غم های کم‌رنگ در«پالت»
صدای امید نعمتی برای اولین بار از تلویزیون، در تیتراژ سریال «لیسانسه‌ها» شنیده شد. بسیاری از مخاطبان تلویزیون، که برای اولین بار نام او را در موسیقی تیتراژ می‌شنیدند مجذوب صدای او در ترانه «تمامِ ناتمام» و پیگیر سابقه فعالیت‌هایش شدند. کارهای هنری فاخر و زیبای او سال‌ها پیشتر شروع شده بود. نعمتی متولد 1363 در تهران، دانش آموخته رشته نقاشی، آهنگساز و خواننده گروه موسیقی پالت است. او گروه پالت را هشت سال پیش در کنار روزبه اسفندارمز، مهیار طهماسبی، کاوه صالحی و داریوش آذر تشکیل داد. سبک موسیقی گروه، تلفیقی است هرچند نعمتی به این نامگذاری و تقسیم بندی برای مسیر هنری خود و گروهش اعتقادی ندارد و به گفته خودش برای خلق آثار تازه و فاخر، هیچ مرز و چارچوبی وجود ندارد. از گروه پالت تا کنون سه آلبوم موسیقی روانه بازار شده است. آلبوم‌هایی با نام های «آقای بنفش»، «شهرمن، بخند» و «تمامِ نا تمام» که جنس موسیقی و اشعارشان، امید، آرامش و نشاط می‌بخشد. در این سال‌های خاکستری، پالت علاوه بر حضور پیوسته در کنار مردم، با احترام به نیاز روحی هوادارانش و باور جمعی مردم از حال و هوای کارهایش، همچنان هویت خود را حفظ کرده است و کارهایی سرشار از امید و باور به فردایی بهتر تولید می‌کند.
امسال نعمتی در کنار فعالیت‌هایش در پالت، پروژه هنری جدیدی را با دوست آهنگساز و تنظیم کننده خود، «صادق تسبیحی» تولید و منتشر کرد. آلبوم «حرمان» اولین اثر مشترک این دو هنرمند است. نعمتی و تسبیحی پس از رونمایی و انتشار رسمی حرمان، به شهرهای مختلف ایران سفر کردند تا مخاطبانشان را از نزدیک ببینند و با آن‌ها گفتوگو کنند. هفته گذشته مشهد با همکاری کانون موسیقی دانشگاه فردوسی مشهد و پردیس کتاب، در محل پردیس کتاب میزبان این دو هنرمند جوان و خوش فکر شد. پس از اینکه این دو به جمع پرشور هواداران خود در پردیس کتاب پیوستند، نشست دیدار و گفت‌و‌گویشان از سوی اداره ارشاد بنا به دلایلی نامعلوم لغو شد اما با این وجود، توانستند تا آخرین لحظه‌های ساعت اداری، در پردیس کتاب بمانند و آلبوم‌های هوادارانشان را امضا کنند. فردای آن روز، فرصت گفت‌و‌گوی این دو هنرمند با احسان اصولی، رئیس کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای مشهد فراهم شد و پس از آن نشستی با اصحاب رسانه داشتند.
آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌و‌گوی من با امید نعمتی و صادق تسبیحی در رابطه با «حرمان» و برخی دغدغه‌های هنری روز موسیقی کشور است.
- از ایده شکل‌گیری «حرمان» بگویید. چه شد که تصمیم گرفتید این پروژه هنری را شروع کنید و این نام را برایش انتخاب کردید؟
تسبیحی: شکل‌گیری حرمان برمی‌گردد به پنج سال پیش. کار من، صدا برداری در استودیو است و از گذشته، بچه‌های پالت برای ضبط کارها و تمرین کردن به استودیوی من می‌آمدند. من و امید از نه سال پیش با هم دوست هستیم و در همان سال‌ها امید ایده بازخوانی ترانه‌ای را داشت که آن را بچه‌های پالت کار کردیم و متوجه شدیم که فضای این موزیک، با تنظیم و سازبندی گروه پالت متفاوت است. پس از ساختن آن کار و انتشارش، من و امید ایده ساخت آلبوم مشترک را در همان لحظات رها کردیم تا امروز که پس از پنج سال آلبوم ما منتشر شد.
