار وجود دارد؟یکی از کارهای ارزنده موسیقیدانان آشنا کردن گوش موسیقیایی ما و اعتلای جامعه با توجه به فرهنگ بومی آن است.
سلمان هاشمی متولد 62 مشهد، آهنگساز، مدرس، نوازنده پیانو، تحصیل کرده کنسرواتوار موسیقی تهران، موسس و مدیر استودیو آرون در مشهد است. دانشجوی برتر کنسرواتوار تهران در سال‌های 90 و 91 بوده و از اساتید وی میتوان به استاد کیوان علایی، پروفسور کلارا بوکوچاوا مدرس پیانو از گرجستان، دکتر مارینا اقابکیان از ارمنستان و استاد الهامیان در تئوری موسیقی دکتر هما سادات افسری تحصیل کرده ایتالیا و فرانسه در دروس تاریخ هنر و اوزان شعری، پروفسور تنگیز یاخاشویلی از گرجستان و امیر انجیری در هارمونی آهنگسازی اشاره کرد.
وی دوره‌های صدا برداری واکوستیک و نرم افزار و میکس و مسترینگ را در نزد استاد ساعد آذری مدرس صدا وسیما در کنسرواتوار تهران گذراند و در مشهد نیز از تجربیات استاد محمدجواد سام‌نژاد بهره برد. تدریس از سال 81 با تئوری موسیقی و نت خوانی و پیانو عمومی را در فرهنگسرای غدیر آغاز و در موسسه فرهنگی و هنری فروغ زندگی کرد. به مدت 3سال مدرس انجمن موسیقی مشهد در رشته‌های مبانی نظری موسیقی و پیانو بوده و در آموزشگاه‌های متعددی در مشهد و نوشهر و تنکابن به تدریس پرداخته و در حال حاضر نیز مشغول تدریس پیانو و تولید موسیقی است و نایب رییس انجمن صنفی کارگری موسیقی خراسان است.
در سال 93 استودیو آرون را تاسیس و تجهیز کرد و در سال 95 مدرک صدابرداری و میکس و مسترینگ از Vivi Sound استرالیا دریافت کرد. وی ساخت بیش از 150 اثر مذهبی و انقلابی برای شهرداری مشهد و ساخت و تنظیم و صدابرداری قطعات متعددی برای هنرمندان و مدرسین آواز مشهد را در کارنامه خود دارد و در سال 96 آلبوم وی با نام «حتی به روزگاران» با مجوز رسمی حوزه هنری تهران روانه بازار شد و همزمان با رونمایی آلبوم کنسرت او در تالار حوزه هنری تهران نیز برگزار شد. سرپرستی و آهنگسازی گروه موسیقی آرون را از سال 92 و مقام اول گروهی به عنوان آهنگساز با گروه راز در جشنواره شمسه، مقام اول پیانیست نوجوان کشور در سال 73 در مسابقات فرهنگی و هنری، مقام سوم نوازندگی پیانو در جشنواره رسیتال پیانو کلارا بخشی از فعالیت‌های این هنرمند بشمار می‌رود. با اوو گفت‌وگویی داشتم که می‌خوانید.
- در مورد سرایش در موسیقی کمی توضیح بدهید؟
من تمام سعی خودم را می‌کنم تا از به کار بردن واژه‌های سنگین موسیقیایی خودداری کنم تا برای هنرجویان تازه کار نیز قابل درک باشد. سرایش یا تربیت شنیداری یکی از اساسی‌ترین فاکتورهای درک موسیقی و از شاخصه‌های اصلی یک موزیسین به شمار می‌رود. در زبان عامیانه موسیقی به کسی که دارای تربیت شنیداری خوبی هست می‌گوییم گوش خوبی دارد در واقع او درک بالایی از فرکانس و فواصل و گام و آکورد دارد. وقتی یک موزیسین می‌تواند قطعه‌ای را بدون شنیدن از طریق گوش بلکه با دیدن پاتیتور(نت قطعه) بشنود در واقع او از سرایش بسیار خوبی برخوردار است.
- یعنی یک موزیسین باید بتواند نُت‌ها را شناسایی کند؟
خیر. موزیسین‌هایی که می‌توانند تشخیص دقیق نتها را انجام بدهند در واقع گوش مطلق دارند و این قابلیت اهمیت چندانی ندارد،یک هنرمند موسیقی باید بتواند اختلاف زیر و بمی یا همان فواصل را درک کند.
- آیا همه خواننده‌های ما این مهارت را دارند؟
به عنوان یک صدابردار و آهنگساز باید بگویم مهمترین بخش ضبط یک موسیقی آواز هست و ما در این مهمترین،کمترین علم و آگاهی را می‌بینیم. در واقع باید بگویم تعداد بسیار کمی از خواننده‌های ما این مهارت را دارند. البته خواننده‌های سبک کلاسیک اغلب این مهارت را آموزش می‌بینند ولی در مورد سنتی و پاپ متاسفانه خیر.
