شاه اصلاحات را قبول نداشت
صادق زیبا کلام و محمدنبی حبیبی، با موضوع “در هزارتوی انقلاب؛ اصلاحات در رژیم پهلوی، امکان یا امتناع؟” با یکدیگر مناظره کردند.
محمدنبی حبیبی در ابتدای این مناظره که به همت سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی خراسان رضوی در دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با بیان اینکه از ابتدا باید به قضایای روی کار آمدن سلسله پهلوی اشاره شود، افزود: در اواخر دوره قاجار و در موضوعات مربوط به مشروطیت یکی از اتفاقاتی که در داخل کشور افتاد، نابسامانی‌های امنیتی و اجتماعی بود.
وی افزود: افرادی که در نقاط مختلف کشور قدرتی احساس می‌کردند و می‌توانستند در مقابل حکومت قرار گیرند، به صحنه اجتماعی، سیاسی و امنیتی کشور وارد شدند. نابسامانی در کشور ایجاد شد که هم ناشی از ضعف حکومت و هم مسائل دیگر بود. این درهم‌ریختگی اوضاع اداره کشور از طرف قدرت‌های خارجی مورد توجه قرار گرفت.
حبیبی ادامه داد: آن‌ها در محاسبات خود به این نتیجه رسیدند که ممکن است رقبای آن‌ها از این نابسامانی‌ها و ناامنی‌ها علیه آن‌ها استفاده کنند. این موضوع که شخصیت ویژه‌ای با حمایت کامل آن‌ها در ایران مقدرات حکومتی را به عهده بگیرد جزو سیاست‌های انگلیس قرار گرفت و این شخصیت پیدا و مقدمات تشکیل سلسله پهلوی فراهم شد و رضاخان روی کارآمد.
این فعال سیاسی اصولگرا با بیان اینکه در ابتدا قرار بر تظاهر به تدین و همراهی با مردم مذهبی و متدین گذاشته شد، عنوان کرد: رضاشاه هیچگونه مخالفتی با مراکز و شخصیت‌های مذهبی نداشت و تظاهرات را انجام می‌داد اما بعد اثبات شد که تمامی تظاهرات برای همراهی با مردم متدین انجام می‌شد و مقدمه‌ای بود برای اینکه حکومت سلسله پهلوی مستقر شود. زمانی که این استقرار محقق شد، کارهایی خلاف موازین دینی انجام داد.
دبیرکل حزب موتلفه اسلامی با اشاره به اینکه افرادی که رضاشاه را روی کار آورند یک کار مهم را مدنظر داشتند، تصریح کرد: نگرانی آن‌ها از ناامنی‌ها و سرکشی‌هایی بود که در کشور انجام می‌شد و تصور آن‌ها این بود که ممکن است منافعشان به وسیله رقبا در خطر قرار گیرد. این ماموریت اصلی را به رضاشاه دادند و بعد از روی کار آمدن او سرکوب هر گردن‌کش و شورش‌گری در سراسر کشور اتفاق افتاد.
وی ادامه داد: بعد از مدتی امنیت نسبتا کاملی در کشور حاکم شد. مردم نیز از این ناامنی‌ها، گردن‌گشی‌ها و نابسامانی‌ها در رنج بودند. در هیچ کشوری ملتی حاضر نیست که در داخل کشورش ناامنی و جنگ داخلی باشد بنابراین در این رابطه از خواست روانی نیز استفاده شد یعنی برقرار کردن امنیت کامل در سراسر کشور که مطلوب مردم بود.
حبیبی گفت: در دوره رضاشاه کارهای مهمی نیز صورت گرفت اما اصل آمدن رژیم پهلوی بعد از سرنگونی قاجار برای این بود که ضمانتی برای تامین مستمر منافع کشورهای غربی به خصوص انگلستان در ایران محقق شود اما همان فردی که با تمام آن تمهیدات، مقدرات حکومت را به دست گرفت در شهریور 20 با یک اشاره از تمام قدرت‌ها سلب شد.