نعمتی: آلبوم «حرمان» را که ساختیم نوبت به انتخاب اسم رسید. از «فروه فاموری» یکی از دوستان هنرمندمان در عرصه کار تبلیغات، برندها و شعارهای تبلیغاتی که امروز دیگر به علت بیماری در جمع ما نیست درخواست کردیم تا اسمی برای موزیک انتخاب کند برای کار ما. او نام «حرمان» را برای کار ما انتخاب کرد و آلبوم اول ما، اسم زیبایش را وامدار فروه است.
تسبیحی: این اسم به نوعی، خط سیری که ساخت این آلبوم پیدا کرد را ترجمه کرد. حرمان یعنی «محروم شدن» و محروم شدن آدم را دچار فقدان می‌کند. آدم وقتی چیزی را از دست می‌دهد ممکن است دچار افسردگی و ناامیدی، یا جنون شود و ترجمه اصلی این نام برای توصیف فضای کلی آلبوم «جنون و شاعرانگی» است. در تاریخ ادبیات و شعر فارسی، محتوای بخش عمده‌ای از آثارمان حول همین محور است. بزرگان ادب ما از فقدانی صحبت می‌کنند که زیبا شده است و شاعرانگی در آن پیدا می‌شود.
- تفاوت اصلی فضای موسیقیایی «حرمان» با کارهای پالت چیست؟
نعمتی: تا یک روزی و یک جایی من و سایر بچه‌های پالت، چند نفر بودیم که یک گروه را شکل داده بودیم و پیش می‌بردیم اما ناگهان به خودمان آمدیم و دیدیم که پالت، زندگی دیگری را برای خودش تعریف کرده است و ما داریم دنبال زندگی جدیدش می‌دویم. خیلی وقت‌‌ها اتفاق‌هایی در یک گروه می‌افتد که رنگ صوتی آن، ایده، باور و مسئولیت اجتماعی آن گروه را می‌سازد. پالت مسئولیت امیدواری بخشیدن به هوادارانش را دارد و این یکی از ویژگی‌هایی است که باعث می‌شود پالت با حرمان در تضاد قرار بگیرد. روزهایی در زندگی هر هنرمندی است که بسیار ناامید می‌شود اما در مواجهه با مردم که قرار می‌گیرد باید خوش برخورد باشد و چهره دیگری از خودش نشان دهد. حرمان، شاید آن لحظه‌های تنهایی خودم است که خواندمشان و پالت، فضا و باوری که در اجتماع با هوادارانمان دارم.
- شاخص‌های یک موسیقی فاخر چیست؟ آیا سلیقه و نگاه مردم آن را تعیین می‌کند یا ویژگی‌ها و چهارچوبی برای آن وجود دارد؟
نعمتی: به نظر من چهارچوب یا شاخصه‌هایی برای هنر فاخر وجود ندارد. اما در توصیف هنر واقعی، همیشه جمله‌ای را از استاد خوبم در دانشگاه، محمدرضا اصلانی که از فیلمسازان معتبر و روشنفکر کشور است در خاطر دارم که می‌گوید: «هنر واقعی آن است که وقتی تمام می‌شود تازه شروع شود.» اگر فیلمی را ببینیم که روی تاثیر بگذارد و زندگی کردن در ذهن ما شروع شود آن هنر واقعی است زیرا توانسته‌است متعالی‌تر عمل کند.
- امید نعمتی خود را هرگز به چهارچوب‌ها و مرزهای موسیقی اصیل یا مدرن محدود نمی‌کند. آیا خودش را یک هنرمند سبک تلفیقی می‌داند؟
نعمتی: خیر. اما این نامی است که ناگزیر روی سبک ما گذاشته شده است. ما در موسیقی فیوژن(تلفیقی) روی تلفیق چند صدا و ساز با همدیگر فکر نمی‌کنیم. این موسیقی در ناخودآگاه ما وجود دارد. همانطور که در ناخودآگاه زندگی ما همه چیز با هم ترکیب می‌شود. مثلا ما دیشب رفتیم پاستا خوردیم و پس از آن به زیارت رفتیم در حالی که شلوار جین پوشیده بودیم!