- آیا اهمیت سرایش برای همه هنرمندان موسیقی به یک اندازه هست؟
یک موزیسین در هر زمینه موسیقیایی اعم از نوازندگی، خوانندگی،آهنگسازی وحتی رهبری بایستی به لحاظ شنیداری از درک قابل قبولی برخوردار باشد اما کیفیت آن به ترتیب برای نوازندگی، مدرسی ساز ، آواز، مدرسی آهنگسازی و رهبری ارکستر متفاوت است. در واقع صرفا کمترین آموزش برای نوازندگان و بیشترین برای رهبر ارکستر هست. هر مدرس با در نظر گرفتن نیاز کلاس و هنرجویانش روی قسمت خاصی از مباحث تمرکز می‌کند از این رو انتظار نمی‌رود همه مطالب مورد بررسی قرار گیرد.
- جایگاه سرایش در داخل و خارج ایران چگونه است؟
در اروپا و آمریکا و دانشگاه‌ها و کنسرواتوارها، هنرجویان یا نوازندگان آموزش موسیقی را با سرایش آغاز می‌کنند ولی در ایران متاسفانه فقط دانشجویان و محصلین رشته‌های موسیقی با این درس سروکار دارند و هنرجویان آموزشگاه‌ها و آکادمی‌ها غالبا به بحث سرایش نمی‌پردازند چون اطلاعاتی ندارند و همچنین مدرسین آنها هم غالبا به این مبحث اشاره نمی‌کنند و یا فرصت و زمان کافی را ندارند.
- طبقه بندی مباحث سرایش به چه صورت هست؟
هنرجویان ابتدا با خواندن ملودی‌های ساده در گام دو بزرگ ( ملودی‌هایی بر روی کلاویه‌های سفید پیانو)آغاز می‌کنند و با مفهوم جاذبه در ملودی آشنا می‌شوند. پس از آن می‌توانند ملودی‌های دوصدایی را خوانده و وارد همخوانی با ساز شوند رفته رفته می‌توانند وارد گام‌ها و مدهای سخت‌تر شوند در این بین آرام آرام به مقوله گام و آکورد نیز وارد می‌شوند. نکته بسیار مهم اینجاست که نواختن پیانو برای هنرجویان آواز و یا سازهای دیگر بسیار توصیه می‌شود و تجربه نشان داده آموزش پیانو ولو بسیار اندک در تربیت شنیداری و درک هنرجو از موسیقی بسیار موثر هست البته دقت داشته باشید که این پروسه گاه سال‌ها طول می‌کشد و این مهارت به سادگی بدست نمی‌آید. ولی مهم مهارت خواندن است، احساس رضایتی که با تمرین فراوان کسب می‌شود، بسیار فراتر از مدت زمانی است که برای دستیابی به آن احتصاص داده شده. لازم می‌بینم به چند بخش مهم در تمرینات اشاره کنم.
1-آمادگی صدا: در این زمینه کار زیادی برای انجام داریم. به هنرجویان توصیه می‌شود با عجله پیش نروند.
2-ملودی‌های ابتداعی با دقت اجرا شوند تا عادت‌های صحیح موسیقیایی در آنها شکل گیرد.
3-قبل از خواندن پیشنهاد می‌شود نگاهی گذرا به به قطعات بیاندازند و به علامت‌ها بخوبی دقت کنند.
4-تمرین‌های آمادگی صدا را در یک یا چند سرعت مختلف بخوانند، اجرای وزن دقیق قطعات در هنگام خواندن کمک شایانی محسوب می‌شود.
5-هنرجو نباید ملودی‌ها را نت به نت بخواند، بلکه باید جملات هر قطعه را به صورت ماهیت موسیقیایی درک کند.
- مطالعه چه کتاب‌هایی را در این زمینه توصیه می‌کنید؟
کتابهای زیادی در ایران نداریم اما سلفژ یک صدایی اثر کالمیکوف، سایت سینگینگ اثر لیو کرفت، پارلاتی و کانتاتی اثر پوزولی و البته کتاب بسیار مفید استاد یعقوب صحاف با عنوان دیدخوانی و دید سرایی را بسیار توصیه می‌کنم که برای شروع سرایش بسیار مفید است.
- در پایان اگر صحبت خاصی هست بفرمایید؟
برکوییتز می‌گوید: «موسیقی روی کاغذ نیست، برای حیات بخشیدن به آن به ابزاری نیازمندیم که بخواند، به گوشی که بشنود و به ذهنی که در سکوت تفکر قدرت خواندن و شنیدن داشته باشد».
گفتگویی از سعید بابایی