رنج دست‌های هنرمند در تاروپود قالی
چشمانم را می‌بندم و به نقطه‌ای دوردست، خیره می‌شوم. به نقطه‌ای دور دور دور،که نقشی زیبا، در ذهنم بیافرینم. پشت شیشه باران ترانه می‌خواند. نشسته پای دار قالی دختری از تبار روستا و عشایر،که گل‌های رنگارنگ بهار را باگل‌های رنگارنگ نارنج و ترنج و شقایق ماندگار می‌کند. دختر قالیباف، خستگی‌هایش را، رج می‌زند و دلبستگی‌هایش را، می‌بافد. دست‌های تکیده دخترک برای لحظه‌ای سکوت می‌کند و چشم‌های خسته‌اش آرام آرام به‌خواب می‌رود. شاید رویای آن عروسک موطلائی، که همیشه آرزوی بغل کردنش را دارد، در ذهنش نقش بسته. و اکنون که خودش عروسک که نه کودکی در بغل دارد، به این می‌اندیشد که آیا دختر‌کش خواهد توانست عروسک کودکی‌هایش را در آغوش بگیرد؟ آیا او هم سرنوشتی چون وی در پشت دارهای قالی دارد و روزگار را نه از سر مهر که به جبر روزگار تحمل خواهد کرد؟؟؟
گالری رادین به این امید که قالی‌باف‌های هنرمند شب‌ها برروی حصیر نخوابند نمایشگاهی از فرش‌های دستباف به مدت یک هفته تا پنجشنبه هفدهم اسفند برگزار کرد. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌و‌گوی من با سمیرا نصیری و فرشته کاشمری در رابطه با برگزاری نمایشگاه فرش‌های دستباف ایرانی و برخی دغدغه‌ها و مشکلات این دو بانوی کارآفرین است.
کارآفرینی بدون حمایت دولتی
سمیرا نصیری به همراه فرشته کاشمری دو بانوی هنرمند و کارآفرین که با سرمایه شخصی و ارثیه پدری خود توانستند مجتمع بزرگی را در زمینه تولید فرش‌های دستباف، تابلو فرش وگلیم را در سی کیلومتری جاده مشهد – نیشابور راه‌اندازی کنند. این مرکز از لحاظ رتبه‌بندی سازمان صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان سومین مجتمع تولیدی در استان خراسان رضوی شناخته شده‌است.
سمیرا نصیری در رابطه با تعداد پرسنل فعال در مجتمع خود بیان داشت: اکنون نزدیک به شصت بانوی بدسرپرست و بی‌سرپرست به‌صورت متمرکز در مجتمع مشغول به فعالیت هستند، ولی در هشت روستای اطراف نیشابور نیز چهل بانوی بافنده با ما در زمینه قالیبافی همکاری دارند. این افراد کمترین بافنده‌هایی هستند که توانستیم پوشش بدهیم، اگر از لحاظ مالی مسئولین حمایت‌هایی را انجام بدهند به‌طور یقین تا 250 نفر هم پذیرش نیروی کار داریم چون متقاضی کار زیاد است.
نصیری با توجه به عدم بیمه قالیباف‌ها از سوی بیمه تأمین اجتماعی گفت: بافنده‌ها تا حدود دو یا سه سال قبل بیمه می‌شدند و از طریق سازمان تأمین اجتماعی بیمه خودشان را پرداخت می‌کردند، ولی اکنون این بیمه قطع شده است و افراد جدید نمی‌توانند بیمه شوند و فقط قدیمی‌ترها بیمه هستند. این نکته را بارها به نمایندگان مجلس متذکر شدیم و حتی با خود مسئولین سازمان تأمین اجتماعی هم موضوع را مطرح کردیم که جوابی واضح و روشن تاکنون دریافت نکردیم.
فروش محصولات و عدم حمایت مسئولین
این بانوی کارآفرین در خصوص شرکت در نمایشگاه‌های داخلی گفت: امسال برای اولین بار این نمایشگاه خصوصی را برگزار کردیم، تاکنون چندین بار درخواست حمایت مالی برای شرکت در نمایشگاه‌ها را از مسئولین داشتیم که متأسفانه جوابی را دریافت نکردیم. تمام حرف ما در این است که از لحاظ بازار فروش حمایت بشود تا اگر تولیدکننده دغدغه‌ای دارد به‌خاطر خواب سرمایه و تأمین اجناس اولیه کار باشد و نه نگران بازار فروش محصولات را. در این وضعیت نامناسب بازار فروش فرش‌های دستباف علاوه بر تولید و تهیه مواد اولیه و خام محصولات، مجبور به بازاریابی و پیدا کردن بازار هدف هم هستیم که انرژی و وقت زیادی را باید در این زمینه صرف کنیم.