خب در موسیقی هم به همین صورت است. ما ریشه‌های ایرانی و سنتی قدیمی داریم. موزیک سنتی در ریشه‌های هنر ما وجود دارد و از طرفی موزیک روز الکترونیک برلین، موسیقی ژاپن و اروپای شرقی در همان لحظه بشنویم. این موسیقی‌ها در ناخودآگاه ما با هم ترکیب می‌شود و سبک تلفیقی را می‌سازند.
تسبیحی: من فکر می‌کنم تلفیق اسمی است که ارشاد در این سال‌ها روی موسیقی ما گذاشته است و آن را احتمالا از منتقدان گرفته است. من این تقسیم‌بندی را قبول دارم اما نه به عنوان یک ژانر موسیقی! بلکه این تقسیم بندی می‌گوید موسیقی‌ای که کمتر پول درمی‌آورد ایده‌مند‌تر است و فکر بیشتری پشتش دارد.
- در آلبوم خود از اشعار بزرگانی از جمله رهی معیری، نادر نادرپور، اخوان ثالث، حافظ، و… استفاده کرده‌اید. چرا از اشعار استفاده می‌کنید؟ در رابطه با فضای‌ترانه سرایی امروز کشور کمی برایمان بگویید.
تسبیحی: مگر این روزها ترانه خوب دارد تولید می‌شود که از اشعار روز استفاده کنیم؟ ما هم موسیقی پاپ گوش می‌دهیم و در معرض آن هستیم. اغلب این کارها موسیقی‌هایی هستند که مدت کوتاهی می‌آیند، پول هنگفتی در می‌آورند و بعد محو می‌شوند. ما در حال حاضر در غنای شعر و ترانه فقر بسیار سنگینی داریم. خوشحال می‌شوم به عنوان یک آهنگساز با ترانه سراهای خوب کار کنم اما تعدادشان بسیار کم است. در حال حاضر من ترانه‌های احسان حائری در گروه چارتار را بسیار دوست دارم و رسول یونان که اشعار بسیار خوبی دارد؛اما در رابطه با ترانه‌های آلبوم حرمان، من و امید یک دغدغه داریم؛ و آن داشتن معدنی از شعرهای نو و مدرن در تاریخ ادبیاتمان است که می‌توانند روی موسیقی خوانده شود، اما از آنجایی که مخاطبان موسیقی بسیاری وجود دارند که کارهای مدرن و روز دنیا را گوش می‌دهند این اشعار را در قالب آهنگ‌های سنتی پیاده نمی‌کنیم و آن‌ها را با شعر فارسی، هجاهای فارسی و آکسون گذاری‌های درست در شعر، همراه و آشنا می‌کنیم.
- از تجربه حضور خود در شب جشن امضا آلبوم تعریف کنید. استقبال مردم چطور بود؟
تسبیحی: از حضور در مشهد خیلی خوشحالم. سطح استقبال خیلی بیشتر از حد انتظار ما بود واقعا چنین تصوری نداشتیم ما در شیراز هم گفتیم کاری غیرحرفه‌ای است سی دی هایمان را زده‌ایم زیر بغلمان و شهر به شهر پیش هوادارانمان می‌رویم در حالی که بقیه این کار را انجام نمی‌دهند اما همانطور که می‌دانید در کار فرهنگی پول و سرمایه چندانی نیست و ما امیدواریم همینطور غیرحرفه‌ای در کنار مردم باشیم و از خوشحالی آن‌ها انرژی و انگیزه بگیریم.
نعمتی: چیزی که برای من جالب بود؛ دیدن شور و شوقی بود که از لحظه اول رسیدنمان به پردیس کتاب در چشمان مردم دیدم و به نظرم خیلی جذاب بود. من مدام نگران بودم با وجود حواشی پیش آمده، مبادا پردیس کتاب شلوغ شود یا مردم شاکی شوند از اینکه در انتظار ماندند. اما دیدم چه مردم فهیم و آرامی داریم و درکی از شرایط در باور و فکر همه ما هست. همه می‌دانستند که در این شرایط حفظ آرامش جلسه چقدر اهمیت دارد. بعضی‌ها دو ساعت در صف ماندند و ما وظیفه داریم برای مردمی که اینقدر محترم و آگاه هستند شادی بیشتری فراهم کنیم چون لیاقتش را دارند.