انگلیس از به قدر رسیدن رضاشاه اطلاعی نداشت
زیباکلام در ادامه با بیان اینکه من با تمام آنچه آقای حبیبی گفت مخالف هستم، عنوان کرد: من نگاهی را که آقای حبیبی به رضاشاه و تاسیس سلسله پهلوی دارند قبول ندارم. روایت حکومتی در خصوص تشکیل سلسله پهلوی روایت من‌درآوردی، متاثر از تئوری‌های توطئه و فرضیه‌های دایی جان ناپلئونی است. انگلستان از کودتای سوم اسفند سال 1299 و به قدرت رسیدن رضاشاه اطلاع نداشت.
این استاد دانشگاه با طرح این سوال که فعالیت‌های رضاشاه و مکان‌هایی که تاسیس کرد برای انگلستان چه نفعی داشت؟ تصریح کرد: در روایت حکومت جمهوری اسلامی به گونه‌ای از عصر پهلوی صحبت می‌شود که گویی تنها یک رضاشاه و یک انگلیس بوده است. روحانیون، علما، فرهیختگان، احزاب و تشکل‌های سیاسی و روزنامه‌نگارها کجا بودند؟ این حکایت که انگلیسی‌ها رضاشاه را بر روی کار آوردند با بن‌بست مواجه است.
اصلاحات در رژیم پهلوی ممکن بود یا نه؟
حبیبی با اشاره به اینکه روش‌های حکومتی قاجاریه به نفع انگلستان نبود، تصریح کرد: یک حکومت عقب‌افتاده و بی‌تدبیر نمی‌تواند منافع دیگران و حتی خود را حفظ کند. طبیعی است که وقتی رضاشاه سر کار می‌آید باید فعالیت‌هایی انجام دهد تا مردم به تدریج او را بپذیرند.یکی از مسائل، ناامنی بود که در مدت نسبتا کوتاهی با اقداماتی که از طرف دولت رضاشاه انجام شد این خواست مردم تامین شد.
این فعال سیاسی اصولگرا با اشاره به اینکه زمانی تصمیم گرفته شد که شاه فرار کند و زمانی دیگر تصمیم به برگشت او گرفته شد، تصریح کرد: این بهترین علامت وابستگی شخصیت‌ها سلسله پهلوی است. البته برخی عنوان می‌کنند که اگر اصلاحاتی صورت می‌گرفت، ممکن بود انقلابی لازم نباشد. به این دلیل که رژیم پهلوی با وابستگی به وجود آمده بود نمی‌توانست اصلاح‌پذیر باشد.
حبیبی با بیان اینکه در 6 بهمن سال 1341 بنابر توصیه آمریکا اصلاحاتی انجام دادند، عنوان کرد: یکی از محصولات اصلاحات شاهانه، اصلاحات ارزی بود که این باعث شد ایران بعد از اصلاح واردکننده گندم باشد در حالی که در گذشته صادرکننده بود. آمریکایی‌ها به این دلیل به شاه توصیه کردند تا اصلاحات انجام دهند زیرا ادامه حکومت شاه به شیوه سابق مقدور نبود.
تئوری توطئه
زیباکلام در ادامه با بیان اینکه اگر رضاشاه عامل و نوکر انگلیس بود چه لزومی داشت که انگلیس او را از سر کار بردارد؟ عنوان کرد: اگر در زمانی که رضاشاه با کودتا وارد پایتخت شد از ایران فیلمی گرفته می‌شود و 20 سال بعد که شاه سرنگون شد دوباره فیلمی از ایران مشاهده می‌شد، هیچ فردی باور نمی‌کرد که این همان ایران 20 سال پیش است. هیچ جنبه‌ای از کشور نبود که زیر‌ورو نشده باشد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: یکی از نخستین اقدامات رضاشاه این بود که مرحوم داور عدلیه را به مدت یک سال تعطیل کرد و نظام دادگستری جدید امروز را پایه‌ریزی کرد. این دادگستری و قوه‌قضاییه امروز همانی است که در زمان رضاشاه تاسیس شد.
وی ادامه داد: کاپیتولاسیون را پهلوی ایجاد نکرد. اولین بار در قرارداد ترکمنچای و گلستان روس‌ها آن را ایجاد و عنوان کردند که با توجه به اینکه در ایران قانون وجود ندارد بنابراین اگر تبعه روسیه در ایران دچار جرمی شد باید طبق قوانین کشور خود محاکمه شود. زمانی که دادگستری تاسیس شد، رضاشاه کاپیتولاسیون را منحل کرد.