طرح و مواد اولیه کار
نصیری در رابطه با طرح‌ها و نقوش کاربردی در فرش‌ها به نکاتی اشاره کرد و گفت: بیشتر طرح‌های مجتمع ما انحصاری است و در هیچ کجا آن طرح تولید و استفاده نشده است ولی بعضی طرح‌ها مثل طرح سالاری و زیرخاکی، سنتی و مشتری خاص خودش را دارد که از آن‌ها نیز استفاده می‌کنیم. تمام نخ‌ها از مرینوس و ابریشم اصل هستند و هیچ‌گونه بافت تقلبی در کار وجود ندارد، رنگرزی کارها بیشتر گیاهی ولی گاهی مجبور به استفاده از رنگ‌های شیمیائی هم هستیم. خوشبختانه بیشتر مشتریان از کارهای ما رضایت دارند.
نصیری در زمینه انتخاب طرح و سلیقه و ذائقه مشتری اظهار داشت: اکنون سلیقه‌ها نسبت به گذشته متفاوت شده است ولی در منطقه خراسان رضوی همان طرح‌های سنتی را می‌پسندند و فقط کمی در رنگ‌بندی تغییراتی را ایجاد کردیم. حتی یک‌بار طرح فرش تبریز را بافتیم که از لحاظ طرح و نقشه مشتری خاص خودش را دارد و برای ما گران تمام شد.
وی افزود: در تولیدات خود سعی برتنوع بودن اجناس داریم تا اگر زمانی خواستیم در نمایشگاهی خارج از استان شرکت کنیم، کارهایمان سراسری و همگانی باشد و بتوانیم نظرات مشتریان را جلب کنیم.
شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی
نصیری در ادامه اشاره‌ای به شرکت در یکی از نمایشگاه‌های خارج از کشور کرد و گفت: چند وقت قبل به دعوت دولت عمان برای شرکت در نمایشگاه مسقط از ما دعوت کردند ولی به‌علت عدم حمایت مسئولین و با توجه به درخواست‌های مکرر ما از سازمان صنعت، معدن و تجارت و تمامی ارگان‌های مربوطه نتوانستیم در این نمایشگاه شرکت کنیم. شرکت در این نمایشگاه برای هر کدام از ما هزینه‌های بالایی بین 7 الی 10 میلیون تومان در بر داشت که پرداخت آن در شرایط موجود امکان‌پذیر نبود.
وی تصریح کرد: دولت عمان وقتی متوجه عدم حمایت مسئولین کشوری از حضور ما در نمایشگاه شد، خودشان پیشنهاد حمایتی دادند ولی به این شرط که در فروش کارها از سود 35 یا 40 درصدی آن چیزی حدود 20 الی 25 درصد به دولت عمان بدهیم، که بازهم به‌خاطر هزینه‌های بالا نتوانستیم شرکت کنیم.
تنها حمایت معنوی نه حمایت مالی
نصیری در زمینه دریافت وام‌های دولتی از بانک‌ها و موسسات اعتباری بیان داشت: با وجود این‌که از صندوق مهر وام دولتی به مجتمع ما تعلق می‌گرفت از دریافت آن خودداری کردیم و تمامی هزینه‌ها از سرمایه شخصی و ارثیه پدری است. طبق قوانین به هرکدام از ما 100 میلیون تومان وام به‌خاطر بزرگی مجتمع تعلق می‌گیرد و چون باید از هفده مرحله پر دردسر را پشت سر بگذاریم از دریافت آن منصرف شدیم.
وی گفت: تولید کننده نباید هرگز دغدغه فروش محصولاتش را داشته باشد و دولت در این‌جا باید کمک‌های فراوانی را انجام دهد تا این فشار روانی و استرس در کار کمتر بشود. متأسفانه در این میان واسطه‌گرها سود زیادی را متحمل می‌شوند و تولید کننده برای گردش مالی مجبور است تا 20 درصد زیر قیمت کار را به آن‌ها بدهد تا چرخ اقتصادی تولیدی بچرخد.
نصیری در پایان گفت: دولت باید چتر حمایتی خود را وسعت دهد تا این هنر بومی و اصیل ایرانی از بین نرود و محصولات کشورهایی چون چین، پاکستان و ترکیه جایگزین آن نشوند و تولیدکننده ایرانی متضرر نگردد.
گزارشی از مرجان فرهمند