- پیش از این نشت با احسان اصولی، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر گفتوگو داشتید. کمی از صحبت‌های خود بگویید. آیا مطالبه‌ای از ایشان داشتید؟
نعمتی: ما گپ خوبی زدیم. آقای اصولی گفتند که بیشتر نگرانی مسئولین در رابطه با مسئله کنسرت، حواشی آن است که حرکتی خلاف موازین شرعی و اسلامی صورت نگیرد و من فهمیدم که در این تفکر ما، اشتراکاتی وجود دارد. زیرا ما هم به دنبال موسیقی بهتر هستیم. کارهایی که به جای خوشحالی آنی، تفکر و عمق در مخاطب ایجاد کند.
تسبیحی: به نظرم ما روی واژه کنسرت زیاد از حد مانور می‌دهیم و حساسیت‌زا شده است. خیلی کارهای فرهنگی دیگر هست که می‌شود انجام داد. امیدوارم بتوانیم کارگاه‌های پژوهشی در مشهد برگزار کنیم. ما نه سیاست مدار هستیم ؛ نه سیاست بلدیم و نه اصلا قصد دخالت در آن را داریم. کار هنرمند این است که خروجی هنر خود را در بازار عرضه کند و غم و شادی خود را با مردم شریک شود. ما ابتذال در کارمان نیست و اگر نگرانی مسئولین در این رابطه است اصلا موسیقی ما آنقدر آرام و اندوهگین است که کسی نمی‌تواند در مواجهه با آن حرکت ناشایستی انجام دهد.
- آقای نعمتی، از تجربه خوانندگی در تیتراژ و حضور در تلویزیون، خندوانه و رسانه ملی برایمان بگویید.
نعمتی: تلویزیون یک تریبون است. اگر ما در آن حضور نداشته باشیم خالی نمی‌ماند بلکه با برنامه‌های سطح پایین‌تر پُر می‌شود و خیلی از مخاطبمانمان معتقد هستند ما نباید در تلویزیون دیده شویم زیرا جایگاه مناسبی برای ما نیست. در حالی که ما به عنوان هنرمند، باید در کشورمان تاثیر فرهنگی بگذاریم. برخی موزیسین‌ها فکر می‌کنند جایگاه بسیار بالایی دارند و برایشان اهمیتی ندارد اگر مردم آن‌ها را نبینند، کارهایشان را نشنوند و در خلوت خود می‌مانند اما رسالت هنرمند بسیار فراتر از این است. من شخصا برای بسیاری از مخاطبانم پس از خواندن تیتراژ سریال «لیسانسه‌ها» شناخته شدم. رسانه در عرضه موسیقی به مردم جایگاه بالایی دارد و ما باید از این فضا برای نزدیک شدن به مردم استفاده کنیم.
من در تنظیم و میکس آلبوم با آرش پاکزاد، موفق‌ترین تنظیم کننده کارهای پاپ در کشور همکاری کردم تا موسیقی ما را به گونه‌ای تنظیم کند تا به سلیقه مردم نزدیک‌تر شود و بتوانند در ماشین آن را گوش کنند. دلیل کار کردن با آرش پاکزاد عبور دادن موزیک ما از فیلتر پاپ بود. به همین نسبت وقتی ما در کارهایمان به سلیقه مردم نزدیک می‌شویم، مردم هم به سمت ما می‌آیند.
- چه برنامه‌های پیش رو دارید؟
نعمتی: این دیدارهای مردمی را در چند هفته آینده ادامه می‌دهیم. پس از مشهد، به یزد، بابلسر و اهواز می‌رویم و بعد عید هم کنسرت‌های حرمان را خواهیم داشت. پس از آن هم آلبوم جدید پالت را آماده کنیم و کنسرت‌های گروه آغاز می‌شود.
گفتگویی از هدیه ریحانی