زیباکلام با بیان اینکه جامعه ما از نظر سیاسی توسعه نیافته و به همین دلیل بسیاری از مسائل اثر توهم توطئه است، عنوان کرد: یکی از مواردی که در کشور ما وجود دارد، تاریخ مصرف است که عنوان می‌کنند چون تاریخ مصرف رضاشاه و محمدرضا رسیده بود آن‌ها را از قدرت برداشتند. پس شما فکر می‌کنید انقلاب کردید در حالی که وقتی تاریخ مصرف محمدرضا سرآمد او را از قدرت برداشتند. این عقب‌ماندگی سیاسی است.
این استاد دانشگاه گفت: آقای حبیبی عنوان می‌کنند که کارخانجات زمان شاه قلابی و برای وطن‌فروشی بود، پس چرا بعد از انقلاب این کارخانه‌ها را خراب نکردید بلکه آن‌ها را توسعه نیز دادید؟
زیباکلام بیان کرد: پایه و اساس هر بخشی از تاریخ معاصر که نظام جمهوری اسلامی بیان کرده، تئوری توطئه است و مبتنی بر واقعیت‌های تاریخی نیست. هیچگاه جمهوری اسلامی عنوان نکرده که شرایط جامعه ایران زمانی که کودتا شد چگونه بود و بعد چگونه شد.
شاه اصلاحات را قبول نداشت
در ادامه زیباکلام با بیان اینکه امیدی به اصلاحات در رژیم پهلوی نبود، عنوان کرد: عده‌ای این سوال را مطرح می‌کنند که کار از اصلاحات گذشته و این نظام اصلاح‌پذیر نیست، من در مقابل بیان می‌کنم که این اشتباه است و چاره‌ای جز اصلاحات و صندوق رای وزارت کشور وجود ندارد.
وی ادامه داد: عده‌ای در پاسخ من عنوان می‌کنند که اگر اصلاحات و تغییرات شدنی است پس به چه دلیل انقلاب کردید و چرا سال 57 به اصلاحات اعتقاد نداشتید؟ جواب من این است که تاریخ در مورد آرزو و امید نیست بلکه در مورد آنچه اتفاق افتاده و واقعیت‌ها است. واقعیت این است که رژیم شاه سقوط کرد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه انقلاب به درست یا غلط در سال 57 اتفاق افتاد و می‌توان درس‌هایی از آن گرفت، عنوان کرد: اگر نظام سقوط کند و تزلزلی در آن ایجاد شود، ایران 100 سال به عقب بازمی‌گردد و دیگر ایران به آن معنا که می‌شناسیم وجود ندارد.
وی افزود: رژیم شاه و محمدرضا سیطره‌مند نگاه می‌کرد و اصلاحات را قبول نداشت. اصلاحات زمانی صورت می‌گیرد که قبول داشته باشید مشکلی وجود دارد. شاه وجود مشکل و ناراضی و مخالف را قبول نداشت و معتقد بود که بهترین حکومت را دارد.
زیباکلام ادامه داد: این مسئله زمینه‌ساز انقلاب شد اما اگر شاه می‌پذیرفت که حکومتش دچار مشکلاتی است و باید اصلاحاتی صورت گیرد، انقلاب اتفاق نمی‌افتاد. مشکل اصلی این بود که خواسته‌هایی که مردم در دوران انقلاب داشتند، خواسته‌هایی بود که رژیم به آن تن نداده بود.
تا ملتی آماده نباشد، انقلاب رخ نمی‌دهد
حبیبی در ادامه با اشاره به اینکه نهضت آزادی و جبهه ملی تا روزهای آخر به اصلاحات اعتقاد داشتند و عنوان می‌کردند که شاه بماند و سلطنت کند اما حکومت نکند، تصریح کرد: اگر چند اصلاحات در رژیم شاه انجام می‌شد، ضرورت نداشت که انقلاب اتفاق بیفتد. پایه انقلاب مردم هستند. مردم ایران آماده شدند تا به قیمت از دست دادن زندگی خود به خیابانها بیایند و نظام علیه شاه و برای اضمحلال رژیم پهلوی قد علم کنند.
وی افزود: تا ملتی آماده نباشند، انقلابی صورت نمی‌گیرد، حتی اگر بهترین نخبگان نیز رهبری آن را برعهده داشته باشند. عامه مردم ایران در سال 57 آماده شده بودند. مردم از هرگونه اصلاحات در رژیم شاه مایوس شده بودند. امکان اصلاحات نیز در رژیم شاه در حد صفر بود.
پیشرفت کشور در گرو تعدد احزاب است
حبیبی با اشاره به اینکه همه مردم یا داخل جریان اصولگرایی و یا اصلاح‌طلبی نیستند، تصریح کرد: جریان اصلاح‌طلبی و اصولگرایی دو جریان هستند و تعدادی عضو دارند. این تصور که مردم یا اصلاح‌طلب و یا اصولگرا هستند درست نیست اما وجود جریان اصلاح‌طلبی و اصولگرایی لازم است. افراد اصلاح‌طلبی که داخل نظام هستند، دشمن نظام نیستند. معیار انقلاب نیز اصولگرایی نیست.
دبیرکل حزب موتلفه اسلامی با بیان اینکه وجود سلیقه‌های مختلف در انقلاب چه اصلاح‌طلبی و چه اصولگرایی لازمه پیشرفت کشور است، عنوان کرد: برخی اینگونه تصور می‌کنند که هر فرد اصلاح‌طلبی لزوما برانداز است در حالی که این حرفی نادرست است. جریان اصلاح‌طلبی و اصولگرایی باید وجود داشته باشند. یک نقص عمده در کشور نبود احزاب مختلف است. جمهوری پذیرفته شده و لازمه تحقق آن نیز تحزب است.
حبیبی گفت: منظور از تحزب یک حزب خاص نیست. احزاب گوناگون توانمندی وجود دارند. حزب باید سه خصوصیت داشته باشد. توانمندی اداره کشور در بخشی از قوا، مدیر تربیت شده و پایه‌های فکری متقن از سه خصوصیت احزاب است.
وی افزود: اگر این احزاب با سلیقه‌های مختلف در کشور ایجاد شود، ضمانتی برای تحقق جمهوریت نظام فراهم می‌شود. لازمه پیشرفت کشور تعدد احزاب است.
زیباکلام: راهی به جز انتخابات وجود ندارد
زیبا کلام با اشاره به اینکه بعد از رای به آقای روحانی سرخوردگی و ناامیدی در جامعه ایجاد شد، تصریح کرد: بخشی از این موج واقعی بود اما بخشی را تندروها، جبهه‌های پایداری و دلواپسان به طور عمدی برای بهره‌برداری سیاسی خود ایجاد کردند.
وی ادامه داد: این ناامید کردن از صندوق‌های رای برای بهره‌برداری سیاسی در بلندمدت فاجعه‌ای را برای پارادایم سیاسی کشور ایجاد می‌کند که اعتماد سلب می‌شود. افرادی که این کار را انجام می‌دهند به طور ناخودآگاه از اسرائیلی‌ها و ترامپ بیشتر دشمن هستند زیرا راهی جز صندوق رای و انتخابات وجود ندارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نظام به دو بخش انتخابی و انتصابی تقسیم شده است، عنوان کرد: بخش انتصابی پاسخگو نیست و هرکاری که می‌خواهد انجام می‌دهد. بخش انتخابی توسط مردم روی کار می‌آید و باید پاسخگو باشد و قدرت او محدود به قانون است.
وی افزود: آینده ایران در گرو بخش انتخابی و تنها راه کاهش قدرت و اختیارات بخش انتصابی، صندوق رای است. ناامید کردن از صندوق رای و انتخابات فاجعه‌ای برای آینده کشور است و به نفع تندروها تمام خواهد شد.
حبیبی: قهر با صندوق رای، خیانت به انقلاب است
در ادامه حبیبی گفت: افرادی که آمدن به پای صندوق رای را دچار مشکل می‌کنند در واقع به انقلاب خیانت می‌کنند.
دبیرکل حزب موتلفه اسلامی با بیان اینکه مدت زیادی در دولت یازدهم و دوازدهم به دو دولت قبلی تکیه شد که نخ‌نما شده است، عنوان کرد: در این 5 سال و در خصوص مشکل بیکاری، اشتغال و تورم چه کاری انجام دادید؟ البته نباید از هیچ دولتی انتظار داشت که تمام مشکلات را یک شبه حل کند اما این تصور که تمام وعده‌های دولت فعلی انجام شده درست نیست.
منبع: ایسنا